Modern hayatın gizli bağımlılıkları
Davranışsal bağımlılıklar en az unsur kullanımı kadar önemli riskler barındırıyor; denetimsiz hale geldiğinde bireyin ömür kalitesini düşürüyor. Yeşilay’ın geçen hafta İstanbul’da düzenlediği 6. Global Davranışsal Bağımlılıklar Kongresi’nde farklı ülkelerden akademisyenler ve uzmanlar davranışsal bağımlılıkların bilimsel boyutunu, toplumsal tesirlerini ve tahlil tekliflerini ele aldı.
‘KİMYASAL KADAR TEHLİKELİ’
Yeşilay Genel Lideri Doç. Dr. Mehmet Dinç, “Hepimizin etrafında bir biçimde davranışsal bağımlılık manasında risk taşıyan birçok insan var. Davranışsal bağımlılıklar kimyasal bağımlılıklar kadar tehlikeli. Her yıl şubelerimize yapılan müracaatlarda unsur bağımlılığı öne çıkardı, bu sene kumar bağımlılığı bütün merkezlerimizde unsur bağımlılığının önüne geçmiş durumda. Şimdiye kadar davranışsal bağımlılıkların bireye verdiği ziyan üzerine çalışmalar yapıldı artık bu davranışların toplumsal yapıya ziyanı üzerinde durulmalı” diyor.
KEYİFLE BAŞLANIYOR, KISIRDÖNGÜYE DÖNÜŞÜYOR
Egzersiz yapmanın fizikî ve zihinsel açıdan birçok yararı olsa da bağımlılığa dönüştüğünde sorunlar başlıyor. Macar psikolog ve araştırmacı Prof. Attila Szabo, günümüzde idman bağımlılığının artan bir sorun olduğunu, birtakım bireylerin antrenmana keyif alarak başladığını lakin vakitle beyinlerinde sıhhatsiz bir temas oluştuğunu belirtiyor. “Bugün antrenman yapmazsam kendimi berbat hissederim, huzursuz olurum, hatta öfkelenirim” üzere tabirlerin bu bağımlılığın göstergesi olduğunu vurgulayan Szabo, antrenman bağımlısı bireylerin antrenman yapamadıklarında gerilim seviyelerinin yükseldiğini ve bunun kısırdöngüye dönüştüğünü söylüyor.
‘Z JENERASYONU DAHA SAVUNMASIZ’
İtalya’dan epidemiyolog Dr. Sabrina Molinaro, Z Kuşağı’nın daha hassas, daha farkında lakin davranışsal bağımlılıklara karşı daha savunmasız olduğunu söylüyor. Sorunlu oyun ve kumar davranışları erkeklerde daha yaygın. Riskli toplumsal medya kullanımının da bayanlarda daha yüksek oranlarda görüldüğünü belirtiyor Molinaro. Toplumsal medya, dijital oyunlar ve çevrimiçi kumar üzere aktivitelerin daima ikazım, anlık tatmin ve toplumsal onay döngüsü üzerinden çalıştığını bunun bireyleri bağımlı hale getirirken tıpkı vakitte tasa bozuklukları, dikkat eksikliği ve duygusal kırılganlık üzere sıkıntıları da getirdiğinin altını çiziyor.
‘İŞLENMİŞ BESİNLER BEYNİN ÖDÜL SİSTEMİNİ UYARIYOR’
Modern hayatın getirdiği kolaylıklar besin tüketim alışkanlıklarımızı esaslı biçimde değiştirdi. Kongrede yeme bağımlılığı üzerine bir konuşma yapan Doç. Dr. Nicole Avena insan beyninin hâlâ avcı-toplayıcı devirden kalma bir yapıya sahip olduğunu belirtiyor: “Eskiden besine ulaşmak hem vakit alıyor hem de fizikî efor gerektiriyordu. Artık durum büsbütün aksine döndü. Marketler, buzdolapları, hazır besinler ve internet üzerinden sipariş kolaylığı, besine ulaşımı denetimsiz formda hızlandırdı. Birtakım işlenmiş besinler beynin ödül sistemini uyarıyor ve insanlarda tekrar tekrar tüketme isteği doğuruyor.” 6-17 yaş ortası çocukların günlük kalori alımının yüzde 20’sinden fazlasının ultra işlenmiş besinlerden geldiğini belirten Avens, bunun kaygı verici olduğunu söylüyor.
