Uçak koltukları neden bu kadar küçük? Mesafe mi azaldı yolcular mı büyüdü? | Her şey 1978’de başladı…
Yolcular, uçaklardaki koltukların vakitle küçüldüğü görüşünde. Uzmanlar da bu görüşün doğruluğunu teyit ediyor.
Gerçekten de yolcuların kapladığı ortalama alan büyürken, koltuklar küçülüyor. Öte yandan, havayolu şirketleri her uçuşa daha fazla yolcu sığdırmak için minimum koltuk boyutu düzenlemelerinden faydalanıyor. Fakat uzmanlar, uçak koltuklarının küçülmesinin birtakım yolcular için potansiyel sıhhat riskleri getirebileceği konusunda uyarıyor. En berbatı de küçülen koltuklar ve daha dolu uçuşlar acil durum tahliyelerini daha sıkıntı ve potansiyel olarak daha tehlikeli hale getirebiliyor.
Popular Science’a konuşan Amerikan Ekonomik Özgürlükler Projesi Kıdemli Üyesi William McGee, “Amerikalılar giderek büyüyor, koltuklar daralıyor, uçaklar doluyor” dedi.
HAVAYOLU KOLTUKLARI VE DİZ ARALIĞI DARALIYOR
Son 20 yılda değişen koltuk boyutlarını takip eden ve koltukların hakikaten de daha sıkışık hale geldiğini fark eden McGee’nin tahliline nazaran American, Delta, Southwest ve United üzere büyük havayolları, 1980’lerden bu yana diz uzaklığında 5,08 ila 12,7 santimetre ve koltuk genişliğinde yaklaşık 5,08 santimetre kayıp yaşadı.
20’nci yüzyılın sonlarında bu havayolu şirketlerinin ortalama diz uzaklığı 88,9 santimetre iken, bugün bu sayı 78,74 santimetreye düştü.
Spirit ve Wizz Air üzere ekonomik havayollarında çok daha az yer olduğunu (yalnızca 71,12 santimetre) kelamlarına ekleyen McGee, bu daralmanın yıllar içinde kademeli olarak gerçekleştiğini belirterek süreci, suda yavaş yavaş kaynayan bir kurbağa metaforuna benzetti.
McGee, “Havayolları, sonunda çabucak herkesin farkına vardığı noktaya gelene kadar arayı azaltmaya devam etti” diye konuştu.
YOLCULAR ŞİKAYETÇİ
Bu durum son süratle ilerlerken, yolcular giderek artan bir halde diz arası ve başka temel konfor ögelerinin yetersizliğinden şikayetçi.
Yolcu hakları örgütü FlyersRights’a nazaran, 2022 yılı prestijiyle ABD’deki havayolu yolcularının yarısından azı iktisat sınıfındaki koltuklara makul bir formda sığabiliyor ve bu oran düşük bütçeli havayolları için daha da düşük.
Koltuk boyutları hakkında kamuoyundan yorum isteyen Federal Havacılık Yönetimi’nin (FAA), “sıkışık”, “sefil”, “korkunç” ve potansiyel olarak sıhhate ziyanlı üzere 26 binden fazla olumsuz karşılık aldığı bildirildi.
Forbes’a yorum yapan bir yolcu, “Ortalama bir insan, lakin kollarını çaprazlayarak ve tüm uzuvlarını olabildiğince toplu tutarak oturabilir” diye yazdı.
YOLCULAR DA GİDEREK BÜYÜYOR
Uçak koltukları da küçülürken yolcuların kapladığı alan da günden güne artıyor.
ABD Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezleri’ne (CDC) nazaran, 2015 yılı prestijiyle ortalama bir ABD’li yetişkin, 30 yıl öncesine kıyasla 15 kilo daha ağır hale geldi. Yetişkin bayanlar şu anda aşağı üst 1990’ların sonundaki erkeklerin tartısına ulaştı. Amerikalıların uzunlukları da bu müddet zarfında biraz uzadı, lakin bu artış son yıllarda azaldı.
Popular Science’a yaptığı açıklamada, havayolu koltuklarının 1960’lardan bu yana şaşırtan derecede misal (veya daha küçük) boyutlarda kaldığını söyleyen FlyersRights Başkanı Paul Hudson, “Oturma alanı olan başka tüm yerlerde, koltuklar insanların büyüdüğü gerçeğine uyacak biçimde büyüdü. Tiyatro koltukları, araba koltukları öbür rastgele bir yerdeki koltuklar daha da büyüdü. Yalnızca havayollarında koltuklar küçüldü. Yani insan bedeninin gittiği istikametin tam aksine gidiyor” dedi.
