Havalar soğudu hastalıklar başladı. Sağlıklı beslenmek her vakit değerli lakin bu türlü vakitlerde gerçek besinler tüketmenin kıymeti bir kat daha artıyor. Pekala soğuk algınlığı durumlarında ne yiyip içmeliyiz?
Bu soru karşısında akla birinci olarak sarımsak, turunçgiller, turna yemişi, kırmızı biber ve nar üzere “bağışıklık güçlendirici” besinler geliyor. Bu yiyecek ve içecekler soğuk algınlığını semptomlarını hafifletip güzelleşme sürecini hızlandırabiliyor. Fakat Pennsylvania Üniversitesi Hemşirelik Okulu’nda beslenme bilimi alanında derler veren Dr. Colleen Tewksbury, “Elimizde, bir viral enfeksiyon sırasında herkesin belirli besinleri tüketmesi gerektiğine dair gereğince güçlü bilgiler yok” dedi.
Bununla birlikte beslenmenin kıymetine dikkat çeken Tewksbury, “Soğuk algınlığı, bilhassa tat ve doku duyularınızın etkilendiği durumlarda, iştahınızın kesilmesine neden olabilir. Lakin bedeninizin temel işlevlerini yerine getirmek ve enfeksiyonla savaşmak içi güce ve besin hususlarına muhtaçlık vardır. Bu süreçte kendinizi biraz daha düzgün hissetmenize ve beslenme gereksinimlerinizin bir kısmının karşılanmasına yardım edecek en ufak şey bile yararlı olacaktır” diye konuştu.
Bu devirde, bedenin su muhtaçlığını karşılayan, besleyici ve uygun hissettiren yiyecek ve içeceklere yönelmeyi tavsiye eden Tewksbury, çocukken hasta olduğunuzda tükettiğiniz ya da kültürel olarak mutfağınızın bir kesimi olan besinlerin buna uygun birer örnek oluşturduğunu belirtti.
Tewksbury, çorbanın bu bağlamda çok âlâ bir seçim olabileceğine vurgu yaparak, “Özellikle baklagil ya da tavuk üzere protein kaynakları; pirinç, şehriye ya da patates üzere karbonhidratlar; et, sıvı yağ yahut süt eserleri üzere yağlı besinler ile vitamin ve mineral kaynağı olan sebzeler içeren besin pahası açısından istikrarlı çorbalar tercih edilmeli” dedi. Tewksbury, “Çorba doyurucudur, besleyicidir ve sıvı alımına yardımcı olur” diye konuştu.
BİLİM NE DİYOR?
Nebraska Üniversitesi Tıp Merkezi’nde akciğer hastalıkları, kritik bakım ve uyku tıbbı alanında araştırmalar yapan Dr. Stephen Rennard, hasta olunca çorba içmenin yararlarının laboratuvar çalışmalarıyla da bir nebze olsun desteklendiğini vurguladı.
Rennard ve meslektaşları, 2000 yılında tavuk çorbasının bedendeki nötrofilleri (enfeksiyon bölgesine gidip inflamasyonu başlatan, boğaz ağrısı ve öksürük üzere semptomlara yol açan bağışıklık hücreleri) nasıl etkilediği üzerine bir çalışma yayımladı.
Araştırmacılar, laboratuvar ortamında nötrofilleri küçük plastik kuyulara yerleştirdi. Akabinde bu kuyulara tıpkı enfeksiyon durumlarında olduğu üzere nötrofilleri çeken bir husus eklendi. Daha sonra tıpkı nötrofiller tavuk çorbasında yıkandıktan sonra kuyulara aktarıldı. Sonuçta çorbayla yıkanmış bağışıklık hücrelerinin hususa yıkanmamışlara kıyasla daha az çekildiği görüldü.
“Teorik olarak nötrofillerin hareketindeki azalma, inflamasyonun azalmasını ve daha az semptom görülmesini sağlayabilir” diyen Rennard, bununla birlikte bedendeki hücrelere ne olduğunu bir petri kabına bakarak açıklamanın mümkün olamaycağını belirtti. Rennard, “Tavuk çorbasının soğuk algınlığı semptomlarını etkileyip etkilemediğini ya da nasıl etkilediğini anlamak için masraflı ve vakit alan klinik denemeler yapılması gerekir. Şimdi bu türlü bir çalışma yapılmadı” diye konuştu.
Yine de asırlardır şifa olsun diye tüketilen tavuk çorbasının tedavi edici tesirleri olduğuna inandığını belirten Rennard, “Tavuk çorbasının yararlarının bir kısmının fizikselden fazla duygusal deneyimlerden kaynaklandığını düşünüyorum. Biri size tavuk çorbası yapıyorsa, hele ki bu çorba lezzetli de olduysa kendinizi âlâ hissedersiniz zira bunun manası birinin sizinle ilgileniyor olmasıdır. Bu durum çorbanın ilaç tesiri yapıp yapmamasından bağımsızdır” dedi.
