İran nasıl cevap verecek? İşte masadaki 5 seçenek ve Tahran’ın en büyük kozu

İsrail uzun müddettir söylentileri dolaşan İran saldırısını dün gece başlattı. Atak, Washington ile Tahran ortasında süren nükleer muahede müzakerelerinin sonuçsuz kalmasının çabucak akabinde gelirken, ABD idaresi, İran’la yaşanabilecek bir çatışmanın “karmaşık” olacağı ve tüm bölgeyi savaşa sürükleyebileceği uyarısında bulundu.

ABD Başkanı Donald Trump konuya ait birinci açıklamasında akından haberdar olduklarını belirtti ve “İran nükleer bomba sahibi olamaz ve müzakere masasına geri dönmeyi umuyoruz. Gerekirse İsrail’i savunacağız” sözlerini kullandı.

İRAN’IN ADIMI BÖLGEYİ VE GLOBAL EKONOMİYİ İSTİKRARSIZLAŞTIRABİLİR

Dünya basınında yer alan tahlillere nazaran, son yıllarda yaptırımlar ve diplomatik izolasyon nedeniyle zayıflamış olan İran hala atacağı yeni bir adımla bölgeyi ve global ekonomiyi istikrarsızlaştırma kapasitesine sahip.

İsrail basınına nazaran, Tahran muhtemel seçeneklerini değerlendirirken, nasıl karşılık vereceğini de tartmak zorunda. Ülkenin elinde pek çok seçenek bulunuyor fakat her seçenek önemli sonuçları da beraberinde getiriyor.

MASADAKİ SENARYOLAR

İran Lideri Ali Hamaney, İsrail’in ataklarında birtakım kumandan ve bilim insanlarının hayatını kaybettiğini belirterek, İsrail’e sert karşılık vereceklerini açıkladı. Pekala muhtemel senaryolar hangileri? İngiliz Times gazetesi bu ihtimalleri şöyle sıralıyor…

1- FÜZE SALDIRISI

İran’ın, bölgedeki ABD üslerini amaç alabilecek binlerce orta menzilli füzesi bulunuyor. Bunlar ortasında Irak’taki üsler ve Katar’daki El-Udeyd hava üssü de yer alıyor. İran, 2020 yılında General Kasım Süleymani’nin ABD tarafından öldürülmesinin akabinde Irak’taki birtakım üslere atak düzenlemişti. O devirde üslerin evvelden tahliye edilmesi sayesinde can kaybı yaşanmamıştı.

Bugün mümkün bir taarruzun, birden fazla üssü maksat alabileceği ve İran’ın Irak ve Yemen’deki müttefik güçlerini de kullanabileceği belirtiliyor.

2- PETROL ALANLARI GAYE OLABİLİR

Orta Doğu, global petrol arzının yaklaşık yüzde 30’unu sağlıyor. 2019’da Suudi Arabistan’daki bir petrol tesisine yönelik taarruz, ülkenin üretimini süreksiz olarak yarı yarıya düşürmüştü. İran, nükleer tesislerine akın olması hâlinde bölgedeki petrol alanlarını amaç alabileceğini ima etmişti.

ABD ve İsrail’in bu tıp bir misillemeyi önlemek için birinci akın dalgasında İran’ın füze bataryalarını etkisiz hale getirmesi gerektiği öne sürülüyor.

3- HÜRMÜZ BOĞAZI: DENİZ NAKLİYECİLİĞİ DURMA NOKTASINA GELEBİLİR

Dünyadaki petrol sevkiyatının yüzde 30’u, Hürmüz Boğazı’ndan geçiyor. Mümkün bir çatışmanın bu hatta deniz nakliyatını durma noktasına getirebileceği belirtiliyor.

Birleşik Krallık Deniz Ticareti Operasyonları kurumu, bölgedeki gemilere dikkatli olmaları tarafında ihtar yaptı. İran, geçmişte bölgede gemileri amaç alarak Körfez ülkeleri ve ABD üzerinde baskı kurmuştu. Batı medyasında yer alan tahlillerde Hürmüz Boğazı’nın İran’ın elindeki en büyük kozlardan biri olduğu belirtiliyor.

Hürmüz Boğazı neden kıymetli?

Hürmüz Boğazı, İran ile Umman ortasında yer alan ve Basra Körfezi’ni Umman Denizi’ne bağlayan stratejik bir su yoludur. Dünya petrolünün yaklaşık yüzde 30’u, yani günlük 20 milyon varili aşkın ham petrol bu dar boğazdan taşınarak global pazarlara ulaştırılır. Suudi Arabistan, İran, Irak, Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri üzere esas petrol ihracatçısı ülkelerin yanı sıra, Katar’ın sıvılaştırılmış doğalgaz sevkiyatları için de hayati bir geçiş noktasıdır. Boğazın dar ve savunmasız yapısı, İran tarafından vakit zaman kapatma tehdidine mevzu edilirken, ABD başta olmak üzere Batılı güçler bu güzergâhta deniz güvenliğini sağlamak üzere donanma bulundurur. Mümkün bir çatışma ya da kriz durumunda Hürmüz Boğazı’nın kapanması, yalnızca bölgesel değil global seviyede petrol arzını ve fiyatlarını etkileyerek önemli bir güç krizine yol açabilir.

İran askerlerinin Hürmüz Boğazı’nda düzenlediği tatbikatlardan bir görüntü

4- DİREKT İSRAİL’E SALDIRI

İran, nükleer tesislerine akın düzenlenmesi hâlinde İsrail’i gaye alacağını duyurmuştu. Ekim ayında, İsrail’in İran’a ilişkin füze ve hava savunma tesislerine düzenlediği hücuma karşılık İran, çok sayıda füze fırlatmıştı.

Çoğu füze İsrail’in hava savunma sistemleri tarafından ABD, İngiltere ve Fransa’nın dayanağıyla durdurulsa da, birtakım füzeler Mossad karargâhına yakın bir hava üssüne isabet etmişti.

Bugün gelen son haberlere nazaran İran şimdilik küçük bir misilleme ile karşılık verdi. İsrail Savunma Kuvvetleri’nden (IDF) yapılan açıklamada, İran’ın son birkaç saat içinde İsrail’e 100’den fazla insansız hava aracı (İHA) yönlendirdiği bildirildi.

5- VEKİL GÜÇLER DEVREYE GİRECEK Mİ?

İran’ın bölgedeki vekil güçleri de mümkün çatışmalarda rol oynayabilir. Hizbullah ve Hamas son periyotta önemli kayıplar vermiş olsa da, Yemen’deki Husi milisler hala faal olarak İsrail’e füze fırlatıyor.

İran’ın Irak’taki vekil güçleri ise hem İsrail’e hem de ABD üslerine akınlar düzenleyebiliyor.