‘Kabul edilmek otizmi kabullenmekten daha zor’

Deniz Köse 20 yaşında. Üniversitede okuyor. @otizmmasali Instagram hesabında paylaşımlar yapan annesi Buket Köse 13 yıldır her gün onunla okula gidiyor. “Amacım bağımsız bir birey olarak hayata tutunması. İleride kendi başına yaşayabilecek bir birey olabilmesi önemli” diyor.

◊ Deniz’in doğumuyla başlayalım…

Deniz ikinci çocuğum. Doğduğunda 39 yaşındaydım. Birinci bebeğimize çok genç yaşta sahip olmuştuk. Deniz’in doğumu bizi çok memnun etti. Birinci bir sene her şey çok yolundaydı. Ben biyoloji öğretmeniydim, eşim de hekim. Büyük oğlum lisedeydi. Yürümesinde, birinci hece ve sözlerinde sorun olmadı.

◊ Sonra… Nasıl bir farklılık olduğunu düşündünüz?

18 aylıkken parkta başka çocukların farkında değil üzere davrandığını gördüm. Birtakım takıntıları da vardı. Yolda yürürken bütün apartmanların bahçe kapısını kapatırdı lakin biz bunu ‘ne akıllı’ diye yorumlardık. 19 sene evvel otizm hakkında çok bilgi yoktu. Gazetede otizmle ilgili bir yazı gördüm ve birtakım belirtilerin Deniz’de olduğunu düşündüm. Etrafımdakiler “Çok abartıyorsun” dedi fakat anne şüpheleniyorsa kesinlikle üzerine gidilmeli. Çocuğumuzu bir kulak testine götürmemiz gerektiğini söyledim. Sonra da nöroloji hekimiyle görüşmemiz oldu.

◊ Kabullenme süreci güç muydu?

Bir yıla yayılan bir süreçti. O doktora gidiyorum, bu doktora gidiyorum. ‘O’ harfiyle başlayan o şeyi duymak istemiyorum… O yas süreci, şok ve inkâr sonrasında kabullenme ve depresyon vakte yayıldı böylelikle.

◊ Teşhisten sonra neler yaptınız?

Adı ne olursa olsun bir problemle karşı karşıyaydık. Eşim, oğlum, kız kardeşlerim dayanılmaz dayanak oldular. Araştırmaya başladık, özel eğitim de hayatımıza girdi. Çok ehemmiyeti var lakin tek başına mucize yaratamaz. Öğretmen öncülük ediyor, bir yol haritası oluşturuyor ve sizin de konutta çalışmanız gerekiyor.

‘Biz de varız’ çığlığı

◊ “Deniz’in dünyasını en yeterli anlatan fotoğrafları, renkleri oldu” diyorsunuz…

Grafiker bir arkadaşımızın Deniz’in yetenekli olduğunu söylemesi ve yarışlarda ödül almasıyla stantlar hayatımıza girdi ve fotoğraf sayesinde sesimizi duyurduk. Aslında bir çığlık atıyorduk “Biz de varız” diye… Deniz “Otizmliyim ancak benim de yapabildiklerim var” diyordu. Ortaokul bittiğinde hoş sanatlar lisesine gitmesine karar verdik.

◊ Deniz 20 yaşında ve siz 13 yıldır her gün onunla okula gidiyorsunuz. Sizi üzen şeyler olmuştur…

Olmaz mı, oldu. 5 sefer anaokulu değiştirdik. Ahenk sağlamada problemler oluyordu. Deniz 7 yaşındayken öğretmenliği bıraktım, öğrenciliğe geçtim. 13 yıldır sabah 8’de çıkıyorum, akşam meskene geliyoruz. Konuta gelince de çalışıyoruz. Sınıf annesi oldum, okul aile birliğinde çalıştım. Zira kabul görmek kabul etmekten daha güç. Bir okulda ya da eğitim sisteminin içinde kabul edilmek Deniz’in otizmini kabullenmekten daha zordu. Zira karşınızda bir kurum var ve size diyor ki: “Bu çocuğun yeri burası değil.” Bu çok acıtıcı ve ‘yeri burası değil’i aşmak için çok uğraş harcadım. Son yıllarda eğitim sisteminde gölge abi-abla yahut yardımcı öğretmenle sınıfta bulunmak üzere müspet gelişmeler var. Umarım daha da yeterli olur.

◊ Güçlü durmayı nasıl başardınız?

Profesyonel desteklerim oldu ancak en kıymetlisi aileniz… Bir de çocuklara çok güvendim. Deniz’in okullarında daima birinci kazandığım, sağlam bağlar kurduğum çocuklar oldu. Empati kurdum ve tahminen biraz da düşündürdüm. Mevlana demiş ya, hamdım, piştim, yandım… Yanmanın ne demek olduğunu herhalde anlıyorum üzere geliyor bana. Yanıyorsunuz, evet lakin o ateş öbür insanlara da sıcaklığı geçirebiliyor. Bundan daha hoş bir şey olabilir mi?

◊ Üniversitede neden toplumsal hizmetler kısmını tercih ettiniz?

