Nem oranının yüksek olduğu havasız ortamlarda meydana gelen küf sorunu hem konutlarımızda berbat manzaraya neden oluyor hem de her soluk alışımızda sıhhatimize ziyan veriyor. Bilhassa yatak odaları, banyo ve mutfakta karşımıza çıkan ancak bazen çok da önemsenmeyen bu sorun uzun vadede mevte kadar giden önemli sonuçlara neden olabiliyor.
24 SAAT İÇİNDE ÖLDÜRMESİ GEREKMEZ UZUN VADEDE SIHHATİ OLUMSUZ ETKİLİYOR
Florida Sağlık Bakanlığı İletişim Direktörü Jae Williams, küfün etrafın doğal bir modülü olduğunu, fakat iç mekanlarda bir sıhhat sorunu olduğunu söyledi ve ekledi: “Küfün sizi 24 saat içinde öldürmesi gerekmez, ancak yaşam kaliteniz ve iç organlarınızın sıhhati üzerinde hayli kıymetli bir tesiri olabilir.”
Uzmanlar, iklim değişikliği sel ve fırtına olaylarının sıklığı ve yoğunluğunu artırdıkça, küfün artan bir sağlık riski olduğunu söylüyor. Pekala küfün sıhhat üzerine tesirleri konusunda epidemiyologlar ve öbür sıhhat uzmanları ne diyor?
Küf ne kadar tehlikeli?
Washington Post’a konuşan Lawrence Berkeley Ulusal Laboratuvarı’nda Epidemiyolog Mark Mendell, küfü görmenin veya koklamanın astım gelişimi, astımın şiddetlenmesi, nefes almada zorluk ve hapşırma, öksürme yahut tıkanıklık gibi üst teneffüs yolu semptomları ile bağlı olduğunu söyledi. Bununla birlikte, araştırmacıların hala sağlık risklerinin tam kapsamını anlamak için çalıştıklarını söz etti.
Mendell, kimi beşerler için semptomların küfün kendisine karşı alerjiden kaynaklandığını, lakin alerjisi olmayanların yeniden de sıhhat sıkıntıları yaşayabileceğini söyledi.
Cleveland Clinic’te Gögüs Hastalıkları uzmanı Neha Solanki, küfe maruz kalmanın baş ağrısı, bilişsel işlev bozukluğu, İltihabi bağırsak hastalıkları, otoimmün hastalıklar ve öteki enflamasyon tipleri üzere bir dizi başka sağlık sorunuyla potansiyel irtibatlarının araştırıldığını söyledi.
Küflerin ziyanlı olabilmesinin bir nedeni, hayatta kalma sistemi olarak belli küf çeşitleri tarafından salınan ve solunabilen zehirli unsurlar olan mikotoksinlerdir.
Mikotoksinlerin yutulduğunda bedeni olumsuz tarafta tesir eder. Dallas’taki Etraf Sıhhati Merkezi tıbbi direktörü Elizabeth Seymour, mikotoksinlerin alerjik durumların alevlenmesiyle bağlı olduğunu ve kanser gelişimi, nörolojik durumlar, hormonal problemler ve karaciğer sirozu üzere çok çeşitli sıhhat sıkıntılarıyla bağlantılı
olduklarını söyledi.
Küf ve çevresel maruziyetlerle ilgili tıbbi danışmanlık sağlayan Teksaslı bir şirketin sahibi ve klinik danışmanı Dennis Hooper üzere birtakım uzmanlar, mikotoksinlerin solunduğunda da tehlikeli olabileceğine inanıyor.
Ancak Mendell gibi öteki uzmanlar, mikotoksinlerin solunmasının sıhhate ziyan verdiğine dair rastgele bir delil bulunmadığına, bu mevzunun tartışmalı olduğuna işaret ediyor.
İç Hastalıkları Uzmanı Aytaç Karadağ, nemli bir ortamın ısı ile birleşmesi sonucunda oksijenin az olduğu yerlerde bu mikroskobik canlıların daha rahat üremeye başladığını söyledi ve küf oluşumuna uygun ortamları şu şekilde sıraladı:
* Yerlerin havalandırılmaması
* Kışın konutta çamaşır kurutulması
* Su baskınları
* Tavanların ve duvar yüzeylerinin nemli kalması
* Tesisat sızıntıları
* Filtre paklığı yapılmamış klimalar
* Berbat yalıtım
* Çatı sızıntısı
* Duvarlarda terleme
Harvard T.H. Chan Halk Sıhhati Okulu’nda etraf sıhhati alanında baş araştırmacı bilim insanı olan Mary M. Johnson, küfe maruz kalmanın semptomları arasında baş ağrısı, ateş, titreme, yorgunluk, mide bulantısı, cilt tahrişi, soğuk algınlığı ve öksürüğün yer aldığını, lakin sendromun belirleyici özelliğinin semptomların küfün bulunduğu bina içindeyken berbatlaşması ve binadan çıkınca güzelleşmesi olduğunu söyledi. Buna ‘hasta bina sendromu’ deniyor.
