Entrikaların gölgesindeki seçim: Skandal üstüne skandal yaşandı | Bu kez bir de rekor kırılacak
Kardinaller yeni papanın kim olacağı konusunda ikiye bölünmüştü. İtalyan din adamları Vatikan’da bir İtalyan görmek isterken Fransızlar da kendi vatandaşlarının papa olmasını istiyordu. Müzakereler yaklaşık 3 yıldır devam ediyordu ve iki tarafın da geri adım atmaya niyeti yoktu.
Bu çıkmazın sona erdirmek isteyen lokal halk, kardinalleri papalığa ilişkin saraylardan birinin salonuna kilitledi. Salonun pencereleri tuğlalarla kapatıldı. Kardinaller yalnızca kuru ekmek ve suyla beslenmeye mahkûm edildi.
Hatta kardinallerle Kutsal Ruh’un ortasındaki mahzuru kaldırıp karar verme sürecini kolaylaştırmak için salonun tavanı bile yıkıldı.
Burası Roma yakınlarında bulunan Viterbo kasabasıydı. Takvimler 1268 yılını gösteriyordu ve tarihte bilinen en uzun konklav yani papalık seçimi yaşanıyordu. Hakikaten Latince “anahtarla” manasına gelen “cum clave” sözünden türeyen konklav sözü de kardinallerin uzun müddet kilit altında tutulduğu bu süreçte doğdu.
11 Eylül 1271’de papa seçilen 10’uncu Gregorius’un cenazesini temsil eden bu heykel Arrezo Katedrali’nde sergileniyor
Nihayetinde seçimi kazanan Papa 10’nuncu Gregorius, bir daha bu türlü bir çözümsüzlük yaşanmaması için bugün bile geçerli olan kimi kurallar koydu. Kardinallerin günlük konforlarından yoksun kalması, dış dünyayla irtibatlarının kesilmesi ve günde iki sefer yapılan oylamalar bu vakitten kalma kurallardan kimileri.
Papalık için öne çıkan adaylar ortasında İtalyan Kardinal Pietro Parolin, Macar Kardinal Peter Erdo, ABD’li Kardinal Raymond Leo Burke, İtalyan Kardinal Matteo Maria Zuppi, Filipinli Kardinal Luis Antonio Gokim Tagle, İtalyan Kardinal Pierbattista Pizzaballa, Ganalı Kardinal Peter Turkson ve Maltalı Kardinal Mario Grech üzere isimler yer alıyor.
TARİH MANİPÜLASYON ÖRNEKLERİYLE DOLU
Bugün başlayan ve Papa Francis’in halefinin belirleneceği konklavın 1268 yılındakinden çok daha kısa olması bekleniyor. Modern papalık seçimlerinde yaşanan dramalar ve entrikalar, ödüllü sinemalara bahis olabilecek kadar değişik olsa da günümüzde yaşanan çevrilen oyunlar, geçmiş yüzyıllara kıyaslandığında devede kulak kalıyor. Geçmişte yaşanan konklavlarda yapılan siyasi manipülasyonlar ve verilen rüşvetler, tarih kitaplarını dolduruyor.
Papa seçiminin yalnızca kiliseye bırakılamayacak kadar kıymetli olduğunu düşünen Avrupalı hükümdarlar, kardinallerin kilit altında olduğu günlerde yaşananların birçok vakit farkındaydı. Örneğin Amerikalı tarihçi Frederic J. Baumgartner’ın “Behind Locked Doors: A History of the Papal Elections” (Kilitli Kapılar Ardında: Papalık Seçimleri Tarihi) isimli kitabında aktardığına nazaran, kardinaller 1549’da buluştuklarında, Kutsal Roma İmparatoru Şarlken din adamlarına “Avrupa’nın en güçlü adamının ne vakit tuvalete gittiklerini bile bileceği” istikametinde haber göndermişti.
Vatikan’ın internet sitesine nazaran 31 Aralık 2024 prestijiyle Filipinlerden Portekiz’e, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nden İsveç’e toplam 252 kardinal bulunuyor. Lakin 1975 tarihli bir kural gereği 80 yaşın üzerindeki kardinaller, papa seçimlerinde oy kullanamıyor. Şu an 114 kardinal 80 yaşın üzerinde. Bu da papanın en fazla 138 kardinal tarafından seçileceği manasına geliyor. Fakat daha evvelki yıllarda kimi kardinaller sıhhat meseleleri üzere münasebetlerle konklava katılamamıştı. Bu yıl oy kullanması beklenen kardinal sayısının 133 olduğu bildirildi.