Başta birlikte aşçılık okuluna gitmeyi istedik. Doğuş Üniversitesi’nde aşçılık birinci tercihimizdi. Lisede aşçılık okuyanlar öncelikli alınıyormuş. Hasebiyle toplumsal hizmetleri kazandı. Toplumsal hizmetler Deniz üzere çocuklara hizmet veren bireyleri yetiştiren bir alan. Yani zati bu eğitimi alıyorlar. Baht mı bilmiyorum lakin çok hakikat bir karar oldu. Gerçek vakitte, hakikat yerdeyiz.

◊ Ders notları alıyorsunuz ve hatta öteki öğrencilerle de paylaşıyorsunuz…

Evet. Deniz’in not alması imkânsız, ben de derse girmiyorum. Evvel çocukların defterlerinden fotoğraf çekmeye başladım lakin bilemediğimiz bir dersi bir bahis haline getirmek o denli güç ki! Onları nizamlı hale getirmek için daha sistemli çalışmaya başladım. Notları topladım, meskene gidip özetler yazdım, renkli kalemlerle süsledim. Öğretmenim ancak her yıl bir öğrenme sistemi bulmaya başladım. Öğretmenlerle bağlantıya geçip hangi bahislere yük vermem gerekiyor soruyorum.

◊ Üniversite Deniz’e neler katıyor?

Amacım Deniz’in bağımsız bir birey olarak hayata devam etmesi. Yaşıtlarıyla bir toplumsal ortamda olması çok değerli. Arkadaşları onun için birer rol model. Münasebetiyle kendi üzere olanlarla yahut meskende tek başına en güzel imkânlarla bile olsa burada arkadaşlarıyla birlikte yaşadıklarını ben ona yaşatamam.

 

SINIF ARKADAŞLARI DENİZ’İ ANLATIYOR…

Fatma Yağmur Ermiş: ”Deniz’in bizim sınıfta olması bana gurur veriyor. Tarih bilgisi yaşıtlarımıza nazaran çok geniş, o bizi çok şaşırtıyor.”

Muharrem Can Doğan: “Çok yeterli biri. Bizimle her şeyini paylaşıyor. Fotoğrafları bayağı hoş.”

Şevval Özdemir: “Annesinin Deniz’e bu türlü takviye olması çok güzel. Buket Hanım bizimle daima bağlantı halinde.”

Esen Gül Durak: “Çok hoş adaptasyon sağladı. Deniz’i çok hoş yetiştirmişler. Derste not alıyor, yazamadığı yerde tahtanın fotoğrafını çekiyor. Hatta bir not defteri var, derste anlatılanları yarım yazdıysa düşük, tam yazıyorsa 100 veriyor, kendi kendini puanlıyor.”

 

‘DÜŞÜK NOT ALIRSA RAHATSIZ OLUYOR’

Burcu Aydan, Doğuş Üniversitesi Toplumsal Hizmetler Programı Öğretim Üyesi ve Deniz’in akademik danışmanı

Deniz’in ilgi alanlarına dair bariz bir tutkusu var ve bunu sınıfa da taşıyor. Atlar, Amerika’daki kovboy kültürü ya da o hafta merak ettiği rastgele bir bahis… Her derse yeni bir gündemle geliyor ve anlattıklarıyla etrafındakileri de sürece dahil ediyor. Arkadaşları tarafından sevilen, yokluğu fark edilen biri. Düşük not aldığında rahatsız oluyor. Bu hassasiyeti, onun için akademik sürecin yalnızca sınıfta var olmaktan ibaret olmadığını gösteriyor.

 

‘BİZE HER GÜN YENİ BİR PENCERE AÇIYOR’

Damla Akarsu Aydın, Doğuş Üniversitesi Toplumsal Hizmetler Programı Öğretim Üyesi

Deniz’in azmini, öğrenme tutkusunu sözlere sığdırmak sıkıntı. O, dünyayı takip eden, şimdiki olayları sınıfa taşıyan biri. Aklı daima hareket halinde. Bir bakıyorum, o hafta içinde kıymetli bir tarih varsa çabucak kelam alıyor ve ‘Hocam, bugün 18 Mart, Çanakkale Zaferi’nin yıldönümü, Nusret Mayın Gemisi’nin fotoğrafını çizdim, bakmak
ister misiniz” diye soruyor. Bu, bir ezber sorusu değil; sahiden merak ettiği bir şey. Üstelik sırf anlatmakla kalmıyor, sorular sorarak sınıfın geri kalanını da düşündürüyor. Toplumsal bir köprü üzere, herkesle bağ kurabiliyor. Önyargıları yıkan, farklılıkları kucaklayan bir gücü var. Onunla her ders, ezberlerin bozulduğu bir tecrübe. Deniz öğrenmenin iki taraflı bir süreç olduğunu bana tekrar tekrar hatırlatıyor. Kalıpların dışına çıkmanın, farklı düşünmenin ve kendi formülleriyle öğrenmenin ne kadar kıymetli olduğunu gösteriyor. Bize her gün yeni bir pencere açıyor. Bu seyahatte ben de onun öğrencisiyim.