Şimşek çakarken duş almayın, yıldırım çarpabilir

ABD’de fırtına dönemi yaklaşırken, uzmanlar fırtına sırasında duş almamaya yönelik eski tavsiyelere kulak vermenin makul olabileceğini söyledi.

Gerçekten de fırtına sırasında duş alırken elektrik çarpabileceği gerçek mu? Bilim bu bahiste ne diyor?

Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezleri’nin datalarına nazaran (CDC), genel olarak yıldırım çarpma mümkünlüğü düşüktür. Bu ihtimal ABD’de milyonda 1’den daha azdır lakin her yıl yüzlerce beşere en sık yaz aylarında ve en yaygın olarak açık hava aktiflikleri sırasında yıldırım isabet ediyor. Bunların yaklaşık yüzde 90’ı hayatta kalıyor.

İç yerlerde çarpılma mümkünlüğü daha da düşüktür fakat suyla ilgili işler yahut duş almak üzere şahsî bakım faaliyetleri sırasında çarpılma ihtimali var.

Washington Post’a konuşan Ulusal Yıldırım Güvenliği Kurulu’ndan meteoroloji uzmanı Chris Vagasky, “Yıldırım kablolardan ya da tesisattan geçiyorsa, bu şoku yaşayabilirsiniz” dedi.

Yıldırım düştüğünde, elektrik akımı bir saniyeden daha kısa bir müddette her istikamete hakikat hareket eder. Uzmanlar, konutlar de dahil olmak üzere âlâ inşa edilmiş binaların çoklukla bir kafes vazifesi gördüğünü ve elektrik akımı elektrik kabloları yahut su tesisatından geçip toprağa inerken bina sakinlerini koruduğunu, bu nedenle insanların fırtına sırasında bu yollarla temastan kaçınmaları gerektiğini söyledi.

Uzmanlar, elektrik akımının tesisatla, bilhassa de metal borularla temas etmesi halinde hem borunun hem de içindeki suyun iletken misyonu göreceğini, yıldırım düşmesi sırasında tesisata ya da suya dokunan herkes ölümcül olmayan bir elektrik çarpması ya da kimi durumlarda ölümcül bir elektrik çarpması yaşayabileceği konusunda vatandaşları uyarıyor.

Birçok meskende kullanılan plastik borular riski azaltabilir, lakin Ulusal Hava Durumu Servisi şiddetli hava programı koordinatörü Keith Sherburn, “Su güzel bir elektrik iletkeni olmaya devam ediyor, bu da elektrik çarpması mümkünlüğünün hala var olduğu manasına geliyor” dedi.

Yıldırımla ilgili yaralanmaların takibi güç olduğundan uzmanlar duş alırken kaç kişinin çarpıldığını bilmenin sıkıntı olduğunu söylüyor. Sherburn ise Amerika Birleşik Devletleri’nde yaklaşık yirmi yıldır belgelenen raporlarda yıldırımla ilgili ölümlerin hiçbirinin bu faaliyetlerle ilişkilendirilmediğini söyledi.

Yine de uzmanlar vatandaşları fırtınalı ve şimşek çakan havalarda yalnızca duş alırken değil, ellerini yıkarken, bulaşık yıkarken ve emsal biçimde ilgili öteki faaliyetlerden de kaçınmaları konusunda uyarıyor.

Sherburn, fırtınalı havalarda telaş verici olan şeyin yağmur değil gök gürültüsü ve şimşek çakması olduğunu söyledi ve ekledi: “Bu yüzden her vakit ‘Gök gürlediğinde içeri girin’ diyoruz, zira gök gürültüsünü duyabiliyorsanız, yıldırım çarpacak kadar yakınsınız demektir” dedi.

CDC, elektrik kablolarının fırtına sırasında misal bir risk oluşturduğunu, zira bir konuta düşen yıldırımın kablolardan geçerek aygıt, oyun kumandası, sabit telefon, masaüstü bilgisayar yahut o sırada şarjda olan kablosuz aygıtlar üzere fişe takılı olan rastgele bir aygıta ulaşabileceğini söyledi.

İç yerlerde yıldırım çarpmasının tesirlerini inceleyen bir araştırmaya nazaran, 2022 yılında Brezilya’da beş kişi yıldırım çarptığında elektrik prizlerine takılı olan akıllı telefonları kullanırken hayatını kaybetti.

Sherburn ayrıyeten, kablolu yahut fişe takılı elektronik aygıtların kullanımına bağlı ‘belgelenmemiş yaralanmalar olabileceğini’ de kelamlarına ekledi.

Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü de yıldırımlardan korunma konusunda vatandaşlara bu bahiste değerli ikazlarda bulunuyor. ‘Yıldırımdan Korunma Yolları’ kitapçığında bu mevzuda yer alan ikazlar şöyle:

* Yıldırım sıklıkla şiddetli yağış alanının dışında çarpar, rastgele bir yağıştan 20 km kadar uzakta da çarpabilir. Birden fazla yıldırım vefatları fırtınaların önünde ya da geçtiği sanılan fırtınalardan sonra oluşur.

* Su borusu sistemi, bir metal kapı ya da pencere çerçevesine temas etmişlerdir. Su boruları elektriği iletir. Bu yüzden şimşek çakarken duş almayın!

* Yakınınızda bir gök gürültülü fırtına olduğunda elektrik iletici yüzeylerle temastan kaçınılmalıdır.

* Elektrikli aletler ve tellerden uzak durun.