Rennard, yaptığı laboratuvar çalışmasında meslektaşı ve makalenin başka muharriri olan eş Barbara’nın ailesinden gelen bir tanımı kullandığını da belirtti. Bu tanımda bütün bir tavuk havuç, kereviz sapı, soğan, turp ve tatlı patatesle birlikte haşlanıyor ve mayasız hamur toplarıyla servis ediliyor. Rennard ayrıyeten ortalarında vejetaryen seçenekler de bulunan 13 farklı hazır çorbayı da test etti. Bu eserlerin birçoğunun da nötrofillerin hareketini bir noktaya kadar yavaşlattığı görüldü.
İnsanlar üzerinde yapılan birkaç küçük araştırmada da çorba yahut sıcak su dahil sıcak sıvılar yudumlamanın, burundaki mukusu yumuşatıp soluk alıp vermeyi kolaylaştırdığı görüldü. Rennard buna ek olarak her türlü içeceğin bedene sıvı desteği yaptığını, bunun da salgıları temizlemeyi kolaylaştırdığını vurguladı.
BAL DA ÇOK YARDIMCI OLABİLİR
Çok sayıda rastgele denetimli deneyde, balın çocuklarda gece öksürüklerinin sıklığını ve yoğunluğunu azalttığı, hatta kimi durumlarda reçetesiz satılan öksürük şuruplarından daha güzel sonuç verdiği görüldü. Yetişkinler üzerinde yapılmış çok fazla araştırma olmasa da 2020’de yayımlanan bir sistematik değerlendirmede, balın yararlarının öteki yaş kümelerini da kapsayabileceği görüldü.
Balın öksürüğü nasıl hafiflettiği net olarak anlaşılabilmiş değil. Fakat araştırmacılar balın boğazı kaplamasının yanı sıra antimikrobiyal ve antienflamatuar özelliklere sahip olmasının tesirli olabileceği üzerinde duruyor.
Bununla birlikte 12 aydan küçük çocuklara bal vermemek gerekiyor zira balda bulunabilen birtakım bakteriler bebek botulizmi olaylarına yol açabiliyor. Amerikan Pediatri Akademisi, 1 yaşından büyük çocuklara gerektiği durumlarda yarım ila 1 tatlı kaşığı bal verilebileceğini, bunun çaya karıştırılarak ya da direkt tüketilebileceğini belirtiyor.
ALKOL TÜKETMEYİN
Soğuk algınlığı, öksürük ve alerji semptomlarına karşı ilaç alırken alkol tüketmemek gerekiyor. Dr. Tewksbury özellikle asetaminofen içeren ilaçların alkolle karıştırılması durumunda karaciğer hasarına yol açabileceğini belirtti.
Dahası alkolün bedeni susuz bırakması da kelam konusu. Bu alanda çok fazla araştırma olmasa da hastayken içki içildiğinde daha makûs hissetmenin arkasında, alkolün yarattığı dehidrasyon tesirinin olduğu düşünülüyor. Bunun yerine uzmanlar bal, limon, zencefil, tarçın, anason üzere baharatlarla tatlandırılmış bir fincan sıcak su içilmesini tavsiye ediyor.
SÜTÜN NASIL BİR TESİRİ VAR?
Birçok kişi inek sütü içmenin mukus üretimini artırdığına inanıyor. Lakin bu inanca dair araştırmalar epey sonlu ve sonuçları da net değil.
Avustralya’da 1990’larda yapılan ve soğuk algınlığı virüsüyle enfekte olmuş şahısları kapsayan bir dizi araştırmada, süt tüketimiyle mukus ortasında bir temas bulunamadı. Lakin soğuk algınlığı olmamakla birlikte kronik olarak çok mukus üretiminden muzdarip 108 kişiyi kapsayan daha yakın tarihli bir çalışmada, 6 gün boyunca süt eserlerini tüketmeyen şahısların mukus üretiminde azalma olduğunu bildirdikleri görüldü.
Dr. Tewksbury, “Süt eserlerinin herkes için mukus üretimini artırdığına dair çok fazla ispat yok. Fakat bu tesir bireyden bireye değişiyor olabilir. Şayet süt sizde balgam üretimine neden oluyorsa, soğuk algınlığı yaşadığınız periyotlarda sütten uzak durabilirsiniz” dedi.
Bununla birlikte süt eserleri hastalık devirlerinde gereksinim duyulan istikrarlı beslenmenin değerli bir ögesi. Örneğin, Beslenme ve Diyetetik Akademisi hasta olan çocuklar için dondurulmuş meyve ve sütle (ya da soya sütüyle) smoothie’ler hazırlamayı, bu içeceklerin yeterli birer besin ve su kaynağı olacağını vurguluyor.
“Nihayetinde beslenme çok şahsî bir şey” diyen Tewksbury, “Soğuk algınlığı nedeniyle güzel hissetmediğiniz vakitlerde kendinize ‘Bu şartlarda kendimi en düzgün biçimde beslememi ve desteklememi sağlayacak şeyler nelerdir?’ diye sorun. Bu sorunun karşılığı herkes için farklıdır” tabirlerini kullandı.
The New York Times’ın “What Should I Eat or Drink When I Have a Cold?” başlıklı haberinden derlenmiştir.