Gün geçmiyor ki yeni bir robotla tanışmayalım. Artık yumurta pişirebilen, çiçekleri sulayabilen ve ayakkabılarının bağcıklarını bağlayabilenler var. Yapay zekâ her geçen gün bizi şaşırtmaya devam ediyor; mantık yürütüyor ve matematik sorunlarını çözebiliyor. Bu tablo bilimkurgu sinemalarını aratmıyor ama madalyonun öteki bir yüzü de var. Yapay zekâya milyarlarca dolar harcanıyor, çalıştırabilmek için büyük ölçülerde güç ve su gerekiyor. Ayşegül İldeniz’le yeni kitabı ‘Ayşegül 5.0-Yapay Zekâ ve Gelecek İçin Otostopçunun Galaksi Rehberi’nde anlattıklarını konuşmak için buluştuk. Girdiğimiz bu yeni çağın artılarını ve eksilerini konuştuk.
Neden kitabınıza ‘Ayşegül 5.0-Yapay Zekâ ve Gelecek İçin Otostopçunun Galaksi Rehberi’ ismini verdiniz?
Douglas Adams’ın ‘Otostopçunun Galaksi Rehberi’ kitabına bir gönderme var. Artık yeni bir çağdayız ve eskisi üzere düşünmeyi bırakmalıyız. Yepisyeni bir sürüm geliyor ve biz insanların ne yapması gerektiğine dair bir kitap bu. ‘Ayşegül 5.0’dan kastım yeni çağdaki bu yeni galaksi.
Yapay zekâ; telefonun ve internetin bulunması üzere ‘next big thing’ (sıradaki büyük şey)
kabul edilebilir mi?
Çok büyük bir paradigma değişikliği oluyor. Cep telefonu yahut elektriğin bulunması üzere sıçrama yaptığımız inovasyonlardan biri üzere geliyor bana. Bundan sonraki adımda da hem biyolojik manada hem malzemeler düzeyinde etrafımızda gördüğümüz dünya değişebilir. Yapay zekânın verdiği o güçle artık canlı ve cansız organizmalara müdahale edebiliyoruz. CRISPR teknolojisiyle de DNA’yı manipüle edip hücrelerin davranışlarını ve tipolojilerini değiştirebiliyoruz. Büsbütün robotlara yönelik, biyolojik malzemeler kullanarak deri yapıyorlar ve bu derinin kendi kendini yenileme özelliği var. İleride cildi yanmış, ziyan görmüş insanlara bu deneysel süreci uygulayabileceklerini düşünüyorlar.
Yapay zekâlı robotlar ne vakit günlük hayatımıza girer?
İnsansı robotları bence çok yakında konutumuzun içinde göreceğiz, hatta birkaç yıl içinde diyebilirim. Boston Dynamics’in Atlas’ı uzun vakittir var ve uygun bir robot. Birkaç ay evvel Las Vegas’ta düzenlenen Tüketici Elektroniği Fuarı’nda (Consumer Electronic Show-CES 2025) birçok robot gördüm. Figure çok etkileyici. Düşünün, alışverişten geldiniz, elinizde bir poşet yiyecek var. Figure’e “Bunları yerleştir” diyorsunuz. Robot yoğurdu buzdolabına lakin bisküvileri dolabın altındaki çekmeye yerleştiriyor. Kendi karar veriyor zira bunu daha evvel gözlemlemiş. Hasılı robotlar artık çiçekleri suluyor, yumurta pişiriyor, yemek yapıyor, ayakkabının iplerini bağlıyor, yerden küçük bir düğmeyi yahut bozuk parayı alabiliyor.
Yapay zekâ bir gün insan beyni düzeyine gelebilecek mi? Buna kitabınızda ‘genel yapay zekâ’ diyorsunuz.
Yapay zekâ yakın vakitte mantık çıkarımları ve matematik süreçleri yapmaya başladı. Lakin beynimiz çok sofistike, tıpkı bir süperbilgisayar üzere çalışıyor. Dünyayı tanıyabiliyoruz, neyin tehlikeli olduğunu hissedebiliyoruz, yaratıcıyız, mantıksal ve kavramsal düşünebiliyoruz. Ekranda bir sinek ve uçak gördüğümüzde hangisinin sinek, hangisinin uçak olduğunu kavrayabiliyoruz. Bir bilgisayar bu iki cismi birbirinden ayıramaz. Silikon Vadisi’nde genel yapay zekâ düzeyine
2027-2028 üzere ulaşılabileceği konuşuluyor ancak hepsi farazi.
