Seçim yarışı bu defa çok bilinmeyenli bir denklemden farksız. Donald Trump’ın lider olduğu yıllardan beri ABD’nin iki büyük partisinin seçmenleri ortasında büyük bir kutuplaşma var. Dünya genelindeki siyasi tansiyon de birçok göçmene konut sahipliği yapan ABD’nin iç siyasetini etkiliyor. Seçimlerin seyrini ABD seçim hukuğu üzerine de çalışan Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Araştırma Vazifelisi Yunus Emre Erdölen, Ortadoğu üzerine çalışan, Yeditepe Üniversitesi’nden Doç. Dr. Deniz Tansi ve İstanbul Topkapı Üniversitesi Rektörü ekonomist Prof. Emre Alkin’e sorduk.
‘Kutuplaşma şiddet olaylarına neden olabilir’
Yunus Emre Erdölen, hukukçu
◊ Ülke genelinde anketlerin ehemmiyeti yok. En çok eyalette birinci olan ve en çok delegeyi kazanan, yani 538 delegenin en az 270’ini kazanan lider seçiliyor. Yedi kritik eyalet var: Arizona, Georgia, Michigan, Nevada, Kuzey Carolina, Pennsylvania ve Wisconsin. Bu eyaletlerde birinci olmak ve tüm delegeleri kazanmak sonucu belirleyecek. Buradaki bütün anketlerde 47’ye 47… Yalnızca 0,1 ya da 0,2 üzere farklar var. Trump son haftalarda bir ivme yakaladı. Lakin anketlerin kusur hisseleri yüzde 2’ye yakın olduğu için bunlarla bir şey okumak mümkün değil.
◊ Hem Cumhuriyetçiler hem de Demokratlar tarihlerindeki en zayıf ve en az sevilen adaylarla seçime giriyorlar. Bence ikisi de evvelki adaylara nazaran başarısız kampanyalar yürütüyor. Bunu örtmek için ikisi de karşı tarafı şeytanlaştıran, kutuplaştıran bir lisan kullanıyor. Kamala Harris, Trump’a diktatör diyor. Trump da ona hain. Bu kadar kutuplaşmış bir ortamda seçmen de kutuplaşıyor. Ve iki taraf da kendi adaylarının kazanmasından çok karşı tarafın kaybetmesi için sandığa gidiyor. Üstelik karşı taraf kazanırsa ülkenin bölüneceğini, bunun son seçim olacağını düşünüyorlar. Bu da seçim sürecinde şiddete, suikastlara, oyların atıldığı posta kutularının yakılmasına neden oluyor. Şayet başa baş giderse iki-üç hafta sürecek oy sayımında da şiddet olaylarına neden olabilir bu durum.
◊ Ortadoğu’daki gerginlik, Gazze’deki soykırım bu seçimleri gerçekten etkiliyor. Zira kritik eyaletlerden Michigan’da 250 bin Müslüman seçmen yaşıyor ve bunların akrabaları Gazze’de, Lübnan’da katlediliyor. Kamala Harris’in lider yardımcısı olduğu Biden idaresi de bu katliama ABD silahlarıyla ortak oluyor. Bu noktada özellikle üçüncü parti olan Yeşiller’in Filistin yanlısı lider adayı Jill Stein
kefiyesini takarak Michigan’daki Müslümanlardan oy istiyor. Müslümanlar Trump’a yönelmese bile Harris destekçileri sandığa gitmeyebilir. Yahut Yeşiller’i seçerek oyları bölebilir.
◊ Filistin problemi hakkında Trump ile Harris ortasında bir fark var. Trump, 2016’da Miriam Adelson’dan yüklü bir bağış aldıktan sonra büyükelçiliğin Kudüs’e taşınmasını sağlamıştı. Adelson yeniden
100 milyon dolarlık bir bağış yaptı. Karşılığında Trump’ın tekrar kelamını tutacağını söyledi. İsrail’deki tek muhalif gazete Haaretz’e nazaran bu kelam Batı Şeria’daki işgalci yerleşimlerin ilhakının tanınması. Trump’ın bu ilhakı tanıması dünyadaki tüm memleketler arası hukuk ve yargı kararlarına alışılmamış. Ayrıyeten Trump, Binyamin Netanyahu’ya çok daha bağlı. Üstelik Biden ve Harris’i yeteri kadar İsrailci olmamakla suçluyor. Lakin ABD’li Müslümanlar mevcut idareye öfke duydukları için inadına Trump’a oy verebilir. Doğu Avrupa’daysa durum farklı. Trump, Ukrayna’ya yardımı keseceğini söylüyor. Rusya’yla bir barış masası ihtimali de vakitle konuşulabilir. Harris seçilirse birebir siyasetlerin devam ettiğini göreceğiz.
