Okyanus akıntıları, iklimin düzenlenmesinde kritik bir rol oynuyor ve bu sistemlerin zayıflaması, dünya genelinde felaketlere yol açabilecek potansiyel bir tehdit oluşturuyor.
Özellikle Körfez Akıntısı (Gulf Stream olarak da biliniyor) iklim bilimcilerinin dikkatini çeken kıymetli bir bahis haline geldi. Geçmişte yaşanan olaylar ve öngörüler, bu akıntının çökmeye yüz tutması durumunda neler olabileceğini düşündürüyor.
Körfez Akıntısı, Atlantik Meridyen Devinim Deveranı (Atlantic Meridional Overturning Circulation / AMOC) olarak bilinen daha geniş bir okyanus akıntı sisteminin yalnızca küçük bir modülü. Bu sistem, tropik bölgelerden sıcak suyu kuzey yarımküreye taşıyarak, Avrupa, İngiltere ve ABD’nin doğu kıyılarının ılıman kalmasını sağlıyor.
ARAŞTIRMALAR BU SİSTEMİN ÇÖKECEĞİNİ ÖNE SÜRÜYOR!
Araştırmalar, Atlantik Meridyen Devinim Dolanımı sisteminin 21. yüzyılda zayıflayacağını yahut çökeceğini öne sürüyor. Fakat Met Office araştırmacılarına nazaran, zayıflamanın boyutu iklim modelleri ortasında kıymetli farklılıklar gösteriyor.
İklim değişikliği, okyanus akıntıları ve bunların iklim üzerindeki tesirleri üzerine çalışmalar yapan Dr. Jonathan Baker liderliğindeki grup, bu sistemin sera gazı konsantrasyonlarındaki çok değişikliklere ve yükselen deniz düzeylerine verdiği karşılığı pahalandırmak maksadıyla 34 bilgisayar modeli kullandı.
Nature mecmuasında yayımlanan bulgular, Atlantik Meridyen Devinim Deveranı sisteminin zayıflayacağını lakin gelecekteki global ısınmaya sağlam olabileceğini ve bu yüzyılda çökmeyeceğini ortaya koyuyor. Fakat Exeter Üniversitesi’nden iklim bilimci Geoff Vallis, “Bu, global ısınmanın önemli bir sorun olmadığı manasına gelmiyor. Ayrıyeten sistemin bu yüzyıl çökmeyeceğini kesin bir formda söylemek çok da hakikat değil. Sistem yavaş yavaş zayıflıyor” diyerek iklim değişikliğinin toplum ve gezegenimiz üzerindeki tesirlerine dikkat çekti.
2004 imali ‘Yarından Sonra’ sineması de iklim değişikliğinin dramatik sonuçlarını gözler önüne seren ilgi cazip bir sinema. Jake Gyllenhaal’ın başrolünde yer aldığı bu sinema, Körfez Akıntısı’nın çökmesiyle tetiklenen bir dizi doğal felaketi anlatıyor. Filmdeki harika fırtınalar, tsunamiler ve çok hava şartları, izleyicilere iklim krizi hakkında düşündürücü bir perspektif sunuyor. Artık ise gerçek hayatta misal senaryoların yaşanma mümkünlüğü, bilim insanlarının yaptığı araştırmalar ve ihtarlarla daha da somut hale gelmiş durumda.
‘TÜM YERKÜRENİN HAVA İSTİKRARINDA DEĞİŞİMLERE SEBEP OLABİLİR’
İklim ve okyanus bilimi uzmanı Profesör David Thornalley, Daily Mail’e yaptığı açıklamada, bu sistemin zayıflamaya başladığını belirterek, bunun global yağış modellerinin değişmesine, deniz ekosistemlerinin bozulmasına ve okyanusun karbon depolama kapasitesinin azalmasına yol açacağını söz etti.
Konuyu İstanbul Aydın Üniversitesi Öğretim Üyesi Meteoroloji Uzmanı Dr. Güven Özdemir’e danıştığımda ise “Enerji muhtaçlığı için kullanılan fosil yakıtların tüm dünyada artması, atmosfer sıcaklığının çok bir biçimde yükselmesine neden oluyor. Bu durum, doğal afetlerin giderek çoğalması ve şiddetinin artmasıyla birlikte hava şartlarında geniş alanlarda aksilikler yaşanmasına yol açıyor. Zati İklim krizinin en büyük sebeplerinden biri budur” dedi ve ekledi:
“Bu duruma bağlı olarak, buzulların erimesi, Arktik deniz buzunun azalması ve tatlı su kaynaklarının okyanus suyuna karışması üzere tesirler görülüyor. Okyanus suyundaki tuzluluğun azalması ve yoğunluğunun düşmesi, Körfez akıntısının suratında ve tarafında değişimlere neden olmaya başladı. Tüm bu değişiklikler, daha ağır iklim değişimlerine ve felaketlere yol açma potansiyeline sahip. Ayrıca, global ölçekte tüm yerkürenin hava istikrarında değişimlere sebep olabilir.”
