Suriye’de Esad rejiminin yıkılmasının akabinde Heyet Tahrir Şam (HTŞ) liderliğindeki muhalif güçler, başşehir Şam’da anayasal kurumlarıyla devlet otoritesini yine inşa etmeye çalışırken, ülkenin batı bölümündeki Lazkiye ve Tartus kentlerinde, eski rejim yanlıları ile yeni idare ortasında patlak veren ve dört gündür devam eden çatışmalar yine iç savaş mı tasasına yol açtı. Londra merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR), perşembeden bu yana devam eden çatışmalarda 340’ı sivil Nusayri olmak üzere toplamda 500’den fazla insanın hayatını kaybettiğini tez ederken memleketler arası haber ajansları ise sivil ölümlere dair sayıları doğrulayamadığını belirtiyor.
1- BU NOKTAYA NASIL GELİNDİ?
Suriye’de 61 yıllık eli kanlı Baas rejiminin 8 Aralık’ta devrilmesiyle Esad rejimine bağlı birçok subay ve milis kümesi, Esad ailesinin mensup olduğu Nusayri toplumunun kalesi olarak da bilinen Lazkiye ve Tartus kırsalına çekilmişti. Eski rejimin kalıntıları olarak nitelenen bu yapıların harekete geçebileceği, Suriye Devrimi’nin birinci gününden itibaren güçlü bir ihtimal olarak değerlendiriliyordu. Çatışmaların başlamasıyla eski rejimin generallerinden Giyas Süleyman Kolla liderliğinde ilan edilen ‘Suriye’nin Kurtuluşu İçin Askeri Konsey’ bu sebeple uzmanları şaşırtmadı.
2- DIŞ MÜDAHALE Mİ VAR
Misyonunu, yeni rejimin devrilmesi ve Suriye topraklarının tamamının kurtarılması olarak açıklayan Esad yanlısı kümenin Lübnan’daki Hizbullah ve Iraklı milislerden mali dayanak, PKK’nın Suriye kolu PYD/YPG’den de lojistik takviye aldığı öne sürüldü. Hizbullah’ın basın ofisinden yapılan açıklamada ise dayanak savları “kesin bir dille” reddedildi. Suriye nüfusunun yaklaşık yüzde 9’unu oluşturan Nusayriler, Esad ailesinin 50 yıllık iktidarı boyunca askeri ve güvenlik kurumlarında ağır temsil ediliyordu. İhtilalin akabinde bölgede, Esad rejiminin acımasız idaresi nedeniyle Nusayri toplumuna misilleme yapılabileceği korkusu yaşanıyordu. Öte yandan çatışmaların başlamasından bir gün evvel İran’ın üst seviye isimlerinden Ali Ekber Velayeti, Şam idaresini iç savaşla tehdit etmiş, “Suriye’de her an bir iç savaş çıkabilir” diye konuşmuştu.
3- SON OLAYLAR NASIL BAŞLADI?
Dört gündür devam eden olaylar, eski rejimin üst seviye askerleri tarafından kurulan ve Rusya’da sürgünde bulunan Beşar Esad ile uyum içinde olduğu ileri sürülen ‘askeri konsey’in perşembe günü Lazkiye’nin Ceble ilçesinde, bölgede faaliyetlerde bulunan emniyet güçlerine pusu kurarak saldırması sonucu başladı. Yeni Suriye idaresine bağlı en az 15 askerin öldürüldüğü taarruz sonrası Esad yanlısı ‘askeri konsey’, Şam’a bağlı güçlerin Tartus ve Lazkiye’den çekilmesini talep ederken aksi takdirde rehin aldıkları güvenlik güçlerini öldürecekleri tehdidinde bulundu. İran’a yakınlığıyla bilinen Kolla, daha sonra müzakerelere açık olduğunu duyurdu. Toplumsal medyada Nusayri toplumuna yakın hesaplar da kümenin, Şam idaresine tutuklu takası için müzakere talebinde bulunduğunu aktardı. Suriye’deki yeni idaresi gaye alan atak sonrası Şam’ın ise karşılığı sert oldu.
İNFAZ İDDİALARI
Dron ve helikopterler ile bölgedeki silahlı kümelere karşılık verilirken Lazkiye merkezli operasyonlara katılmaları için destek güç sevk edildi. Şam idaresine yakın haber kaynakları harekatta yalnızca silahlı isyancıların amaç alındığını aktarsa da Nusayri kökenli sivil Suriyelilerin infaz edildiği sav edildi. SOHR, yüzlerce silahsız Nusayri vatandaşın öldürüldüğünü öne sürdü. Memleketler arası ajans ve medya kuruluşları ise toplumsal medyada dolaşan imgelerin bağımsız olarak teyit edilemediğini bildirdi.
ŞAM KRİZE NASIL YAKLAŞIYOR?
Suriye’de süreksiz Cumhurbaşkanı Ahmed Şara evvelki akşam yayımladığı imajlı bildiriyle, ulusal birlik ve beraberlik vurgusu yaptı. Bildirisinde, kimi rejim kalıntılarının bilmedikleri yeni Suriye’yi sınamaya kalkıştığına işaret eden Şara, devrik Baas rejimi güçlerine seslenerek “Biz, sizin harap ettiğiniz bu ülkeyi tekrar inşa etmek isteyen bir halkız ve kimsenin kanını dökmek üzere bir emelimiz yoktur. Çok geç olmadan silahlarınızı bırakın” tabirlerini kullandı.
ACİL DURUM KOMİTESİ
Şara ayrıyeten askerlere kumandanların buyruk ve talimatlarına uyması davetinde bulundu. Suriye Savunma Bakanlığı da son olaylarla birlikte askeri ve güvenlik operasyonları sırasında yaşanan muhtemel ihlalleri soruşturmak ve sorumluları yargılamak üzere acil durum komitesi kurulduğunu duyurdu. Öte yandan Suriye Nusayri toplumunun önde gelen isimlerinden Pir Salih Mansur, yayımladığı görüntü bildiride itidalli olma ve devletin yanında durma davetinde bulundu.
HANGİ ÜLKE NE DİYOR
Suriye’deki son gelişmeler memleketler arası gündem de yakından takip ediliyor. Türkiye başta olmak üzere birtakım ülkelerin dışişleri bakanlıklarının verdiği reaksiyonlar şöyle:
– Türkiye: Suriyelilerin barış ve refah içinde yaşama hakkını maksat alan her türlü hareketin karşısındayız. Bu çeşit kışkırtmaların, Suriye’nin ve bölgemizin huzuruna karşı bir tehdit haline gelmesine müsaade verilmemelidir.
– Rusya: Suriye’nin geçiş periyodunun kuvvetli şartlarında, ulusal birliğin korunması, vatandaşların güvenliğinin sağlanması ve etnik yahut dini kökenlerine bakılmaksızın yasal haklarının savunulması son derece kıymetlidir.
– İran: Suriye’de şiddet ve istikrarsızlıktan derin telaş duyuyoruz. Ülkedeki tüm etnik ve dini kümelerin barış içinde bir ortada yaşamasının teşvik edilmesinin kıymetini vurguluyoruz.