Bağırsaklarımızda yaşayan bakterilerin toplamına kısaca “bağırsak mikrobiyomu” dendiğini ve bağırsak mikrobiyomuna düzgün bakmanın ömrü uzatmanın yollarından biri olduğunu biliyoruz. Fakat son devirde öteki bir mikroorganizma topluluğu sıhhate olan yararlarıyla öne çıkıyor.
Araştırmacılar diş eti hastalıkları, çürükleri ve eksik dişleri olan şahısların inme geçirme ya da kalp hastalığı, kanser, diyabet, obezite, romatoid artrit ve Alzheimer üzere kronik hastalıklara yakalanma mümkünlüğünün daha yüksek olduğunu uzun vakittir biliyor.
Detroit Üniversitesi Mercy Diş Hekimliği Okulu’nda ağız hastalıkları üzerine araştırmalar yapan Judith Jones, Business Insider’a yaptığı açıklamada, “50 yılı aşkın vakittir bu işin içindeyim ve asırlık insanların ağızlarında, o kadar uzun müddet yaşamayanlara kıyasla daha fazla diş olduğunu söyleyebilirim” dedi.
Bu durumun birçok sebebi olabileceğini tabir eden Jones, “Bilimsel açıklaması o kadar da kolay değil” diye konuştu.
Örneğin ağızdaki dişlerin eksilmesi, kişinin öz itimadını etkileyip ömür kalitesini düşürebiliyor. İmajı nedeniyle utangaçlık yaşayan bireylerin diğerleriyle toplumsallaşma mümkünlüğü azalıyor. Dahası bu bireyler kuruyemiş, zerzevat ve yağsız protein üzere besleyici besinleri çiğnemekte de zorluk yaşıyor.
Ancak günden güne artan araştırmalar, ağızda yaşayan mikropların (yani ağız mikrobiyomunun) sıhhatimiz üzerinde evvelden düşünülene kıyasla çok daha büyük bir rol oynayabildiğine işaret ediyor.
Tanınmış uzun ömür meraklıları ortasında da pak bir ağzın daha fazla yaşamamıza yardım edebileceği fikir öne çıkmaya başladı.
Biyohacker’lığa soyunan teknoloji CEO’su Bryan Johnson, geçtiğimiz günlerde abonelerle paylaştığı bültende 9 adımlık ağız sıhhati protokolünü anlattı. Johnson’ın protokolü lisan kazıma ve kronik hastalıkları önlemek için çay ağacı yağı kullanma üzere süreçleri içeriyordu.
Johnson’dan birkaç gün sonra bu sefer Andrew Huberman, dinlenme rekorları kıran podcast’i ‘Huberman Lab’in bir kısmını, ağız mikrobiyomu ile fizikî ve mental sıhhat ortasındaki ilgiye ayırdı.
Son olarak dalla ilgili gelişmeleri aktaran bir bülten olan Fitt Insider, mikrobiyom odaklı eserlerin 55 milyar dolarlık ağız bakım eserleri piyasasına giriş yaptığını belirtti. Bu eserler ortasında kişinin ağzındaki bakterilere uygun olarak özel geliştirilen prebiyotik diş macunu da bulunuyor.
Küresel piyasa araştırmaları şirketi Mintel’in bilgilerine nazaran, 2023-2024 yılları ortasında ülkedeki ağız sıhhati eserlerinin satışları yüzde 6,3 artarak 10,8 milyar dolardan 12,2 milyar dolara yükseldi. Bu kesime yatırım yapanlar global sindirim sıhhati eserleri piyasasındakine emsal bir muvaffakiyet bekliyor. Fortune Business Reports’a nazaran 2019’da 37,93 milyar dolar olan sindirim sıhhati piyasasının 2027’de 71,95 milyar dolara ulaşacağı öngörülüyor.
Tıpkı bağırsaklar üzere, ağız mikrobiyomunda da güzel ve makus mikroorganizmalar bulunuyor. Lakin ağız mikrobiyomu bağırsaklardakinden farklı işliyor.
Sağlıklı bir bağırsak mikrobiyomunda çok farklı cinslerde mikroorganizmalar yaşıyor. Bu mikropların fizikî ve zihinsel sıhhate çeşitli yararları olduğu biliniyor. Kelam konusu yararlar ortasında daha güçlü bir bağışıklık sistemi, daha uygun bir ruh hali ve tip 2 diyabet ya da kolon kanseri üzere hastalıkların riskinin azaltılması geliyor. Öte yandan ağızda yaşayan bakterilerin sayısı bağırsaklardakine kıyasla epeyce hudutlu.