ASIRLARDIR BU TÜRLÜ OLDUĞU SANILIYOR AMA…
Konklavlardaki ritüellerin birçoğu nispeten yeni icatlar. Örneğin papalık seçimlerinin Sistine Şapeli’nde yapılması kuralı 1878’den beri uygulanıyor. Siyah dumanla sonuçsuzluğu beyaz dumanla papanın seçildiğini dış dünyaya bildirme geleneği de bu tarihte ortaya çıktı.
“The Conclave and the Election of the Pope” (Konklav ve Papa’nın Seçilmesi) isimli kitabıyla tanınan tarihçi-yazar Alberto Melloni, “Konklav tuhaf bir efsane mıknatısı. Birçok vakit kardinallerin Kutsal Ruh’un oy tercihini anlamaya çalıştıkları sırada gizemli olayların yaşandığı ve tuhaf ritüellerin uygulandığı vakitten bağımsız bir kurum olarak gösteriliyor. Lakin bunların hiçbiri gerçek değil. Konklav pratik bir gereksinime verilmiş pratik bir yanıt” derken temelde gayenin iki papa ortasında süratli ve barışçıl bir geçişin sağlanması olduğunu vurguladı.
REKOR KIRILACAK
Hristiyanlığın erken periyotlarında, Roma piskoposunun seçilme süreci birçok vakit mahallî din adamlarının ve saygın şahısların katıldığı, halkın da övgüyle bahsettiği değişken bir süreçti. 11’inci yüzyıla kadar kardinallik diye bir kurum dahi yoktu. Birinci kardinaller tıpkı Hz. İsa’nın Havarileri üzere 12 kişiydi. Bu sayı ortadan geçen yıllarda katlanarak arttı. Bugün başlayan konklavda 130’dan fazla kardinalin oy kullanması ve bu manada da bir rekor kırılması bekleniyor.
Papa seçilecek kişinin kullanılan oyların üçte ikisini alması kuralı 12’nci yüzyıldan beri uygulanıyor.
Yakın tarihli konklavlar ekseriyetle 2-5 ortasında tamamlandı. Bilinen en kısa konklav ise 1503 yılında gerçekleşti ve yalnızca birkaç saat sürdü.
Kardinal Ruben Salazar Gomez (solda) ve Kardinal Luis Jose Rueda Aparicio… Bu konklavda rekor sayıda kardinalin oy kullanması bekleniyor
AYNI ANDA ÜÇ PAPA
Konklavların toplanmasının tek bir gayesi var: Bir papa seçmek. Fakat 1378’de yapılan konklav başarısızlıkla sonuçlandı ve papa belirlenemedi. Bu konklav epeyce kıymetliydi. Zira 70 yıl boyunca Fransa’nın Avignon kentinde bulunan papalık kısa mühlet evvel yine Roma’ya taşınmıştı ve öfkeli Romalılar kendi ortalarından çıkmış bir papa görmek istiyordu. Bu öfkenin sonuçlarından çekinen öteki kardinaller talebe boyun eğmek zorunda kaldı. Huysuzluğuyla bilinen Papa 6’ncı Urbanus bu halde seçildi.
Ancak birçok kardinal bu seçimden pişman oldu ve Urbanus’un Fransız rakibi 7’nci Clemens’i antipapa olarak atadı. Clemens, Avignon’a döndü. Bir küme kardinal ise bu ayrışmayı sonlandırmak için 1409’da üçüncü bir papa seçti. Bu papa da İtalya’nın Pisa kentine yerleşti.
Ardından Almanya’da bulunan bir ekümenik kurul, üç papanın da haleflerini vazifeden alarak yeni bir papa seçiminin yolunu açtı. Nihayet 1417’de yapılan oylamada seçilen aday “tek papa” olarak vazifeye geldi.
Papa 6’ncı Alexander yani Rodrigo Borgia, papalığı periyodunda yaptıklarından çok seçim sürecine karıştırdığı hilelerle akılda kaldı.
