Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi Rehberlik Ve Ruhsal Danışmanlık kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Seydi Ahmet Satıcı’nın öncülüğünde memleketler arası bir araştırma grubuyla yürütülen çalışmada, bireylerin yapay zekâya yönelik tavırları incelendi. Çalışma kapsamında tavırları gözlemlemesi amaçlanan Artificial Intelligence AttitudeScale-4 (AIAS-4) isimli ölçeğin Türkçe’ye uyarlaması ve geçerlilik çalışması yapıldı. Araştırma grubunda, Ulusal Savunma Üniversitesi’nden Dr. Sinan Okur, İstinye Üniversitesi’nden Fatma Betül Yılmaz ve ölçeğin özgün geliştiricisi olan Norveç Bergen Üniversitesi’nden Dr. Simone Grassini de yer aldı.
DAHA EVVEL ÖLÇÜLMEDİ
“Yapay zekâ teknolojileri sıhhat, eğitim, iktisat, sanat ve daha birçok alanda giderek daha fazla yer buluyor” diyen Prof. Dr. Seydi Ahmet Satıcı araştırmayı şöyle anlattı:
“Toplumların bu süratli değişime nasıl yaklaştığını anlamak hem teknolojik ilerlemenin toplumsal ahenk süreci hem de bireylerin ruh sıhhati açısından kritik ehemmiyet taşıyor. Lakin bugüne kadar, Türkiye’de bu tavırları kısa, pratik ve bilimsel geçerliliği yüksek bir ölçekle ölçmek mümkün değildi. Bu çalışma, milletlerarası geçerliliğe sahip AIAS-4 isimli ölçeğin Türk toplumuna uyarlanmasını sağlarken, tıpkı vakitte yapay zekâya yönelik tavırların kişilik özellikleri ve ruh sıhhati ile olan ilgisini ortaya koyuyor. Böylelikle, yalnızca psikometrik bir katkı sunmadık. Tıpkı vakitte toplumun teknolojiye adaptasyonu ve ferdi ruhsal yansıları ortasında değerli köprüler kurduk.
İKİ KADEMELİ ÇALIŞMA
Çalışmayı iki etapta yürüttük. Birinci basamakta, ölçeğin Türkçeye uyarlama süreci, geçerlilik ve güvenirlik tahlillerini yaptık. İkinci basamakta, AIAS-4’ün depresyon, telaş, gerilim, mental âlâ oluş ve gelişme ruhsal değişkenlerle ve kişilik özellikleriyle ilgilerini inceledik. Çalışmanın sonucunda AIAS-4’ün Türkçe uyarlamasının yüksek seviyede geçerli ve sağlam olduğunu tespit ettik. Ölçek hem bayanlar hem de erkekler için tıpkı ruhsal yapıyı ölçebiliyor. Başka yandan internet tavrı ve ömür doyumu ile manalı müspet münasebetler gösteriyor. Yani, yapay zekâya yönelik olumlu tavırları; bireyin genel hayat memnuniyeti ve teknolojiye açıklığıyla alakalı.
RUH SIHHATİNİ DİREKT ETKİLİYOR
Çalışmanın öbür bir sonucu ise kişilik özellikleri ile manalı bağlar gözleniyor. Açıklık, dışadönüklük ve sorumluluk üzere özellikler yapay zekâya daha olumlu bakışı yansıtırken; nevrotiklikile yapay zekâya yönelik olumsuz tavır ortasında negatif bir münasebete rastladık. Çalışmanın en dikkat alımlı bulgularından biri, yapay zekâya yönelik olumlu tavrın, bireylerin ruh sıhhatini hem direkt hem de dolaylı yoldan etkilediğini göstermesi oldu. Şöyle ki, yapay zekâyı olumlu bir formda pahalandıran bireylerin depresyon, tasa ve gerilim seviyelerinin daha düşük olduğu görüldü. Bu daha düşük ruhsal ıstırap seviyesi, kişinin kendini daha uygun hissetmesi, daha memnun, huzurlu ve üretken olmasıyla sonuçlanıyor. Yani yapay zekâya olumlu bakan bireyler, daha az ruhsal dert yaşıyor ve bu da onların genel ruh sıhhatini olumlu tarafta etkiliyor.
ULUSLARARASI KATKI SAĞLIYOR
Ölçeğin Türkçeye kazandırılması, Türkiye’de bu alanda yapılacak tüm araştırmalar ve uygulamalar için sağlam bir temel niteliğinde. Çalışma sırf bir ölçek uyarlamasıyla hudutlu kalmadı, tıpkı vakitte yapay zekâya yönelik tavırların ruh sıhhatiyle olan ilgisini de ortaya koydu. Yapay zekâya olumlu bakan bireylerin daha az depresyon, telaş ve gerilim yaşadığı; ruhsal olarak daha yeterli durumda olduğu saptıyor. Araştırma sonuçları, eğitimden sıhhate, ruhsal danışmanlıktan teknoloji siyasetlerine kadar birçok alanda uygulayıcılara yol gösterebilir. Toplumun teknolojiyle sağlıklı bir münasebet kurabilmesi, lakin bu bağlantıyı anlamakla mümkün. Ayrıyeten, bu ölçek ve araştırma bulguları, gelecekte farklı kültürlerle yapılacak mukayeseli çalışmaların da önünü açıyor. Bu istikametiyle çalışma, yalnızca ulusal değil, birebir vakitte memleketler arası bir katkı sunuyor.”