1978 TARİHLİ O YASA MİLAT OLDU
Şimdi hayal etmesi güç olabilir fakat uçmak her vakit bu kadar gerilimli değildi.
Vanderbilt Üniversitesi hukuk profesörü ve araştırmacı Ganesh Sitaraman’a nazaran, havayolu sanayisindeki işlevsizliğin birden fazla mevduatın kritik bir ögesi olan 1978 Havayolu Deregülasyon Maddesi’nden kaynaklanıyor.
Sitaraman, 2023’te çıkan “Uçmak Neden Sıkıntı ve Nasıl Düzeltilir?” isimli kitabında, daha evvel bölümün bir avuç büyük taşıyıcı tarafından domine edildiğini ve güvenlik dahil tüm temel hizmetlerin ağır bir halde düzenlendiğini yazıyor.
Kitapta aktarıldığına nazaran, o devirde biletler genelde bugünün ucuz seçeneklerinden daha kıymetliydi lakin artık ekstra fiyata tabi olan birçok “isteğe bağlı hizmeti” de içeriyordu. Koltuk konforu ve genel müşteri hizmetleri standartları da daha yüksekti. Üstelik günümüzün tersine, havayolları bir kamu hizmeti olarak düzenleniyor, yani hür piyasadaki öteki mal yahut hizmetlerden farklı muamele görüyordu.
ÖNCE REKABET, AKABİNDE KONSOLİDASYON
Bu durum 1978’de değişti. Eski sistemi eleştirenler, bu yapının kartel gibisi bir ortam yarattığını ve büyük, verimsiz şirketlerin rekabet eksikliği nedeniyle konsolide olabildiğini savunuyordu.
Teoriye nazaran, özgürleşmeyle birlikte daha fazla yeni havayolu şirketi pazara girecek, böylelikle bilet fiyatları düşecek ve tüketicilere daha uygun hizmet sunulacaktı. En azından başlangıçta bu hakikat üzere görünüyordu.
Sitaraman, deregülasyonun başlangıçta rekabette “büyük bir patlamaya” yol açtığını, bunu süratle bir “konsolidasyon dalgasının” izlediğini belirtiyor. Kesim genelinde fiyatlar düştü, lakin küçük kentlere giden daha az kârlı sınırlar azaltıldı ya da büsbütün kaldırıldı.
Bu ortada, bol ölçüde kârlı yeni havayolu vaadi, sıcak asfalt üzerindeki jet yakıtı üzere buharlaştı. Bugün, “Dört Büyük” havayolu şirketi (United, Delta, American ve Southwest) ABD pazarının yaklaşık yüzde 80’ini denetim ediyor.
Sitaraman, “Deregülasyon dönüştürücü, radikal, kapsamlı bir siyasetti. Yalnızca birkaç yıl içinde, havayolu sanayisi yapısal olarak düzenlenmiş olmaktan (rotalar, fiyatlar) özgür düzenlemeye geçti… Fiyatlar daha yüksek, koltuklar daha küçük ve uçuş tecrübesi daha da berbata gidiyor üzere görünüyor” diye yazdı.
ŞİRKETLER DİZ ARALIĞI İÇİN FİYAT TALEP EDİYOR
Popular Science’a konuşan uzmanlar, FAA’nın en az koltuk boyutu gerekliliklerini belirlemeyi reddetmesiyle birlikte düzenleyici ortamdaki değişikliklerin, havayolu koltuklarının küçülmeye devam etmesinin merkezinde yer aldığını söylüyor.
Koltukların bu kadar sıkışık olduğu günümüzde, havayolu şirketlerinin Economy Plus üzere isimlerle anılan ve biraz daha fazla diz aralığı ve alan sunan “yükseltilmiş” iktisat sınıfları için yolculardan ekstra fiyat talep etmesi yaygınlaştı.
Bu sistem, havayolu şirketlerinin rezervasyon sitelerinde çok düşük taban fiyatlarla reklam yapmalarına ve biraz daha fazla konfor için ödeme yapmak isteyen yolculardan daha fazla gelir elde etmelerine imkan tanıyor.