Papa 6’ncı Alexander yani Rodrigo Borgia, papalığı devrinde yaptıklarından fazla seçim sürecine karıştırdığı hilelerle akılda kaldı.
SEÇİMLERE SKANDALIN GÖLGESİ DÜŞTÜ
Sistine Şapeli’ndeki birinci konklav 1492’de Christopher Columbus’un Atlas Okyanusu’nu geçip Amerika kıtasına ulaştığı yıl yapıldı. Fakat şapelde yapılan birinci seçime skandalın gölgesi düştü. Lüks hayat stili ve çok sayıda varisi olmasıyla bilinen varlıklı Borgia ailesinin üyelerinden olan Papa 6’ncı Alexander, öteki kardinalleri toprak, para ve Vatikan bürokrasisinde değerli roller üzere rüşvetlerle kandırarak, seçilmeyi başardı.
Oylama için Sistine Şapeli’nin seçilmiş olmasının sebebi buradaki her şeyin “bir gün herkesi yargılayacak olan Rab’ın varlığını hatırlatması” olarak açıklanıyor.
Sistine Şapeli’nin konklav yeri olarak sabitlenmesinin akabinde, kardinaller, daha evvel Alexander’ın kullandığı Vatikan’daki freskli apartmanda kalmaya başladı. Burası pek rahat bir yer değildi. Kardinaller odaları 5-6 kişilik kümeler halinde paylaşıyor, şahsî alanlarını perdelerle ayırmak zorunda kalıyordu. Banyoların sayısı da sonluydu. Bu nedenle kardinallerin yataklarının yanına ahşap lazımlıklar yerleştirilmişti.
6’ncı Alexander’ın apartmanını da kapsayan Vatikan Müzeleri’nin yöneticisi Luciano Gagliano, “Ortasında delik olan bir koltuk düşünün. Kardinaller Sistine Şapeli’nde oy kullanırken, işçi de apartmana gelip odaları temizliyor ve sonraki güne hazırlıyordu” tabirlerini kullandı.
1978‘deki konklav topluca edilen bu duayla başlamıştı
KARDİNALLERİ 2’NCİ JEAN PAUL KURTARDI
Bu tertip, bir değil iki konklava sahne olan 1978 yılına kadar devam etti. Ağustos ayında yapılan konklavda seçilen 1’inci Jean Paul kısa müddet içinde ölünce ekim ayında bir konklav daha yapıldı. Burada seçilen ve 2’nci Jean Paul ismini alan Polonyalı kardinal Karol Jozef Wojtyla, apartmandaki ömür şartları nedeniyle dehşete düşmüştü.
Gagliano, “Çok sıcak bir yıldı. En hafif sözle, o odalarda kalmaktan keyif almamışlardı. Ekimdeki ikinci konklavdan sonra 2’nci Jean Paul’ün hayali konklav için özel bir yer hazırlamaktı” tabirlerini kullandı.
Papa 2’nci Jean Paul yaşlılık yıllarında sıhhat problemleriyle uğraş etmişti
Melloni’nin aktardığına nazaran, 455 yılın akabinde seçilen birinci İtalyan olmayan papa olan 2’nci Jean Paul’ün seçilmesinde, iki güçlü İtalyan aday ortasında hararetli bir tartışma yaşanması tesirli oldu. Polonyalı papanın misyona geldikten sonra yaptığı birinci işlerden biri, kardinaller için bir misafirhane inşa ettirmek oldu. Domus Sanctae Marthae yani Azize Martha’nın Konutu olarak bilinen bu misafirhane, kardinallerin konklavlar sırasındaki meskeni haline geldi.
Ancak bu durum şimdilerde yeniden bir sorun yaşanacağı manasına geliyor. Papa Francis misyon müddeti boyunca çok fazla kardinal ataması yaptığı için Azize Martha’nın Konutu’nda herkese yetecek sayıda yatak odası bulunmuyor. Bu nedenle bu yılki konklavda mühletince 10’dan fazla kardinal, yakınlardaki öbür bir binada konaklayacak.
The Wall Street Journal’ın “Lavish Bribes and Wooden Potties: A Short History of Conclaves” başlıklı haberinden derlenmiştir.