‘Pentagon cuntasının yönettiği savaş kabinesi…’
Doç. Dr. Deniz Tansi, Uluslararası Siyaset Akademisi Genel Koordinatörü
◊ ABD seçimlerini evvel Rusya’nın Ukrayna’yı işgali yerinde değerlendireceğim. Bugünkü Biden idaresi buradan bir konsolidasyon çıkarmaya çalıştı. Hatta NATO’nun İskandinav genişlemesi de bu bağlamda kıymetlendirilebilir. Alışılmış Trump’un kendince ‘barış sağlama’ tezleri var. Ayrıyeten Trump NATO üyesi öbür ülkelerin de ellerini ceplerine sokması gerektiğini söylüyor. Bu durumda konsolidasyonu sağlamak uğruna Ukrayna’ya ne kadar takviye verecek, göreceğiz.
◊ Pekala, bir Pasifik genişlemesi olacak mı? Şayet NATO’nun kurucu antlaşması değiştirilirse bir müddettir doruklara çağırılan Güney Kore, Japonya, Avustralya ve Yeni Zelanda NATO üyesi olabilir. Biden idaresi Harris olarak devam ederse NATO’nun bir stratejik taarruz örgütü olması konusunda birebir siyasetleri sürdürebilir. Fakat Trump’ın genişleme konusunda çok istekli olacağını düşünmüyorum.
◊ Ortadoğu’ya bakıldığındaysa, Trump ve Netanyahu ortasında özel bir münasebet var ancak ABD ile İsrail’in stratejik iştiraki yerinde hangi hükümet gelirse gelsin anlayış değişmez. Ben 5 Kasım ile 20 Ocak 2025 ortasının kıymetli olduğunu düşünüyorum. Bu kısmı Pentagon cuntasının yöneteceği bir savaş kabinesi olarak görüyorum.
‘Belirsizlik altına ivme kazandırdı’
Prof. Emre Alkin, ekonomist
◊ Açıkçası altının yükselişi Amerikan başkanlık seçimi sürecinden evvel başladı. Enflasyonla çaba esnasında hem euro hem de dolara karşı yatırımcı inancı azalınca herkes inançlı liman olan altına gitti. Bu ortada Çin Merkez Bankası’nın ağır halde altın aldığınıda unutmayalım. Adeta ABD Bitcoin’e, Çin de altına yatırım yaparak iki değerli yatırım aracını birbiriyle yarıştırdılar. Fakat kabul etmek lazım, liderin kim olacağı herkesin en merak ettiği mevzu. Bu da büyük bir belirsizlik yaratıyor. Bu durum altına bir ivme daha kazandırdı.
◊ ABD kripto para konusuna resmi olarak aslında 2-3 ay önce girdi. Biliyorsunuz, kamu kurumlarının ve özel şirketlerin portföylerine kripto para almasının önü bir kanunla açıldı. Hasebiyle bundan sonra ABD’nin bilhassa de uzay çalışmaları düzleminde kripto bedellerle daha fazla ilgileneceğini iddia ediyorum. Trump da bundan haberdar olduğu için kendince bir kampanya stratejisi yürüttü. Lakin Kamala Harris’in de bu bahiste açıklamaları var. Münasebetiyle ABD’de lider kim seçilirse seçilsin kripto bedellerine önemli bir ilgi olacağı ve muazzam bir yatırım yapılacağı kesin. Ayrıyeten kasım ayından itibaren dijital dünyada yesyeni bir uyanış başlayacak. Güç şirketleriyle ekran kartı üreten şirketler sanıyorum çok revaçta olacak. Elbette bu durum hem yapay zekâyla uğraşan hem de kripto pahalarla uğraşan yatırımcılara büyük fayda sağlayacak.