Johnson, yetersiz havalandırma üzere öbür faktörlerin de hasta bina sendromuna neden olduğunu lakin küfün bunun başlıca nedenlerinden olduğunu tabir etti.
Uzmanlar, konuttaki bakteri, virüs ve mantarlardan oluşan mikroskobik bir topluluk olan iç yer mikrobiyomunun sağlığımızı etkilediğini düşünüyor. Araştırmalar, meskendeki yüksek mikrobiyal çeşitliliğin daha düşük astım gelişimi riskiyle bağlı olduğunu gösteriyor.
Ancak, Yale Üniversitesi’nde kimya ve etraf mühendisliği kısmı lideri Profesör Jordan Peccia, küf oluşumunun iç mekan mikrobiyom çeşitliliğinde azalma ile bağlantılı olduğunu söyledi.
Peccia, “Görünüşe nazaran küf bir meskende büyüdüğünde, tüm bu öteki mantar sporlarına maruz kalmanızı engelliyor” dedi. Peccia, küfün bağışıklık sistemi baskılanmış bireyler için çok daha tehlikeli olabileceğini, zira bu kişilerin küften kaynaklanan ve ömrü tehdit edebilen enfeksiyonlara karşı daha hassas olduklarını kelamlarına ekledi.
Özellikle siyah küf daha mı ziyanlı?
Küf sarı, yeşil, beyaz, mavi ve siyah üzere farklı renklerde olabilir. Hooper, siyah küf teriminin yanlış bir isimlendirme olduğunu, zira siyah olabilen birçok küf tipi bulunduğunu ve kimilerinin zararsız olabileceğini söyledi. Beşerler siyah küfle ilgili tasalardan bahsettiklerinde, ekseriyetle Stachybotrys chartarum ismi verilen ve mikotoksin üretebilen bir küf tipini düşündüklerini söyledi.
Epidemiyolog Virginia Guidry, tüm küflerin potansiyel sıhhat riskleri ve uzaklaştırılması açısından tıpkı biçimde ele alınması gerektiğini belirtti.
Siyah küf çeşidinin “Firavun’un laneti” yahut “toksik küf” olarak da bilindiğini söyleyen Karadağ, bu tıbbın toksin üretebildiği ve birçok ortamda yaygın üreyebilme potansiyeli taşıdığı için toplum sıhhati açısından tehlikeli ve en sık karşılaştığımız küflerden biri olduğu konusunda uyardı.
Doğada var olan binlerce küf tipinin ve bunların ürettiği toksinlerin birden fazla vakit kendine has görünümleri ve kokusu olduğunu belirten Karadağ, küflerin renklerinin sarı yeşilden siyaha kadar değişebildiğini lakin maalesef bazen renksiz küflerle de karşılaşılabileceğini söyledi. Karadağ, renksiz küflerin yalnızca duvardaki sıvada kabarıklık olarak kendini gösterebileceğini belirtti.
Küf kaynakları nelerdir?
Dr. Aytaç Karadağ, küflerin konutta daha çok yerleştiği yerleri şöyle sıraladı:
* Çatı-tavan arası
*Rutubetin olduğu bodrum katları
* Klima- Havalandırma kanalları
* Banyo-tuvalet
* Yeni meskenlerde ebeveyn banyosundan ötürü yatak odaları
* Yatak şilteleri, bazalar, karyolalar
* Yorgan, yastık, nevresim
Küfe maruz kalmanın belirtileri nelerdir?
Seymour, yaygın semptomların burun akıntısı, gözlerde sulanma, hapşırma ve öksürük olduğunu söyledi. Kimilerinde boğazda kaşıntı yahut deri döküntüsü de görülebilir. Uzmanlar, öteki semptomlar ortasında yorgunluk, beyin sisi, mide bulantısı ve baş ağrılarının yer aldığını söyledi. Peccia ise küfün neden olduğu pek çok sorunun anlaşılmasının çok güç olduğunu söyledi.
Küfle ilgili sıhhat sıkıntıları açısından kimler daha büyük risk altındadır?
Williams, küfe karşı alerjisi olan, astım üzere mevcut akciğer rahatsızlıkları olan ve bağışıklık sistemi baskılanmış şahısların küfle ilgili sıhhat sıkıntıları açısından daha yüksek risk altında olduğunu, bu faktörlerin dışında, kimi insanların küfe karşı daha hassas göründüğünü ve bunun nedeninin bilinmeyen olduğunu söyledi.
