Hakimin reddi, bir davada misyon yapan hakimin tarafsızlığından kuşku duyulmasını gerektiren bir durumun ortaya çıkması halinde, taraflardan birinin yahut hakimin kendisinin, hakimin davadan çekilmesini talep etmesidir. Bu süreç, hakimin yasaklılık hallerinden farklı olarak, hakimin şahsına yöneliktir ve mahkemeye değil, direkt ilgili hakime karşı yapılır
Hakimin Reddi Sebepleri
Hakimin reddi sebepleri iki ana başlık altında toplanabilir:
-
Hakimin Davaya Bakmaktan Yasaklı Olduğu Haller (Yasaklılık Halleri): Bu durumlar kanunda açıkça belirtilmiştir ve hakimin o davaya bakması katiyetle yasaktır. Örnekler şunlardır:
- Bir karar yahut karara katılan hakimin, yüksek vazifeli mahkemece bu karara ait olarak verilecek karar yahut karara katılamaması.
- Aynı işte soruşturma evresinde vazife yapmış bulunan hakimin, kovuşturma evresinde vazife yapamaması.
- Yargılamanın yenilenmesi halinde, evvelki yargılamada misyon yapan hakimin, birebir işte misyon alamaması.
-
Hakimin Tarafsızlığını Kuşkuya Düşürecek Başka Sebepler: Bu haller, hakimin tarafsızlığı konusunda önemli kuşkular uyandıran durumlardır. Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) husus 36’da birtakım örnekler verilmiştir (bu liste sınırlayıcı değildir):
- Davada, iki taraftan birine öğüt vermiş ya da yol göstermiş olması.
- Davada, iki taraftan birine yahut üçüncü bireye kanunen gerekmediği halde görüşünü açıklamış olması.
- Davada, şahit yahut eksper olarak dinlenmiş yahut hakim ya da hakem sıfatıyla hareket etmiş olması; uyuşmazlıkta arabuluculuk yahut uzlaştırmacılık yapmış bulunması.
- Davanın, dördüncü derece de dahil yansoy hısımlarına ilişkin olması.
- Dava esnasında, iki taraftan birisi ile davası yahut ortalarında bir düşmanlık bulunması.
- Hakimin, kuşkulu, sanık yahut mağdurla evlilik, vesayet yahut kayyımlık münasebeti bulunması.
Hakimin Reddi Talebini Kim İnceler?
Hakimin reddi talebini inceleyecek merci, reddi istenen hakimin misyon yaptığı mahkemeye ve mahkemenin yapısına nazaran değişiklik gösterir:
- Genel Kural: Hakimin reddi talebi, reddi istenen hakim katılmaksızın mensup olduğu mahkemece incelenir.
- Mahkeme Toplanamıyorsa yahut Tek Yargıçlı Mahkemelerde:
- Reddi istenen hakim sulh ceza hakimi ise, yargı etrafı içinde bulunduğu asliye ceza mahkemesi inceler.
- Reddi istenen hakim tek yargıçlı asliye ceza mahkemesine mensup ise, yargı etrafı içerisinde bulunan ağır ceza mahkemesi inceler.
- Reddi istenen hakim tek yargıçlı asliye hukuk mahkemesine mensup ise, o yerde asliye hukuk hakimliği vazifesini yapan öteki mahkeme yahut hakim tarafından incelenir. Şayet o yerde tek asliye hukuk hakimi varsa, asliye ceza hakimi varsa onun tarafından, yoksa en yakın asliye hukuk mahkemesince incelenir.
- Reddi istenen hakim sulh hukuk hakimi ise, o yerdeki öteki sulh hukuk hakimi tarafından incelenir. Şayet o yerde tek sulh hukuk hakimi varsa, sırasıyla o yerdeki sulh ceza hakimi, asliye hukuk hakimi, asliye ceza hakimi, bunların da bulunmaması halinde en yakın yerdeki sulh hukuk hakimi tarafından incelenir.
- Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairelerinin Lider ve Üyelerinin Reddi: Reddedilen lider ve üye katılmaksızın vazifeli olduğu dairece incelenerek karara bağlanır.