İsrail’i rahatsız eden yaklaşım… ABD’nin İran’a teklifi belli oldu: Nükleere kilit değil kısıtlama

İRAN’ın nükleer programının kısıtlanması için Washington ve Tahran heyetleri ortasındaki ikinci tıp müzakereleri öncesinde, tarafların süreçten beklentileri de netleşmeye başladı. İkinci çeşidin da geçen hafta olduğu üzere cumartesi günü Umman’da yapılacak müzakerelerde rota, İran’ın nükleer programını büsbütün kaldırmasından çok belli teknik kısıtlamalar getirmesine çevrildi. Öte yandan daha radikal bir sonuç bekleyen İsrail’in ABD’nin yaklaşımından rahatsız olduğu iddia ediliyor.

ZENGİNLEŞTİRME SINIRI

ABD Başkanı Donald Trump’ın Ortadoğu Özel Temsilcisi ve müzakerelerde ABD heyetine başkanlık yapan Steve Witkoff, evvelki akşam Amerikan Foxnews’a, sürecin İran’ın “nükleer zenginleştirme faaliyetlerinin ve füze kabiliyetlerinin kısıtlanmasına” odaklanacağını söyledi. “(Süreç) büyük oranda uranyum zenginleştirme programı ve en nihayetinde silahlanma durumunun tespit ve teyidinden oluşacak” diyen Witkoff, İran’ın sivil kullanım için belirlenen yüzde 3.67 oranından daha fazla uranyum zenginleştirmesi yapmaması gerektiğini söyledi. “Bazı durumlarda yüzde 60, birtakım durumlarda yüzde 20 zenginleştirme yapıyorlar. Bu halde olamaz” diyen Witkoff, tespit ve doğrulama sürecinin muahede için kilit rol oynayacağını kaydetti. Witkoff, kelam konusu tespit ve teyit sürecini ABD’li müfettişlerin mi yoksa Birleşmiş Milletler’e bağlı yetkililerin mi yürüteceğine direkt cevap vermezken, İran resmi haber ajansı IRNA, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Müdürü Rafael Grossi’nin bugün İran’da olacağını yazdı.

‘NE İYİMSERİZ NE KÖTÜMSER’

Daha evvel ABD ile müzakerelere net halde karşı olduğunu tabir eden İran’ın ruhani lideri Ali Hamaney’in müzakerelere yeşil ışık yakması da bu yumuşama adımına bir karşılık olarak görülüyor. Dün de X hesabından yaptığı açıklamalarda, birinci tıp görüşmelerin “iyi uygulandığını” tabir eden Hamaney müzakere süreciyle ilgili “ne çok optimist ne de çok karamsar olduklarını” kaydetti. Sürecin geri kalanının “dikkatli bir formda yürütülmesi gerektiğini” belirten Hamaney, “iki taraf için de kırmızı çizgilerin muhakkak olduğunu” yazdı. İran için kelam konusu kırmızı çizgilerden biri de füze geliştirme programına yönelik talepler. Witkoff’un Foxnews’deki demecine de bu manada İran İhtilal Muhafızları Ordusu’ndan bir cevap geldi. İran devlet televizyonunda yer verilen açıklamada, “İran’ın savunma ve askeri kabiliyetleri dahil olmak üzere ulusal çıkarlarının ‘kırmızı çizgi’ olduğu ve hiçbir şart altında müzakere edilmeyeceği” belirtildi.

TRUMP ÇEKİLDİĞİ MUAHEDEYE NİÇİN GERİ DÖNÜYOR

İran, ABD Başkanı Trump’ın 2018 yılında tek taraflı olarak terk ettiği ve 2015 yılında imzalanan birinci muahedeye nazaran yüzde 3.67 oranında uranyum zenginleştirme sonunu kabul etmişti. ABD’nin yeniden misal koşullarda bir mutabakat için masaya oturması “Trump çıktığı muahedeye geri dönüyor” yorumlarını beraberinde getirirken, ortadan geçen müddette bölgede değişen istikrarlar açısından diplomatik bir yaklaşım sergilendiğini düşünenler de var. ABD ve bilhassa İsrail’deki şahin kanadın İran’ın tüm nükleer programlarını kaldırması isteğinden daha hafif kalan yeni teklif Tahran’ın masaya oturması ve Ortadoğu’da tehlikeli bir çatışma ihtimalinden kaçınma manası taşıyor olabilir. Hakikaten Fox’a verdiği demeçte Trump idaresinin İran’a karşı askeri hareketten kaçınmayı hedeflediğini yineleyen Witkoff, birinci cins görüşmelerini de “olumlu ve yapıcı” olarak nitelendirdi.