Nükleer sızıntı nedir, olursa ne olur? Nükleer sızıntı zararlı mı, etkisi ne kadar sürer?

İsrail’in İran’a karşı yaptığı taarruzlar sonrası UAEA’nın X hesabından yapılan açıklamada, İranlı yetkililerin Natanz tesisinde de radyasyon artışı gözlemlenmediğini bildirdiği belirtildi. Nükleer sızıntı, çağdaş çağın en korkutucu çevresel ve sıhhat tehditlerinden biri olarak kabul ediliyor. Nükleer güç santrallerinde, araştırma tesislerinde yahut radyoaktif unsur nakliyatı sırasında meydana gelebilecek kazalar, radyoaktif hususların etrafa yayılmasına yol açarak önemli sonuçlar doğurabiliyor. Çernobil (1986) ve Fukuşima (2011) üzere felaketler, nükleer sızıntının yıkıcı tesirlerini tüm dünyaya göstermiş durumda. Pekala, Nükleer sızıntı olursa ne olur?

NÜKLEER SIZINTI NEDİR?

Nükleer sızıntı, nükleer reaktörlerde yahut radyoaktif unsurların bulunduğu tesislerde meydana gelen bir arıza sonucu, radyoaktif hususların (örneğin, uranyum, plütonyum, sezyum-137 yahut iyot-131 üzere izotopların) denetimsiz bir halde etrafa yayılmasıdır. Bu sızıntılar, reaktör kazaları, ekipman arızaları, insan yanlışı, doğal afetler (deprem, tsunami) yahut sabotaj üzere nedenlerle meydana gelebilir. Radyoaktif hususlar hava, su yahut toprağa karışarak geniş bir alana yayılabilir ve hem kısa hem de uzun vadede önemli sıhhat ve etraf meselelerine yol açabilir.

NÜKLEER SIZINTI OLURSA NE OLUR?

Nükleer bir sızıntı meydana geldiğinde, tesirler anında ve uzun vadeli olarak kendini gösterebilir:

Kısa Vadeli Tesirler: Sızıntı bölgesine yakın olan beşerler, yüksek dozda radyasyona maruz kalarak akut radyasyon sendromuna (ARS) yakalanabilir. Bu durum, bulantı, kusma, saç dökülmesi, deri yanıkları ve hatta vefatla sonuçlanabilir. Çernobil felaketinde, birinci günlerde 30’dan fazla itfaiyeci ve çalışan yüksek radyasyon nedeniyle hayatını kaybetti.

Çevresel Tesirler: Radyoaktif unsurlar, hava yoluyla yüzlerce kilometre ötesine taşınabilir, su kaynaklarını kirletebilir ve tarım alanlarını kullanılamaz hale getirebilir. Fukuşima’da, Pasifik Okyanusu’na sızan radyoaktif su, deniz ömrünü önemli halde etkiledi.

Uzun Vadeli Tesirler: Radyoaktif izotoplar, kanser (özellikle tiroid, lösemi ve akciğer kanseri) riskini artırır. Çernobil bölgesinde, sızıntıdan yıllar sonra bile tiroid kanseri hadiselerinde artış gözlendi. Ayrıyeten, genetik mutasyonlar ve doğurganlık meseleleri üzere tesirler jenerasyonlar uzunluğu devam edebilir.

NÜKLEER SIZINTI ZİYANLI MI?

Evet, nükleer sızıntı son derece ziyanlıdır. Radyoaktif unsurlar, iyonlaştırıcı radyasyon yayarak canlı hücrelere ziyan verir. Bu radyasyon, DNA hasarına yol açarak kanser riskini artırır ve ekosistemleri tahrip eder. Beşerler için, sızıntının şiddetine ve maruz kalma müddetine bağlı olarak tesirler hafif (baş ağrısı, yorgunluk) ile ölümcül ortasında değişebilir. Etraf için ise, radyoaktif kirlenme toprağın, suyun ve havanın uzun müddet kullanılamaz hale gelmesine neden olabilir. Örneğin, Çernobil’in “Yasak Bölge”si hâlâ yerleşime kapalıdır ve tabiat üzerindeki tesirler devam etmektedir.

NÜKLEER SIZINTININ TESİRİ NE KADAR SÜRER?

Nükleer sızıntının tesirlerinin müddeti, yayılan radyoaktif izotopların yarı ömrüne bağlıdır:

İyot-131: Yarı ömrü yaklaşık 8 gün. Kısa müddette tesirini kaybeder, lakin tiroid kanseri riskini artırır.

Sezyum-137: Yarı ömrü yaklaşık 30 yıl. Çernobil ve Fukuşima’da etrafa yayılan bu izotop, toprağı ve suyu onlarca yıl kirletebilir.

Plütonyum-239: Yarı ömrü 24.000 yıl. Bu çeşit izotoplar, etrafta binlerce yıl kalıcı olabilir.

Genel olarak, bir nükleer sızıntının çevresel tesirleri on yıllar, hatta yüzyıllar sürebilir. Çernobil’de, 1986’daki felaketin tesirleri hâlâ gözlemleniyor; kimi bölgeler 20.000 yıl boyunca yaşanmaz kalabilir. İnsan sıhhati üzerindeki tesirler ise maruz kalma seviyesine bağlı olarak jenerasyonlar uzunluğu sürebilir.