Chaplin’in kayıp klasiği teknolojiyle geri döndü: Artık 4K

Uzun yıllar boyunca izleyicilerin bildiği The Gold Rush, Chaplin’in 1942’de yine düzenlediği ve sesli anlatımla sunduğu versiyonuydu. Orjinal 1925 sessiz sineması ise Chaplin’in buyruğuyla neredeyse büsbütün ortadan kaldırılmıştı. Lakin 1980’lerden itibaren sinema tarihçileri Kevin Brownlow ve David Gill, bu kayıp sineması kurtarmak için çalışmalara başladı. Onların hazırladığı 1993 tarihli versiyon, bugün yapılan 4K onarımın temelini oluşturdu. 

RESTORASYONUN KALBİ BOLOGNA’DA ATTI

Popsci haberine nazaran İtalya’nın Bologna kentinde yer alan dünyaca ünlü sinema onarım laboratuvarı L’Immagine Ritrovata, Chaplin Ofisi’nin öncülüğünde projeyi üstlendi. Laboratuvarın onarım sorumlusu Elena Tammaccaro’nun açıklamasına nazaran süreç, 10 ay boyunca sahne sahne, kare kare tahlil edilerek titizlikle yürütüldü.

Restorasyonda üç temel kaynak kullanıldı:

• 1993’te hazırlanan negatif kopya: Manzara kalitesi ve orjinal çerçeve oranını (full aperture) müdafaası nedeniyle yüzde 70’lik kısmı oluşturdu.
• Arşivlerde yıllarca kapalı kalan 1925’e ilişkin kopyalar: MoMA (New York), George Eastman Müzesi (Rochester) üzere itibarlı müzelerin sağladığı versiyonlar.
• 4:3 oranındaki özgün nitrat sinema ruloları: Sessiz sinema periyodunun en yaygın formatında olması, onarıma özgünlük kazandırdı. 

GÖRÜNTÜDE DİJİTAL HASSASİYET

Tammaccaro, onarım yaklaşımını “agresif olmayan” bir siyaset olarak tanımlıyor. Yani imaj netliği ya da parlaklığı uğruna özgün dokuyu bozmamaya ihtimam gösterildi. Lakin kimi karelerde netliği artırmak için yapay zekâ dayanaklı dijital netleştirme araçlarına başvuruldu.

Film tanecik yapısı (grain), renk solması, çerçeve kaybı ve fizikî yıpranma üzere ögeler tek tek tahlil edilerek her sahne için en güzel kaynak seçildi. Bilhassa bulanık sahnelerde yapay zekâ tabanlı “frame enhancement” teknolojisi kullanılarak ayrıntılar yine canlandırıldı. 

ARŞİV İÇİN ANALOG KOPYA DA ÜRETİLDİ

Dijital kopyanın yanı sıra, onarımın arşivlenmesi emeliyle büsbütün yeni bir 35mm sinema baskısı da oluşturuldu. Bu baskı sinemalarda gösterilmeyecek; yalnızca gelecek kuşaklar için korunacak. Chaplin Ofisi’nin yöneticisi Arnold Lozano, “Gelecekte gerekirse robotlarla tekrar taranabilecek fizikî bir kopyaya sahip olmak kıymetli,” diyerek bu atağın vizyonunu özetliyor.

Restorasyonun dünya prömiyeri 13 Mayıs’ta Cannes Sinema Festivali’nde yapılırken, 26 Haziran’da 70 ülkede 250 sinemada eş vakitli olarak gösterildi. Böylelikle neredeyse bir asır sonra, Chaplin’in orjinal anlatısıyla The Gold Rush, birinci kere dijital çağın izleyicisiyle buluşmuş oldu.