Dumansız bir hayat ne güzel!
Dünya Sıhhat Örgütü datalarına nazaran dünya nüfusunun yüzde 22,3’ü tütün eseri kullanıyor. Her yıl 8 milyondan fazla kişi tütün eserlerine bağlı nedenlerle hayatını kaybediyor. Üstelik bu ölümlerin 1,3 milyonu ikinci el dumana maruz kalan bireyler.
9 Şubat Dünya Sigara Bırakma Günü’nde kendiniz için bir yeterlilik yapabilir, sigarayı hayatınızdan çıkarabilirsiniz. Yeşilay Genel Lideri Doç. Dr. Mehmet Dinç ve Türk Toraks Derneği Tütün Denetimi Çalışma Kümesi Sekreteri, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatma Arslan’dan sigarayı bırakmak için teklifler aldık.
Zararları saymakla bitmiyor
Prof. Dr. Fatma Arslan
Türk Toraks Derneği Tütün Denetimi Çalışma Kümesi Sekreteri
◊ Sigara dumanında nem ve nikotin ayrıldıktan sonra geride kalan kahverengi yapışkan unsur katran olarak isimlendirilir. Katran kurşun, arsenik ve öteki ağır metalleri içerir. Sigara dumanı küme 1 karsinojen olarak kabul ediliyor. Katran, teneffüs yollarında ve akciğer dokusunda birikerek hava yollarını daraltır ve inflamasyona neden olur. Havayolu hasarı yapar, balgam üretimini arttırır ve kronik bronşit üzere hastalıklara yer hazırlar. Akciğer kapasitesini azaltarak nefes darlığı ve kronik öksürüğe yol açar.
‘Önlenebilir ölümlerin nedenidir’
◊ Damar sertliğini hızlandırır, kalp-damar hastalıkları riskini arttırır.
◊ Sigara önlenebilir ölümlerin önde gelen nedenidir. Sigaraya bağlı ölümlerin üç ana nedeni aterosklerotik kardiyovasküler hastalıklar, kanserler ve kronik obstrüktif akciğer hastalığıdır.
◊ Deri hücrelerine ziyan vererek erken yaşlanmaya ve ciltte kırışıklıklara yol açar.
◊ Diş ve dişetlerini etkileyerek diş kaybına ve ağız kokusuna neden olur. Nasıl bırakabilirim?
Nasıl bırakabilirim?
◊ Sigarayı bırakmak birçok kişi için zorlayıcı olabilir. Birinci adım, bu sürece başlamadan evvel birtakım hazırlıklar yapmaktır. Kullanım takvimi tutabilir, tütün içmeyi bırakmak isteme nedenlerinizin ve tütün içmeyi bırakınca sağlayacağınız faydaların listesini yapabilirsiniz.
◊ Etrafınıza bırakmayı planladığınızı söylemeniz ve onların takviyesini istemeniz yararlı olabilir.
◊ Yeşilay Danışmanlık Merkezi (YEDAM) 12 yaş üzeri tütün bağımlısı (sigara, nargile, e-sigara, IQOS) olan bireylere fiyatsız, ayaktan rehabilitasyon dayanağı veriyor. YEDAM’dan fiyatsız hizmet alabilmek için istişare sınırımız 115’i arayabilirsiniz.
◊ Tütün kullanımını bıraktıktan sonra birinci 1 ay şahıslar fizikî ve ruhsal mahrumluk yaşar. Bu periyotta ya da öncesinde şahısların tıbbi yahut ruhsal dayanak muhtaçlığı değerlendirilip müdahaleye başlanması sürecin daha sağlıklı ve süratli ilerlemesine takviye olur.
◊ 1-3 ay ortasında bireylerin istekleri azalır, depresyon, halsizlik üzere tesirleri gözlemlenebilir. 3-6 ay ortasında boşluk, bıraktıkları eserin yerini doldurma hissi yaşanabilir. Bu devirde tekrar kullanmayı tedbire çalışmaları çok değerli.
(Doç. Dr. Mehmet Dinç)
◊ Yemek sonrası bir kesim meyve, tatlı, çikolata ya da sakız üzere bir şeyler tüketin.
◊ Sigara içmenin yasak olduğu yerlerde vakit geçirin.
◊ Sigarayı hatırlatan nesneleri ortadan kaldırın.
◊ Etkin olun, yürüyüşe gidin, kendinizi meşgul edin.
◊ Duygusal faktörlere maruz kaldığınızda, kısa periyodik ortam değiştirme, su içme ve nefes idmanları uygulayın.
◊ Ellerinizi, parmakları oyalamak için tespih, kalem, gerilim çarkı kullanmanız tensel uyarılma gereksinimini karşılayabilir.
◊ Boyama, mandala, elişi, küçük tamirat ve bakım işleri yaparak elinizi meşgul edin.
◊ Sigara yoksunluğunda ağzınıza sert şeker yahut sakız alın.
(Prof. Dr. Fatma Arslan)
Elektronik sigara en az sigara kadar zararlı
Doç. Dr. Mehmet Dinç, Yeşilay Genel Başkanı
◊ Son datalara nazaran AB ülkelerinde 15 yaş üstündeki şahısların yüzde 3,4’ü tertipli olarak e-sigara kullanıyor. Bulgular ergenlerin yüzde 18’inin hayatında en az bir kere e-sigara kullandığını ve yüzde 10’unun bunu son 30 gün içinde kullandığını söylüyor.
◊ Elektronik sigara deneyen gençlerin, denemeyenlere nazaran nizamlı olarak klâsik sigara kullanımına geçme mümkünlüğü iki ila üç kat daha fazla. Sigaraya alternatif olarak pazarlaan elektronik sigaranın içeriğindeki birtakım kimyasallar en az sigaradakiler kadar ziyanlı. Elektronik sigara, nikotin nedeniyle damar sertliğine yol açarak, kriz oluşumunu kolaylaştırıp kalp hastalığı riskini yükseltiyor.
BIRAKTIKTAN SONRA NELER OLACAK?
İlk saatler
20 dakika: Kan basıncı ve kalp atış suratı olağana döner.
8 saat sonra: Kanınızdaki oksijen düzeyi artar, karbonmonoksit düzeyi düşer.
24 saat sonra: Kalp krizi riski azalmaya başlar.
48 saat sonra: Nikotin bedenden büsbütün atılır, tat ve koku duyuları besbelli halde güzelleşir.
İlk haftalar
2-12 hafta: Kan dolanımı düzelir, akciğer işlevi artar, nefes darlığı azalır.
1-9 ay: Akciğerler kendini temizlemeye başlar, öksürük ve balgam azalır, teneffüs yolları enfeksiyonlarına karşı direnç artar.
Uzun vadede
1 yıl sonra: Koroner kalp hastalığı riski, sigara içen birine nazaran yüzde 50 azalır.
5 yıl sonra: İnme riski sigara içmeyen biriyle neredeyse eşitlenir.
10 yıl sonra: Akciğer kanseri riski, sigara içen birine nazaran yarı yarıya azalır.
15 yıl sonra: Kalp hastalığı riski, sigara içmeyen biriyle tıpkı düzeye gelir. (Prof. Dr. Fatma Arslan)
