Rusya ve Azerbaycan arasında kriz derinleşiyor: ‘iki ülke arasındaki mücadelenin asıl nedeni Zengezur Koridoru’

Azerbaycan’a ilişkin yolcu uçağının 25 Aralık 2024’te Rus hava alanındayken yerden açılan ateşle hasar görmesi sonucu düşmesiyle başlayan süreç, Yekaterinburg’da Azerbaycanlıların ikamet ettiği konutlara düzenlenen baskınlarda 2 Azerbaycanlının öldürülmesiyle krize dönüştü.

Rus güvenlik güçlerince, 27 Haziran’da Yekaterinburg’da Azerbaycanlıların ikamet ettiği meskenlere düzenlenen baskınlarda 2 Azerbaycanlı öldürüldü, birkaç kişi ağır yaralandı ve 9 kişi de gözaltına alındı. Rusya’nın Bakü Büyükelçiliği Maslahatgüzarı Pyotr Volokovıh, Dışişleri Bakanlığına çağrılarak Azerbaycan’ın reaksiyonu lisana getirildi.

İki ülke ortasında tansiyon 1 Temmuz’da Rusya’ya ait haber ajansı Sputnik’in Bakü Ofisine Azerbaycan polisi tarafından operasyon düzenlenmesi ve kimi çalışanların gözaltına alınmasıyla doruk noktasına çıktı. Lokal basında yer alan haberlerde, gözaltına alınan Sputnik’in 2 çalışanının, tıpkı vakitte Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) mensubu olduğu tez edildi.

Rusya’nın Yekaterinburg kentinde tutuklanan Azerbaycan vatandaşı Bekir Safarov, Rus yetkililerin yürüttüğü cinayet soruşturması kapsamında hakim karşısına çıkarıldı. Safarov, Ermeni subay Gurgen Margaryan’ı öldürmekle suçlanıyor. Safarov’un kaldığı konuta düzenlenen baskında, Azerbaycan vatandaşı kardeşler Ziyadin ve Hüseyin Safarov Rus güvenlik güçlerinin ateş açması sonucu hayatını kaybetmişti.

RUSYA’DAN VATANDAŞLARINA DİKKATLİ OLMA ÇAĞRISI

Son olarak Rusya Dışişleri Bakanlığı, Azerbaycan’da bulunan Rus vatandaşlarına yönelik ihtar yayımladı. Bakanlıktan yapılan açıklamada, Azerbaycan’daki Rus vatandaşlarına temkinli olmaları daveti yapıldı.

Azerbaycan’a seyahat edecek Rus vatandaşlarının “ülkedeki durumu” dikkate almaları gerektiğine işaret edilen açıklamada, “Azerbaycan’da bulunan vatandaşlarımızı daha dikkatli ve temkinli davranmaya çağırıyoruz” denildi.

Uzmanlar, Rusya ve Azerbaycan ortasındaki çabanın temelinde Zengezur Koridoru’yla ilgili gelişmelerin yattığını düşünüyor. Zengezur Koridoru’nun bölgede yalnızca ekonomik bağlantıları değil siyasi istikrarları de değiştireceği görüşünü paylaşan uzmanlar, iki ülkenin Koridor projesinde kaydedilen ilerleme nedeniyle karşı karşıya geldiği görüşünü paylaştı.

Azerbaycan güvenlik güçlerinin Bakü’deki Sputnik ofisine düzenlediği baskında Rus vatandaşları İgor Kartavıh ve Yevgeni Belousov gözaltına alınmıştı.

ZENGEZUR KORİDORU’NUN ÖNEMİ

2020 yılında, 2. Karabağ Savaşı Azerbaycan’ın mutlak üstünlüğüyle sona erince, bölgedeki güç istikrarının yine şekillenmesinin de yolu açılmış oldu. Savaş sonrasında imzalanan mutabakatta, Ermenistan’ın yaklaşık 30 yıldır elinde tuttuğu topraklardan geri çekilmesi öngörülmüş ve burada oluşacak inanç atmosferi sayesinde yeni ulaşım koridorlarının hayata geçirileceği belirtilmişti.