Williams, “Kısa yanıt, herkesin risk altında olduğudur. Hepimiz bunu epeyce ciddiye almalıyız.” dedi.
Peccia, küfün büyümek için neme muhtaçlık duyduğunu, bu nedenle yüksek neme sahip yerlerin küfe karşı daha hassas olduğunu söyledi. Çok yağış alan yahut sık sık sel baskınlarının yaşandığı bölgelerin de risk altında olduğunu kelamlarına ekledi.
Küf zatürreye neden olabilir mi?
Guidry, küfün akciğerleri enfekte edebileceğini ve bilhassa kişinin bağışıklık sistemi zayıfsa zatürreye neden olabileceğini söyledi.
Dr. Aytaç Karadağ, küf maruziyeti nedeniyle yaşanabilecek sıhhat meselelerini şöyle sıraladı: Teneffüs sistemi hastalıkları olan alerjik astım, bronşit krizleri, küf zatürresi, teneffüs yetmezliği, KOAH alevlenmesi, kalp damar hastalıkları, kanser, kısırlık, kronik enflamasyon tabanında otoimmun hastalıklar
Küfe maruz kaldığımızı nasıl anlarız?
Karadağ, küfün evvel sarı, sonra yeşil, sonra da siyah renkle kendini aşikâr edebileceğini, lakin bazen renk değişimi olmadan da küf gelişebileceğine dikkat çekti ve bu durumun küfün kendine has kokusu ile ayırt edilebileceğini söz etti.
Mendell, konutunuz nemliyse yahut su hasarı belirtileri varsa, küf probleminiz olabileceğini, zira küfün büyümek için neme muhtaçlığı olduğunu, bu türlü bir durumda konutun küf kokacağını söyledi.
Peccia, düzgün bir küf ekspertizin su ve havanın meskende nasıl hareket ettiğini anladığını ve küf için farklı alanları denetim edeceğini söyledi. Uzman bireyler hava örnekleri kullanır, lakin birden fazla konutta havada doğal olarak dışarıdan gelen bir ölçü küf sporu da vardır. Peccia, bunun yerine toz örneklerinde küf olup olmadığını test etmek ve meskeni kapsamlı bir biçimde inceletmenizi tavsiye ediyor.
Küften kurtulmanın en uygun yolu nedir?
Seymour, kimi semptomların antihistaminikler, nazal steroidler, sinüslerin yıkanması yahut alerji iğneleri ile tedavi edilebileceğini fakat uzun vadede yapılacak en güzel şeyin küf maruziyetini durdurmak olduğunu söyledi ve ekledi:
“Ya küfü temizlemeli ya da dışarı çıkmalı ve ondan kaçınmalısınız. İyileşmenizin tek yolu bu.”
Bazıları için, küfe maruz kalma sona erdikten sonra bile sıhhat tesirleri devam ediyor üzere görünüyor. Solanki, bilhassa daima küfe maruz kalan ve semptomatik olarak asla büsbütün güzelleşmeyen hastalarının olduğunu kelamlarına ekledi.
Uzmanlar, küfün sıhhat üzerindeki tesirlerinin ne kadar sürdüğünün ve birtakım insanların neden kalıcı olarak hastalandığının belgisiz olduğunu söyledi.
Guidry, görünür küf ve ıslak gereçlerinin temizlenmesi gerektiğini, şayet profesyonel yardım almadan temizlemeye çalışırsanız, N95 maskesi, gözlük ve eldiven üzere ferdî hami ekipman kullanılması gerektiğini söyledi.
Fan yahut nem gidericiler kullanarak küflü alanı kurutun ve temizlenmesi ve kurutulması sıkıntı olduğu için küf yahut su hasarı olan halı ve dolguları ortamdan uzaklaştırın.
Guidry üzerinden küf olan kimi eşyaların deterjan yahut çamaşır suyu ile temizlenebileceğini, küften temizlenen konutların tekrar kullanılmadan büsbütün kuru ve pak olması gerektiğini, küfün yok olup olmadığı konusunda rastgele bir belirsizlik yaşarsanız kesinlikle bir profesyonel çağırmanızı tavsiye etti.
Mendell, ise konuttaki su yahut nem kaynaklarının tespit edilmesi gerektiğini, nem kaynağını düzeltip düzeltmek gerektiğini, zira yalnızca küften kurtulsanız bile nemin ortamda kalmasının tekrar küf oluşumuna neden olacağını söyledi. “Hala küf görüyor ya da kokluyorsanız, yapılacak daha çok iş var demektir” dedi.