Oregon Sıhhat ve Bilim Üniversitesi’nde ağız mikrobiyomu üzerine çalışmalar yürüten Johnathon Baker, dişleri fırçalayıp diş ipi kullanmanın ağız mikrobiyomunu sıfırladığını ve ziyanlı mikropların koloni kurup olgunlaşmasını önlediğini belirtti.
Ağız mikrobiyomunun ekosistemini bir volkanik patlama sonrası oluşan görüntüye benzeten Baker, “Kapsamlı bir paklığın akabinde ağız içi çoraklaşır. Lakin eninde sonunda bitkiler büyür ve çevreyi değiştirir. Bu da yosun üzere ikincil bitkilerin büyümesine müsaade verir” dedi.
Birkaç yıldan (ya da dişlerin gerçek düzgün fırçalanmadığı birkaç günden) sonra yosunların kayaları parçalamaya başladığını ve daha fazla bitki tipinin ortaya çıktığını söz eden Baker, “Nihayetinde ağzınız mikroplardan oluşan bir yağmur ormanına dönüşür” sözlerini kullandı.
“Bu bakteriler kana karıştıktan sonra bedenin farklı yerlerine ulaşıp hasara ve inflamasyona yol açabiliyor” diyen Baker, diş eti hastalıklarına yol açan bakterilere Alzheimer hastalarının beyinlerinde, kolon kanseri hastalarının tümörlerinde ve kardiyovasküler hastalığı olan şahısların kalp dokularında rastlandığını kelamlarına ekledi.
Baker, “Bu mikroplar kronik hastalığa yol mu açıyor, hastalığın gelişimine katkıda mı bulunuyor yoksa inflamasyona neden olarak bedenin hastalıklara karşı direncini mi azaltıyor kısmı net değil zira ağız mikrobiyomuna dair araştırmalar şimdi çok erken döneminde” sözlerini kullandı.
Ancak araştırmalarla elde edilen ispatlar, ağız hijyeninin uygun olmasıyla kardiyovasküler hastalık riskinin düşük olması ortasında güçlü bir bağ olduğunu gösteriyor. Hatta bir araştırmaya nazaran, haftada bir sefer diş ipi kullanmak, iskemik inme riskini beşte bir oranında azaltıyor.
Benzer halde 2019’da yayımlanan ve ağız sıhhati ile kronik hastalıkların münasebetini inceleyen araştırmaların değerlendirildiği bir meta tahlilde, en sık bildirilen korelasyon periodontal hastalıklar ve kardiyovasküler hastalıklar ortasında olduğu bildirildi.
Baker, bu bağı anlamaya devam ettiğimiz sürece ileride tüm sıhhatimizi değerli düzeyde güzelleştirecek gelişmelerin yaşandığına şahit olabileceğimizi belirtti.
Kariyerine diş hijyeni uzmanı olarak başlayan Jones ise âlâ bir ağız hijyeninin birinci adımının dişleri günde en az bir kere güzelce fırçalamak olduğunu belirtti.
Jones, “Diş doktorlarının birçok günde iki defa fırçalama tavsiyesinde bulunuyor. Bence bu kısmen insanlara günde en az 1 defa diş fırçalatabilme isteğinden kısmen de insanların ağız kokusunu tedbire isteğinden kaynaklanıyor” dedi.
Her gün diş ipi kullanmanın da değerli olduğuna dikkat çeken Jones, “Çünkü diş fırçası dişler ve diş etleri ortasında kalan ve periodontal cep ismi verilen bölgeye giremez. Hastalıklar da burada oluşur. Diş eti kullanmak dişlerinizi korumanıza yardımcı olur” diye konuştu.
Diş ipi tercihlerinde en kolay olanın en uygunu olduğuna inandığını söyleyen Jones, “Şimdilerde su püskürten aygıtların bile tesirli olduğu söyleniyor lakin doğrusunu söylemek gerekirse ben buna ihtimal vermiyorum” sözlerini kullandı.
Baker da diş ipi kullanmanın ehemmiyetini vurgulayarak, “Bu alana girmeden evvel çok fazla diş ipi kullanan bir insan değildim. Ancak yüksek lisans çalışmalarım sırasında ileri düzey periodontal hastalıklara dair çok fecî fotoğraflar gördüm. O günden sonra her gün diş ipi kullanma kararlı aldım ve kullandım” dedi.