Azerbaycan ile Nahçıvan ortasında açılacak yeni ulaşım kontağı, bu mutabakatın en kıymetli hususlarından biri oldu. O denli ki Orta Asya’dan Azerbaycan’a ulaşan ulaşım koridorları tam da bu noktada bıçak üzere kesiliyor ve Azerbaycan’ın Nahçıvan ve sonrasında Türkiye ile temas kurması engellenmiş oluyordu.

Zengezur birçok ülkenin ilgi alanına giren bir coğrafyada yer alıyor. Çok karmaşık bu denklemin en kıymetli tarafları; İran, Ermenistan, Azerbaycan, Rusya ve Türkiye. Zengezur Koridoru üzerinde birçok aktörün birbirinden farklı çıkar alanları olduğundan, çarpışan çıkarlar coğrafyadaki gerginliğin artmasına da sebep oluyor. Zengezur’un açılması, bütün bölge ülkelerinin kendi ortalarında ve öteki coğrafyalarla temas kurmasını kolaylaştıracak, ticaret ve lojistik bağlantılarının güçlendirilmesiyle, refahın artmasına paralel olarak gerginliklerin yerini yeni iş münasebetleri alacak.

BAKÜ-MOSKOVA TANSİYONU BÜYÜK ÇABANIN YANSIMASI

AZ News’e değerlendirmede bulunan siyaset bilimci Engin Özer, Güney Kafkasya’daki tüm değerli gelişmelerin, üst seviye diplomatik temaslardan gözaltılara kadar, Avrasya’nın gelecekteki lojistik ağları üzerindeki büyük uğraşın bir yansıması olduğu yorumunu yaptı. Özer’e nazaran, bu koridorlar üzerinde hakimiyet kurmak sırf ekonomik çıkarlar değil, tıpkı vakitte siyasi nüfuz manasına da geliyor.

Özer, Rusya ile Azerbaycan ortasında silahlı bir çatışma ihtimalinin düşük olduğunu belirtirken, diplomatik ve siyasi tansiyonların artarak süreceğini öne sürdü. Azerbaycan’ın 2022’de Rusya ile imzaladığı Müttefik İşbirliği Bildirisi’ni gözden geçirmesi yahut feshetmesi ihtimaline dikkat çeken Özer, Bakü’nün Türkiye ile askeri iş birliğini derinleştirmeye devam edebileceğini kaydetti.

KORİDOR’UN SİYASİ KIYMETİ VAR

CNN Türk’e konuşan gazeteci Tural Müseyibov, Zengezur’un açılmasıyla bölgede büyük bir ticaret imkanı doğacağını belirterek, Koridor’un yalnızca ekonomik değil siyasi değeri olduğunu da vurguladı. Müseyibov, Zengezur Koridoru sayesinde Ermenistan’ın da ticari yarar sağlayacağını söz etti ve Erivan idaresinin Azerbaycan ile barış içinde yaşaması gerektiğini anladığını kelamlarına ekledi.

Ermenistan Vumhurbaşkanı Nikol Paşinyan’ın da Zengezur Koridoru’yla ülkesinin güçleneceğini anladığını lisana getiren Müseyibov, Azerbaycan’ın komşularıyla hengame ederek yaşamak istemediğinin altını çizdi. Müseyibov, Zengezur konusunda anlaşılmasıyla Kafkasya’da taşların yerine oturacağını bildirdi.

Türkmedya Ankara temsilcisi Melik Yiğitel ise Bakü ve Ankara’nın bahtının birebir olduğunu söyledi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Azerbaycan’ı karşısına almak istemeyeceğini savunan Yiğitel, İran’ın da Zengezur Koridoru’nda güvenlik sorunu yaşanmaması için projeye dolaylı yoldan da olsa dahil olacağını belirtti.