Son yıllarda pek çok ülkenin kıyılarında köpek balıklarının görülme sıklığında dikkat cazibeli bir artış yaşanıyor. Bilhassa yaz aylarına yaklaşırken, bu cins müsabakalar hem merak uyandırıyor hem de kaygı yaratabiliyor. ABD, Avustralya ve Akdeniz etrafındaki ülkelerde sıkça gündeme gelen bu hadiselere artık Türkiye kıyılarında da rastlanıyor.
Geçtiğimiz günlerde Antalya’nın Konyaaltı kıyısında kaydedilen köpek balığı manzarasının akabinde, benzeri bir olay bu sefer Muğla’nın Datça ilçesinde yaşandı. İlçe merkezine yakın bir kıyı bölümünde, camgöz cinsi olduğu kestirim edilen bir köpek balığı kıyıya hayli yakın bir noktada görüntülendi.
Vatandaşların ilgisini çeken anlar cep telefonlarıyla saniye saniye kaydedildi.Olay sırasında denizde olan amatör balıkçı Savaş Hoş, hafta sonu tatilinde oğlu ile birlikte balığa çıktıkları sırada karşılaştıkları anı şöyle anlattı:
“Teknemizin sanal çapası sudaydı, bir anda büyük bir yüzgeç fark ettik. Merakla yaklaştık, akabinde köpek balığını gördük. Evvel kısa bir atak yaptı, sonra direkt çapaya yöneldi. Biz de çabucak ön tarafa geçip uzaklaştık.”
Dünyada köpek balığı ataklarında önemli bir artış gözlemleniyor. Bu artışa dair dikkat çeken son örneklerden biri, İsrail’in Hadera açıklarında yaşandı. BBC’nin haberine nazaran Tel Aviv’in kuzeyinde, Olga Plajı yakınlarında bir yüzücü, bir köpek balığı hücumunda kayboldu. Olayın yaşandığı bölgenin yakınlarında bir güç santralinin denize ılık su bıraktığı, bu nedenle köpek balıklarının bu mevsimde bölgede toplandığı biliniyor. İsrail’de 1948’den bu yana ölümcül bir köpek balığı saldırısı kaydedilmemişken, yaşanan bu olay ülke tarihinde bir birinci olabilir.
Emsal halde Mısır’ın turistik kıyı kenti Hurgada da son yıllarda köpek balığı ataklarıyla gündeme geliyor. 2023’te Rus turist Vladimir Popov, halk plajında yüzerken bir kaplan köpek balığının saldırısına uğrayarak ömrünü yitirdi. Çığlıkları kıyıya kadar ulaşan Popov’a kimse müdahale edemedi, dehşetli anlar kameralarla kayda geçti.
Peki, son devirde yaşanan bu artışların ardında ne var? Deniz canlılarının davranışlarını değiştiren, onları kıyılara yaklaştıran ögeler neler olabilir? İklim değişikliği, deniz suyu sıcaklıklarının artması ya da ekosistemdeki dengesizlikler bu durum üzerinde tesirli olmuş olabilir mi?
KÖPEK BALIĞI GÖZLEMLERİNDEKİ ARTIŞ DOĞAL BİR SÜRECİN MODÜLÜ AMA…
Türkiye denizlerinde köpek balıklarının görülme sıklığındaki artışın farklı etkenlerle açıklanabileceğini belirten Mersin Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Sürece Teknolojisi Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Deniz Ayas, bu durumun hem cinslerin doğal davranışları hem de çevresel değişimlerin bir sonucu olarak kıymetlendirilmesi gerektiğini söz etti.
Ayas, “Gözlemlerdeki artış büyük ölçüde teknolojik gelişmeler sayesinde mümkün hale gelirken, iklim değişikliğinin deniz ekosistemleri üzerindeki tesiri de bu sürece kıymetli ölçüde katkı sağlıyor” dedi.
Söz konusu artışın köpekbalıklarının saldırganlığında bir yükseliş manasına gelmediğini vurgulayan Ayas, “Bu durum, deniz ekosistemlerinin tabiatında yer alan dinamiklerin ve değişkenliğin doğal bir sonucu olarak görülmeli” açıklamasında bulundu.
