Genetikte yeni bir çağ başlıyor: “Sentetik İnsan Genomu” projesi başladı
Dünyanın en büyük bilim vakıflarından biri olan Wellcome Trust, bu öncü projeye 10 milyon sterlin (yaklaşık 13,7 milyon dolar) fon sağladı. Oxford, Kent, Manchester, Cambridge ve Imperial College London üniversitelerinden araştırmacılar, beş ila on yıl içinde tam sentetik bir insan kromozomu üretmeyi hedefliyor.
“SADECE ANLAMAK YETMEZ, TEKRAR İNŞA ETMEK GEREK”
Projeyi yöneten moleküler biyolog Jason Chin, “Büyük genomları sentezleme kapasitesi, genom biyolojisini kavrayışımızı dönüştürebilir. SynHG ile bu dönüşüm için gerekli araçları geliştiriyoruz,” dedi.
Bilim dünyasında projeye dair heyecan kadar temkinli yaklaşımlar da mevcut. Francis Crick Enstitüsü’nden ödüllü genetikçi Robin Lovell-Badge, projede yer almamakla birlikte, “Bir şeyi nitekim anlamanın yolu onu sıfırdan inşa edebilmekten geçer” diyerek teşebbüsü desteklediğini belirtti.
Ancak Lovell-Badge’e nazaran, insan genomunun karmaşıklığı göz önüne alındığında bu tıp bir sentezin başarılı olabilmesi için hâlâ önümüzde uzun bir yol var.
TRİLYONLARCA HÜCRE, MİLYARLARCA BAZ ÇİFTİ
Bugüne kadar laboratuvar ortamında sıfırdan sentezlenmiş en karmaşık genom, tek hücreli bir organizmaya aitti ve 12 milyon baz çiftinden oluşuyordu. İnsan genomu ise 46 kromozomda toplam 3 milyar baz çifti içeriyor. Her insan bedeni ortalama 30 trilyon hücreye sahip. Münasebetiyle bu seviyede bir sentezleme, tarihin en karmaşık genetik mühendislik projelerinden biri olabilir.
Lovell-Badge, “Sentetik insan kromozomları oluşturmak şu anda pek mümkün görünmese de, laboratuvar ortamında verimli halde büyüyebilecek sentetik hücreler üretmek gelecekte mümkün olabilir,” diyor ve ekliyor: “Ancak sentetik beşerler yaratmak üzere bir gaye katiyetle kelam konusu değil; bu hem teknik olarak imkânsız hem de son derece inançsız olur.”
ETİK TARTIŞMALAR KAPIDA
SynHG grubu, projenin etik, türel ve toplumsal tesirlerini kıymetlendirmek üzere akademisyenler, sivil toplum kuruluşları, sanayi temsilcileri ve siyaset uzmanlarıyla birlikte çalıştıklarını açıkladı.
Genetik bilimdeki bu cins gelişmeler, “tasarım bebekler” tartışmasından öjenik kavramının yine gündeme gelmesine kadar pek çok etik soruyu beraberinde getiriyor.
Progress Educational Trust (PET) isimli genetik hastalıklar alanında çalışan yardım kuruluşunun yöneticisi Sarah Norcross, “Bu çeşit çalışmaların tartışmasız olmadığını kabul etmeliyiz. Araştırmacılarla halkın açık ve karşılıklı bir bağlantı içinde olması hayati ehemmiyet taşıyor,” dedi.
