Gizem: Gülay, Kronik Kitap’tan ‘Eyvah, Okuldan Arıyorlar!’ isminde yeni bir kitap çıkmış. Çocukların ortasındaki zorbalığı anlatıyor. Lorin bile bazen “Anne, arkadaşım beni zorbaladı” diyor. Bence bu söz üzerine çokça düşünmek lazım.

Gülay: Kitabı ben de okudum ve hatta elimden bırakamadım. Zorbalık sözü lisanımıza çabuk yerleşti ancak tarifini âlâ yapmak lazım. Yaşıtlar ortası sıradan çatışmaları bu türlü isimlendirirsek kimi çocukları hayata küstüren hatta maalesef intihara varabilen sonuçları olan gerçek zorbalıkları da küçümsemiş olabiliriz.

Gizem: Evet. Zorbalık olmayan çok daha küçük olaylara da çabucak zorbalık deniyor, çocukları zorba diye  etiketlemek kolay hale geldi.

Gülay: Bu kitap bunu anlatmayı hoş başarmış bence. Bu bahse dair tasaları olan ebeveynlerin okumasında yarar var.

‘BENİMKİ NE YAPTI?’

Gizem: Konuya dair tasası olmayan ebeveyn sanırım yok. Geçenlerde toplumsal medyada bir bayan 4 yaşındaki kreşe giden çocuğu bir öbür 4 yaşındaki arkadaşı tarafından zorbalığa uğradı diye veryansın ediyordu. Merak edip dinledim, ne yaşanmış olabilir
4 yaş bebelerin ortasında diye, halbuki başka çocuk onun kızının elinden oyuncağı çekmiş (gülüyor).

Gülay: İşte tam bu! Bu akran çatışması çocukları geliştiren bir durum, buna zorbalık diyemeyiz ki… Zorbalık konusunda üç taraf da; yani okul, ebeveyn ve çocuk eğitilmeli. Hangi davranış çocuğun kişisel sonlarını aşar, onu utandırır yahut küçük düşürür? Benim bu husustaki en besbelli müşahedem zorba çocukların aileleri asla çocuklarına bunu yakıştıramıyor ve kabul etmiyor. Bu durum zorbayı daha da güçlendiriyor.

Gizem: Bilge neler yaşadı pekala bugüne kadar?

Gülay: Anlatmakla bitmez. İlkokul 2’deyken sınıfa yeni bir çocuk geldi. Farklılıkları olan bu çocukla ilgili ne bizi ne de çocukları kimse bilgilendirmedi. Yeni gelen bu çocuk Bilge’yi ısırmış lakin nasıl bir ısırma: Üç kat kıyafetin içinde diş izlerinin olduğu yer morarmış. Bir öbür çocuğa kalem saplamış. Çok sakince ayrıntıları çocuğumdan öğrenip sınıf öğretmeni ve çocuklarımıza şiddet uygulayan çocuğun annesiyle konuştum. Ne çıktı biliyor musun? Bizim çocuklar daima birlikte toplanıp yeni geleni ‘zorbalamış’, üzerine gelinince saldırganlaşma özelliği olan yeni çocuk da hepsini duman etmiş. Karşılıklı özürler dilendi ve mevzu kapandı. Bu türlü durumlarda olgun olmak, “Acaba benim çocuğum ne yaptı” diye sorgulamak lazım.

Gizem: Çok haklısın. Kitabın müellifi Müjdat Ataman anlatı boyunca aslında zorba dediğimiz çocukların ailelerine, konutlarına bakmak gerektiğini vurguluyor. Kitapta ayrıyeten psikologlarla söyleşiler yaparak onların görüşlerini paylaşıyor. Klinik psikolog, çocuk ergen ve yetişkin psikanalisti Funda Akkapulu’nun kitaptaki değerlendirmeleri çok çarpıcı. Akkapulu’ya nazaran çocuğun aslında kederi ötekinin canını yakmak değil. Zorbalık yapan çocuklarda ekseriyetle kendilik ve özgüven kavramlarının içi boş oluyor. Yani bir şeyin içi boş olduğunda onu dik tutabilmek için yapılan savunma düzeneklerinden biri sert bir kılıf giymek. “Ben serseriyim, ben pis bir çocuğum, yanaşmayın bana” demek de bir kılıf. Çocuğun hangi kılıfı seçeceği pek çok şeye bağlı. Ancak sonuçta zorbalık eden çocuğun temel hedefi ötekine vereceği ziyan değil, ötekini kendinden uzak tutmak istemesi. Zira biriyle yakın, can cana bir temasa girdiğinde kendi içindeki boşlukla, özgüvensizliğiyle, eksiklikleriyle karşılaşacak. O müsabakaya girmemek için de herkesi kendinden uzak tutuyor. Onu sorgulamadan kabul eden, ‘Tamam, sen bizim başkanımızsın’ diyen çocukları etrafında tutuyor. Akkapulu bu çocukların içindeki boşluğu da bakım verenin ilgi ve alakasına bağlıyor. Bana sorarsan zorbalık başta olmak üzere birçok sıkıntıyı aşabilmemiz için çocuk yetiştirirken dev birer ayna olduğumuzu unutmamak gerekiyor.

Gülay: Bu ortada gözlemlediğim kadarıyla pandemi sonrasında okullarda zorbalık arttı. O periyot ziyadesiyle sanallaşan irtibat, zorbalığı kolaylaştırdı. Verdiğim örnek küçük yaşta yaşanan, sürekliliği olmayan bir şeydi fakat ilerleyen sınıflarda da zorbalığın arttığını gördüm. Bilge’yle bu hususta çok konuşuyorum ve aşikâr bir şuur yakaladığımızı düşünüyorum zira okulda zorbalığa uğrayan birine şahit olursa gidip arkadaşlarıyla konuşuyor, çözemezse rehberliğe gidip yardım istiyor. Zorbalanan çocuklar çoklukla yardım istemekten çekinen çocuklar.

‘MÜFREDATTA OLMALI’

Gizem: Zorbalık yapanla zorbalığa uğrayan çocuklar ortasında Bilge üzere çocukların olması kusursuz. Fakat bu sorumluluk aslında kurumlara ve biz velilere ilişkin. Öğretmenler ve velilerin işbirliği yapması gereken en kıymetli bahislerden biri.

Gülay: Kesinlikle ve kesinlikle açık bağlantı gerekiyor. Çocuk konutta başına gelenleri anlatamıyorsa, olayı kendi içinde normalleştiriyorsa daha kalıcı ve uzun bir zorbalanma döngüsüne girebiliyor. Bu yüzden meskende gözlerimiz açık olmalı. Ulusal Eğitim bu bahiste bir yönerge hazırlayıp içerik oluşturursa okullarda eğitimler verilir ve meseleler çok daha süratli çözülebilir. Finansal okuryazarlık veya  internet okuryazarlığı üzere dersler var. Bence kesinlikle akran zorbalığı tarifi ve engellemek için yapılacaklar müfredata girmeli, ebeveynler de bu eğitimin bir modülü olmalı.