“SAHİP OLANLAR VE OLMAYANLAR”
McGee, tüm bunların “sahip olanlar ve olmayanlar” biçiminde iki katmanlı bir sistem yarattığını belirtti. Bu sistemin doruğunda yeterli muamele gören küçük bir iş seyahati kümesi yer alırken, çok daha geniş bir nadiren uçan yolcu kitlesi, evvelden standart olan oturma alanı için kısıtlanıyor.
Hudson, “Strateji, azap sınıfı ile biraz insancıl sınıf ortasında bir seçim yapmanızı sağlıyor” diye ekledi.
Büyük havayolu şirketlerini temsil eden bir ticaret kümesi olan Airlines for America, Popular Science’ın yorum taleplerine cevap vermedi fakat kurum yetkilileri daha evvel CNN’e güvenliği “en değerli öncelik” olarak gördüklerini söylemişti.
Grup, CNN’e gönderdiği açıklamada, “Havayolları, yolcuların beklediği konfor düzeyini korurken kabindeki şahsî alanı en üst seviyeye çıkarmak için çok çeşitli yenilikçi teknolojilere yatırım yapmaya devam ediyor” sözlerini kullanmıştı.
DAHA KÜÇÜK KOLTUKLAR YALNIZCA RAHATSIZ EDİCİ DEĞİL TEHLİKELİ DE OLABİLİR
Küçük koltuklar kısa uçuşlarda katlanılabilir bir ıstırap olsa da hem McGee hem de Hudson, beş saat yahut daha uzun periyodik seyahatlerde potansiyel olarak tehlikeli hale gelebilecekleri konusunda uyardı.
Uzmanlar sıkışık şartlarda uzun müddet oturmanın, bilhassa obezite hastaları için kan pıhtılaşması riskini artırdığını söyledi. Ender durumlarda, bu pıhtılar pulmoner emboli yahut venöz tromboembolizm üzere önemli durumlara yol açabiliyor.
CDC yönergeleri, bu riski azaltmak için yolcuların her iki ila üç saatte bir hareket etmelerini öneriyor, lakin uzun müddetli türbülanslı uçuşlar yapan herkes, bunu söylemenin yapmaktan daha kolay olduğunu biliyor.
TAHLİYEYİ DE ZORLAŞTIRIYOR
Öte yandan uzmanlar, daha küçük ve sıkışık koltukların acil durumlarda uçakların inançlı bir formda tahliye edilmesini zorlaştırma riski taşıdığını belirtiyor.
FAA düzenlemelerine nazaran, havayolu şirketlerinin dolu bir uçağın 90 saniye içinde tahliye edilebileceğini göstermelerini gerektiriyor. Ülkü şartlar altında bile bu epey sıkıntı bir gaye, lakin günümüzün kalabalık kabinleri bunu daha da zorlaştırıyor.
Zira uçuşlar kısmen daha küçük koltuklar nedeniyle her zamankinden daha kalabalık. Standart bagaj fiyatları nedeniyle artık baş üstü dolaplarına ve koltuk altlarına tıkıştırılan daha fazla el bagajı var. Buna bir de hizmet hayvanları, telefon şarj aygıtları ve başka kabin dağınıklığı eklendiğinde, McGee’nin tabiriyle potansiyel bir felaket reçetesi ortaya çıkıyor.
McGee, “Tüm bu faktörlere bakarsanız, gerçek şu ki, mevt kalım sorunu olan acil bir durumda bir uçağı inançlı bir biçimde tahliye etmenin zorluğu artmaya devam ediyor” dedi.
FAA SONU BELİRLEYECEK Mİ?
Havayolu sanayisinin en üst seviye düzenleyicisi olan FAA, sıkışık koltukların daha uzun tahliye müddetleri üzere güvenlik risklerini artırdığını belirlerse, asgarî koltuk boyutunu mecburî kılma yetkisine sahip.
Ne var ki ajans 2019 yılında bu soruyu yanıtlamak için bir acil durum tahliye simülasyonu gerçekleştirdi ve “koltuk boyutu ve aralıklarının acil durum tahliyelerinin muvaffakiyetini olumsuz etkilemediği” sonucuna vardı.
