Gece yarısı gezginleri
Kişinin derin uyku (REM) evresinde, bilinçsiz formda yataktan kalkıp dolaşmasına ya da farklı aksiyonlar gerçekleştirmesine somnambulizm, yani bilinen ismiyle uyurgezerlik deniyor. İrem Derici’nin de geçen aylarda “Kendi konutumun dışında bir yerde kalınca gece duvara ya da bir yerlere çarpabiliyorum” diye açıkladığı uyurgezerlik önemli riskler taşıyor. Bu rahatsızlıkla ilgili dikkat edilmesi gerekenleri Yeditepe Üniversitesi Kozyatağı Hastanesi’nden nöroloji uzmanı Dr. Öğr. Ü. Halide Rengin Bilgen Akdeniz’le ve Ataşehir Florence Nightingale Hastanesi’nden nöroloji uzmanı Dr. Bahar Erbaş’la konuştuk.
‘ÇEVREDEKİLERİN SAKİN KALMASI ÖNEMLİ’
Dr. Öğr. Ü. Halide Rengin Bilgen Akdeniz
– Uyurgezerlerde rastlanan davranışlar şunlardır: Konut içinde dolaşmak, güya yapması gereken bir iş varmış üzere ya da işe gidecekmiş üzere hazırlanmak, giysilerini giymeye yahut dışarı çıkmaya çalışmak, mutfağa gidip yemek yemek ya da yapmak, uyandırıldığında baş karışıklığı yaşamak.
– Uyurgezerliğin ortaya çıkmasında genetik dahil birçok faktör rol oynar. Uyku tertibi bozukluğu, çok alkol kullanımı üzere pek çok etken, sorunu ortaya çıkarabilir. Çok yorgunluk, ağır gerilim, bilhassa çocuklarda ateşli hastalıklar uyurgezerlik için tetikleyici olabilir.
– İstatistiklere bakıldığında ebeveynlerinden biri uyurgezer olan çocukların yaklaşık yüzde 45-60’ında bu sorun gözlenir. Her iki ebeveyni de uyurgezer olan çocukların müsabaka oranıysa yüzde 60-80’e çıkabilir.
– Nöbetlerin yaşandığı sırada etraftakilerin sakin kalması çok değerli. Öncelikle kişinin kendine ziyan vermemesini sağlamak için gerekli güvenlik tedbirleri alınmalı. Kişiyi yönlendirmek gerekiyorsa bu yavaşça ve sakince olmalı. Yüksek sesle reaksiyon göstermek ya da sert hareketler yapmak kişinin paniklemesine neden olabilir. Uyurgezerlik sırasında kişi uyandırılmamalı. Aksi takdirde uyandığında başı karışabilir ve daha agresif olabilir. Yaşadığı panik ve endişeyle kendine ya da etrafına ziyan verebilir.
‘KAPI VE PENCERELER KİLİTLENEBİLİR’
Dr. Bahar Erbaş
– Kişinin uykuda bilinçsizce hareket etmesine ve bazen karmaşık davranışlar sergilemesine neden olan uyurgezerlik ekseriyetle derin uyku evresinde ortaya çıkar ve kişi uyandığında bu durumu hatırlamaz. Çocuklarda daha yaygındır ve çoklukla yaş ilerledikçe azalır. Uyurgezerlik teşhisi halk ortasında uyku testi de denen, beyin dalgalarını kaydeden polisomnografiyle konur.
– Uyurgezerlik nedeniyle kişi gün içinde yorgunluk, odaklanma meseleleri ve hafıza sorunları yaşayabilir. Hastanın kendini yahut diğerlerini tehlikeye atmasına, hatta isimli ve kriminal olaylara sebep olabilir. Düşme, yaralanma yahut tehlikeli objelerle etkileşim üzere durumlar yaşanabilir. Hastanın kendine ziyan vermesini önlemek için kapı ve pencereler kilitlenebilir, tehlikeli cisimler ortadan kaldırılabilir, sensörlü aygıtlar ve yer yatağı kullanılabilir.
– Uyurgezerlik tedavisinde en tesirli formüller ortasında uyku hijyeninin güzelleştirilmesini, gerilim idaresini ve tertipli uyku alışkanlıklarını sayabiliriz. Şiddetli hadiselerde doktor kontrolünde reçete edilen ilaçlar tedaviye eklenebilir.
‘BENİ NE TETİKLİYORDU BİLMİYORUM’
E.S. (46), uyurgezer
Annem daima anlatırdı “Babanız gece hayalinde hem konuşuyor hem geziyor” diye. 14-15 yaşlarında uyurgezerlik benim de kapımı çaldı. Yazlığa gittiğimizde, gecenin bir vakti kapıyı açıp dışarı çıkıyordum. Beni ne tetikliyordu bilmiyorum. Meskenin içinde tedbirler alındı ancak bahis devam etseydi, ailem beni bir uzmana götürecekti. Bu durum vakitle yerini gece konuşmalarına bıraktı. Hâlâ gerilimli olduğumda gece düşümde konuşurum.
‘BAŞLARDA ÇOK PANİK YAPTIM’
A.A. (50), uyurgezer yakını
Eşim geceleri konuşuyor, gerilimli devirdeyse çığlık atıyor, bazen meskenin içinde dolaşıyor. Uyurgezerlik, uyurkonuşurluktan sonra başladı. Birinci birkaç seferinde büyük panik yaptım, olağanda dış kapıyı içerideki çelik halkayı kapatarak yatıyordum. Artık iki anahtarla kapatıyorum. Bir de onu apansız uyandırmamaya dikkat ediyorum.