AVRUPA’DA KAOTİK HAVA ŞARTLARININ ORTAYA ÇIKMASI BEKLENİYOR
Profesör David Thornalley, Atlantik Meridyen Devinim Dolaşımı’nın büsbütün çökmesi durumunda sıcaklıkların önemli halde düşeceğinin de altını çizdi.
Thornalley, “Atlantik Meridyen Devinim Dolaşımı’nın çökmesi, daha fazla çok hava olayına yol açabilir. Örneğin ABD’nin doğu kıyısında deniz düzeyinin yükselmesi hızlanabilir. Avrupa’da değerli bir soğuma yaşanmasına ve dünya genelinde kaotik hava şartlarının ortaya çıkmasına yol açabilir” dedi.
Thornalley ayrıyeten soğuk şartların yanı sıra daha güçlü batı rüzgarlarının neden olduğu kış fırtınalarının artabileceğini söyledi.
David Thornalley’in söylediği tüm bu senaryoya katılan Dr. Güven Özdemir, “Tüm bunlar hakikat. Atlantik Meridyen Devinim Dolaşımı’nın daha da zayıflaması yahut çökmesi, deniz düzeylerinde değerli artışlara yol açacak. Bu durum, hava sıcaklıklarında dramatik düşüşlere neden olacak ve iklim istikrarlarını sarsacak. Bir bölgede sel, fırtına ve şiddetli yağışlar yaşanırken, öbür yerlerde çok kuraklık tehlikesi belirecek” tabirlerini kullandı.
Bristol Üniversitesi’nden Jonathan Bamber, AMOC’nin çökmesi halinde Kuzeybatı Avrupa’nın ikliminin “tanınmaz hale geleceğini” belirtti. “Kışlar Arktik Kanada’ya mahsus olacak ve yağış ölçüsü azalacak” diyen Bamber, “Bu cins bir iklim değişikliği, yalnızca hava şartlarını değil, tıpkı vakitte bölgedeki hayat biçimlerini de esaslı bir formda değiştirebilir” sözlerini kullandı.
TÜRKİYE’Yİ BEKLEYEN TEHLİKELER NELER?
Tüm süreçten ülkemizin de dolaylı olarak etkileneceğini söyleyen Dr. Güven Özdemir, “Öncelikle biyolojik çeşitliliğimiz azalacak ya da büsbütün kaybolacak. Sera gazları, bilhassa karbondioksit emisyonları artış gösterecek. Denizlerimizde de bariz bir artış yaşanacak. Tüm bu değişimler, deniz ekosistemimizin bozulmasına neden olacak” dedi.
Tüm bunların dışında tarım alanlarının düzgünce daralma göstereceğine dikkat çeken Dr. Özdemir, “Tüm bu sürecin tarım ve hayvancılık bölümünün her türlü üretiminde inanılmaz olumsuz tesiri kelam konusu olabilir. Ziraî üretimdeki aksamalar, besin fiyatlarının artmasına ve besin güvenliğinin tehlikeye girmesine yol açabilir” tabirlerini kullandı.
ÇÖKÜŞÜ ENGELEMEK İÇİN NELER YAPILMALI?
Atlantik Meridyen Devinim Dolaşımı’nın çöküşünü engellemek için fosil yakıtlardan derhal vazgeçmesi gerektiğini söyleyen Dr. Güven Özdemir, “Yenilenebilir güç kaynaklarına geçişi hızlandırmak büyük değer taşıyor. Rüzgâr, su ve güneş gücünden azamî seviyede faydalanmak, ormanlık alanlarımızı artırmak ve mevcut ormanları yenilemek, deniz çayırlarını güzelleştirip denizlerimizi korumak da hayati adımlar. Bu mevzuda eğitim vermek ve iklim projeleri geliştirmek son derece değerli. Risk idaresini her vakit öncelikli bir bahis olarak tutmalıyız” formunda konuştu.
Fotoğraflar: iStock