KIYILARDA KÖPEK BALIĞI GÖRÜLMESİ ARTIK KAÇINILMAZ
İklim değişikliğinin denizel ekosistemler üzerindeki tesirlerine de dikkat çeken Prof. Dr. Deniz Ayas, üst seviye yırtıcıların bu değişimlere direkt reaksiyon verdiğini belirtti.
Ayas, “İklim değişikliği, okyanus akıntıları, besin ağları ve tiplerin göç desenlerinde değerli değişikliklere yol açıyor. Köpekbalıkları üzere üst seviye yırtıcılar, avladıkları cinslerin dağılımı değiştikçe, kendi dağılımlarını da bu yeni tertibe nazaran şekillendiriyor” sözlerini kullandı.
Bu durumun doğal bir sonucu olarak, daha evvel kıyılarda nadiren rastlanan cinslerin artık kıyı ekosistemlerinde görülmesinin kaçınılmaz olduğuna dikkat çeken Ayas, ekosistemlerin bu yeni sisteme adapte olmak zorunda kalacağını vurguladı.
KÖPEK BALIKLARININ DAVRANIŞLARI DEĞİŞTİ Mİ?
Köpek balıklarının davranışlarında bir değişiklik olup olmadığına değinen Prof. Dr. Deniz Ayas, bu canlıların beslenme alışkanlıklarında radikal bir değişim olmadığını belirtti. Ayas, “Köpek balıklarının beslenme davranışlarında rastgele bir radikal değişiklik bulunmuyor. Lakin denizlerde ve okyanuslarda uzun müddettir devam eden çok sömürüye dayalı balıkçılık faaliyetleri, bu tiplerin besin bulmakta zorlanmasına yol açıyor. Bu nedenle daha sığ sulara inmeye başladıkları söylenebilir” dedi.
ÜLKEMİZDE HANGİ CİNS KÖPEK BALIKLARI BULUNUYOR?
Türkiye karasularında yaşayan köpekbalığı çeşitlerine ait de bilgi veren Prof. Dr. Deniz Ayas, ülkemiz denizlerinde çok sayıda cinsin yaşadığını belirtti. Ayas, “Çok sayıda köpek balığı çeşidi ülkemiz karasularında bulunmakla birlikte, en az sekiz büyük tıbbın beslenme, üreme ve yavru bakım alanları Türkiye sularında yer alıyor. Kısa yüzgeçli mako, esmer köpekbalığı, kum köpekbalığı, sivri burun camgöz, iri burun camgöz, sapan köpekbalığı ve mavi köpekbalığı bu çeşitler ortasında öne çıkıyor” dedi.
BU BÜYÜK CİNSLERİN KIYILARDA GÖRÜLME MÜMKÜNLÜĞÜ NEDİR?
Bu büyük cinslerin kıyılarda görülme muhtemelliğine da değinen Prof. Dr. Ayas, önemli bir ikazda bulundu:
“Genellikle bu çeşitler, beslenme faaliyetlerini Akdeniz’in orta bölümlerinde gerçekleştirir. Zira besin kaynakları çoğunlukla açık denizlerde yer alır. Lakin başta Doğu Akdeniz olmak üzere tüm bölgede süregelen çok balıkçılık faaliyetleri ve birtakım popülasyonların ağır biçimde sömürülmesi, bu köpekbalığı cinslerini besin arayışıyla kıyılara yönelmeye zorlayabilir.”
‘ÜLKEMİZDE ENDER DE OLSA KÖPEK BALIĞI AKIN TEŞEBBÜSÜ YAŞANDI’
Türkiye’de köpekbalığı taarruzlarının son derece ender görüldüğünü belirten Prof. Dr. Deniz Ayas, geçmişte yaşanmış kimi örneklerin olduğunu söyledi.
Ayas, “Ülkemizde çok az de olsa, bilhassa provoke edilmiş köpek balığı akınları yaşandı. Örneğin, kan ve mukus üzere uyarıcı hususların bulunduğu bir ortamda, kum köpekbalıkları birkaç dalgıcın paletine saldırmıştı. Fakat bu olayda hiçbir dalgıç yaralanmadı” dedi. Kelam konusu hücumların ölümcül olmadığının altını çizen Ayas, “Ülkemizde kayıtlara geçmiş rastgele bir vefat hadisesi bulunmuyor” diyerek kamuoyundaki telaşların abartılmaması gerektiğine işaret etti.