Dünya, doğal dengelerin süratle değiştiği bir periyottan geçiyor. Bilimsel araştırmalar, bilhassa Antarktika üzere uzak ve soğuk bölgelerde bile beklenmedik volkanik aktivitelerin su yüzüne çıktığını ortaya koyuyor. Bu durum, sadece bölgenin ekosistemini değil, birebir vakitte global deniz düzeylerini de tehdit ediyor.
Yapılan araştırmalar, Batı Antarktika Buz Tabakası’nın yüzeyinin altında 100’den fazla volkan bulunduğunu ortaya koydu. Bu volkanların, faal bir volkanik yarığın zirve noktasında yer almasının ekseriyetle göz gerisi edildiği de kaydedildi.
ABD’deki Brown Üniversitesi’nden bilim insanları, iklim değişikliğinin bu buz katmanının erimesine yol açtığını ve bunun da yüzeydeki erimeyi hızlandıran volkanik aktiviteleri artırdığını belirtti. Bu süreç, ‘pozitif geri besleme döngüsü’ olarak isimlendirilen bir durumu beraberinde getiriyor.
Pozitif geri besleme döngüsü ise bir sistemdeki bir olayın, o olayın tesirini artırarak tekrar etmesine yol açan bir süreç. Bu tıp döngüler, başlangıçtaki bir değişimin tesirini güçlendirir ve çoğunlukla sistemin daha güçlü yahut daha bariz bir duruma yanlışsız evrilmesine neden olur.
Buz katmanı eridikçe, yüzeye iten kütle azalıyor ve bu durum yeraltında yükseltici bir tesir yaratıyor. Sonuç olarak, kıtanın derinliklerindeki magma odalarının genişlemesi hızlanıyor. Bu genişleme, magma odası duvarlarına baskı yaparak ve içindeki gazı hür bırakarak patlama mümkünlüğünü artırıyor.
Peki tüm bunlar insanlığı etkileyecek seviyede nasıl bir sonuç ortaya çıkaracak? Araştırmanın sunduğu farklı dataları daha yakından inceleyelim…
YILDA ÜÇ MİLYON METREKÜPTEN FAZLA BUZUN ERİMESİNE YETECEK DERECEDE ETKİLİ
Jeokimyasal ve jeofiziksel araştırmaları kapsayan kıymetli bir bilimsel yayın olan Geochemistry, Geophysics, Geosystems dergisinde yer alan çalışma, buz katmanının altındaki volkanik faaliyetin, uzmanların evvelki fikirlerine nazaran daha büyük bir tesir yapabileceğini öne sürüyor.
Deniz düzeyindeki artışa ait mevcut öngörüler, bilim insanlarının Alaska’nın neredeyse iki katı büyüklüğündeki Batı Antarktika Buz Tabakası’nın istikrarını kestirim etme hünerine dayanıyor.
Araştırmacılar, magma odasındaki basınç değişimlerinin buz katmanının erimesini nasıl etkilediğini simüle eden bir model kullandı. Ayrıyeten, erime nedeniyle yüzey kütlesinin kaybının magma odalarının genişlemesine, içerideki basıncın azalmasına ve gelecekteki püskürmelerin tarafını değiştirmesine yol açtığını araştırdı.
Bu sistemlerin birincisi, magma odasının duvarlarına baskı yaparak püskürme mümkünlüğünü artıran genişleme oldu. İkinci düzenek ise daha karmaşık; birçok magma odası, yüksek basınç altında magmada çözülen su buharı ve karbondioksit üzere gazlar içeriyor.
Yüzey buzunun erimesiyle basınç azaldığında, bu gazlar kabarcıklar halinde dışarı çıkıyor. Gazların dışarı çıkması, odanın içindeki basıncın süratle tekrar artmasına neden oluyor ve bu da patlama mümkünlüğünü artırıyor. Bu püskürmelerde yüzeye hiç çıkmamış olanlar bile, daha fazla buzun erimesine yol açan büyük ölçüde ısı üretebilir ve böylelikle döngü devam edebilir.
Uzmanlar ise buz katmanı eridikçe, birtakım magma odalarından çıkan ısı, yılda üç milyon metreküpten fazla buzun erimesine yetecek derecede tesirli olabilir diye uyarıyor.
HANGİ KENTLER SULAR ALTINDA KALACAK?
Eğer buz örtüsü büsbütün çökerse, deniz düzeyleri felaketle sonuçlanacak formda 60 metre yükselebilir. Bu durum, New York, Tokyo ve Şanghay üzere kıyı kentlerinin büsbütün sular altında kalmasına neden olabilir.
Ne var ki, bilim insanları bu kıyamet senaryosunun şimdi çok uzakta olduğunu düşünüyor. Son varsayımlar, Batı Antarktika Buz Tabakası’nın 2300 yılına kadar neredeyse büsbütün çökeceğini öngörüyor; bu da insanlığa bu çöküşü yavaşlatmak için 275 yıl tanıyor.
Fakat araştırmacılar, bu kestirimin yapıldığı modellerin erime-volkanizma geri besleme döngüsünü hesaba katmadığını belirtiyor. Gerçek çöküş tarihi daha erken olabilir, lakin bunun doğruluğunu belirlemek için daha fazla araştırmaya muhtaçlık var.
2024’ÜN DATALARI İSE TEHLİKENİN BOYUTUNU BİR SEFER DAHA GÖZLER ÖNÜNE SERDİ
Copernicus İklim Değişikliği Servisi’nin raporuna nazaran, 2024’teki sıcaklıklar, 2023’e nazaran 0,12 derece daha yüksek. Bu durum, 2024’ün sanayi öncesi düzeyin 1,5 derece üzerinde sıcaklık kaydedilen birinci takvim yılı olmasına yol açtı.
Uzmanlar, bu yılın Paris Anlaşması’nın amaçlarına ulaşılmadığını belirtse de, insanlığın bu kritik eşiğe ‘tehlikeli derecede yakın’ olduğunu vurguluyor.
Veriler, yılın fevkalâde sıcak bir başlangıç yaptığını ve 2024’teki global ortalama sıcaklığın 15,1 dereceye düştüğünü gösteriyor. El Niño üzere süreksiz iklim olayları sıcaklıkları artırsa da bilim insanları insan kaynaklı iklim değişikliğinin çok sıcaklıkların temel sebebi olmaya devam ettiğini tabir ediyor.
Atmosfere salınan karbondioksit oranındaki artış, gezegenin ısınmasının yavaşlama belirtisi göstermediğini ortaya koyuyor. Imperial College London’dan Dr. Friederike Otto, bu durumu bir gerçeklik denetimi olarak nitelendiriyor ve ülkelerin fosil yakıt tüketimini azaltmadığı sürece çok sıcaklıkların devam edeceğini belirtiyor.
2024’teki sıcaklıklar, 1991-2000 ortalamasından 0,72 derece ve sanayi öncesi devrin ortalamasından 1,6 derece daha yüksek. Global ortalama sıcaklık, son 12 ayın 11’inde 1,5 dereceyi aştı. Temmuz 2023’ten bu yana, Temmuz 2024 hariç tüm aylar bu sonu geçti.
Dr. Otto, aşırı hava olaylarının iklim değişikliği nedeniyle daha da kötüleştiğini ve bu durumun ömrü tehlikeye attığını tabir ediyor. Global yüzey sıcaklığındaki artış, daha fazla su buharı ve güç depolama kapasitesine yol açarak, iklim değişikliğinin tesirlerini daha da derinleştiriyor.
Fotoğraflar: iStock