FAA sözcüsü Popular Science’a yaptığı açıklamada, “Kapsamlı incelemeler, çalışmalar ve kamuoyundan gelen yorumların akabinde FAA, yolcu güvenliği için yeni koltuk boyutu düzenlemelerinin gerekli olmadığına karar verdi. FAA, gelecekteki kararlarını bilgilendirmek için gerçek dünyadaki tahliyeleri incelemeye devam edecek ve tahliye standartlarındaki potansiyel iyileştirmeleri incelemek üzere bir Havacılık Kural Koyma Komitesi toplayacak” dedi.
SİMÜLASYON GERÇEK ŞARTLARI YANSITMIYOR
Ancak simülasyonu şahsen gözlemleyen komitede yer alan Paul Hudson, testin metodolojisine itiraz etti.
Hudson, simülasyonun gerçek bir uçakta değil, bir otoparkta kurulan maket bir yapıda gerçekleştirildiğini ve 60 yaş üstü gönüllüler, 18 yaş altı çocuklar ya da fizikî engelli şahısları içermediğini argüman etti. Test ayrıyeten ortalama bir tam ticari uçuştan çok daha az sayıda, 60 kişilik kümeler halinde gerçekleştirildi.
Hudson’a nazaran, ABD nüfusunun değerli bir bölümü olan ve ekseriyetle standart koltuk boyutlarıyla gayret eden 110 kilonun üzerindeki bireyler de testin dışında bırakıldı.
“DİŞLERİNİZİ FIRÇALAMAK İÇİN GEREKEN MÜHLETTEN DAHA KISA”
Illinois Senatörü Tammy Duckworth da Hudson’ın tenkitlerini yineledi ve 2022 yılında FAA’yı acil tahliye test prosedürlerini gerçek dünya şartlarını daha güzel yansıtacak formda revize etmeye çağıran bir yasa tasarısı sundu.
Duckworth yaptığı açıklamada, “En makûs senaryonun gerçekleştiği kalabalık bir uçuşta olduğunuzu düşünün: Mürettebat size tahliye için 90 saniyeniz olduğunu söylüyor lakin kalabalık bir uçuştaki 150’den fazla yolcu, dişlerinizi fırçalamak için gereken müddetten daha kısa bir vakitte nasıl inançlı bir halde tahliye edilebilir?” diye sordu.
McGee de bu görüşü daha keskin tabirlerle yineleyerek “Çok yarım yamalak bir çalışmaydı” dedi.
YOLCULAR KÜÇÜK KOLTUKLARIN TESİRLERİNİ NASIL HAFİFLETEBİLİR?
Havayolu şirketlerinin ya da FAA’in koltuk boyutları konusundaki yaklaşımlarını yakın vakitte değiştirmeye niyetli olup olmadıkları belirsizliğini koruyor. Bu ortada uzmanlar, yolcuların kendilerine biraz daha nefes alma alanı sağlamak için atabilecekleri birkaç adım olduğunu söylüyor.
McGee, biletini Economy Plus üzere sınıflara yükseltebilecek yolcuların, bilhassa uzun uçuşlar için bunu düşünmeleri gerektiğini belirtti.
Öte yandan iri yapılı yolcular yıllardır birden fazla bitişik koltuk satın almayı tercih ediyor ve hatta birtakım havayolları bu talepleri karşılamaya çalışıyor. Fakat McGee, bu yaklaşımın riskli olduğunu, zira bir kişi yan yana iki koltuk satın alsa bile, havayollarının ekseriyetle kalkışa kadar koltuk yerleşimini değiştirme hakkını gizli tuttuğunu ekledi.
Bu ortada Hudson, yolcuların ayağa kalkmak ve kabinde dolaşmak için ellerinden gelen her fırsatı değerlendirmelerini tavsiye etti.
Başlangıçta planlamış olsun ya da olmasın, sırasındaki diğer biri ayağa kalktığında kalkmayı alışkanlık haline getirdiğini vurgulayan Hudson ayrıyeten pıhtılaşma riski taşıdığını düşünen şahıslara, bu riski azaltmak için uçmadan evvel reçetesiz kan sulandırıcı ilaç almayı düşünmelerini önerdi.
Hudson, kelamlarını, “Vücudumuz uzun mühlet, saatlerce dar alanlarda oturmak için yaratılmadı” diye noktaladı.
Popular Science’ın “Why are airline seats so small? It all started in 1978.” başlıklı haberinden derlenmiştir.