Yapay zekâyı çalıştırabilmek için büyük güç ve bilgi merkezlerini soğutmak için de su gerekiyor. Bu ne demek?
“Bana bir fotoğraf yap” derseniz bu bir cep telefonu şarjına eşit örneğin. Güç sıkıntısını çözmek için kimi çalışmalar yürütülüyor. Çinlilerin yapay zekâ uygulaması DeepSeek daha ucuza, daha az ölçüde süreç gücüyle çalışabiliyor. Kuantum bilgisayarları ve biyolojik bilgisayarlar dediğimiz, nöromorfik bilgisayardan bahsediliyor. Füzyon teknolojisini kelamda kanıtladılar lakin gerçek hayat aplikasyonunu hayata geçirebilmek şu an mümkün değil. Ayrıyeten yapay zekâda kullanılan çipler de milyarlarca dolara mal oluyor.
‘En önemli yatırımcı Çin’
Sonuç alınamazsa ne olur?
2030 yılında ABD’deki yapay zekâ bilgi merkezlerinin elektrik tüketiminin 390 teravat saati bulabileceği öngörülüyor. Bunun yanına bile varamıyor güç kaynaklarımız. Güç konusunda önemli yatırım yapan tek ülke de Çin. ABD’nin bu türlü bir kaynağı yok. Büyük bir olasılıkla data merkezlerini dünyanın farklı yerlerine dağıtacaklar. Günün sonunda bunun birilerine ziyanı olur, o ülkelerin suyunu tüketme konusunda riskleri var. Bence gücün yetmeyecek olması yapay zekâ konusunda öngörülen sıçramaya bir pürüz.
Silikon Vadisi’nde şu an neler konuşuluyor?
Yapay zekâ ve alternatif güç kaynakları dışında en çok otonomi konuşuluyor. Kendi kendine çalışan otomobiller hayata geçirilmiş hoş bir örnek. Los Angeles’ta artık yüzlerce otonom araç var. Ayrıyeten yapay zekâ casuslarından bahsediliyor. Bunların, ne yapılması gerektiğini ortaya çıkaran, gidip öbür casuslarla koordine olan, işleri yapan, sonuç alan ve isteyene bunu veren otonom bir sistem üzere düşünebilirsiniz. Şimdi orada değiliz ancak oraya yanlışsız gidiyoruz.
‘Kişisel mülki hakların konuşulmaması acı bir durum’
mYapay zekânın bir hype (abartılan trend) olduğunu düşünenler de var…
Ben de çok büyük bir kısmının o denli olduğunu düşünüyorum. Ama Silikon Vadisi yapay zekâya bugüne kadar yaklaşık 500 milyar dolara yakın para harcadı. Onun derhal geri dönüşünü almak zorundalar. McKinsey şirketi geçenlerde bir rapor yayımladı. Diyor ki; “Fortune 500’deki şirketlerin yüzde 90’ı üretici yapay zekâyı kullanıyor. Aslında bunların yüzde 59’u cirosunu arttırmayı başarmış.” Yani şirketler üretici yapay zekâyı kullanmanın geri dönüşünü aldıklarını argüman ediyorlar. Bunun gerçek olup olmadığını 1-2 yıl içinde göreceğiz.
Biri bizi gözetliyor durumu var…
Bunu düşünmek için geç kalmış olabiliriz zira nerede yaşadığımız, ne yaptığımız, kimi aradığımız, günlük rutinlerimiz hepsi bilgi merkezlerinde duruyor. Bunlar çok önemli sorunlara neden olabilir. Bu bahiste kozmik kurallar oluşturulmalı.
Yapay zekânın yaptığı çalışmalar sanat yapıtı kabul edilebilir mi?
Çok tehlikeli bir mevzu, şu anda yalnızca taklit ediyor. Sıfırdan bir şey yaratma yeteneği yok, ileride olur mu bilemiyorum. Şahsî mülki haklar manasında çok telaş verici ve bunların hiç konuşulmaması bence acı bir durum.