Karasinekler genelde yaz sıcakları başlayınca ortaya çıkarlar fakat güya bu yıl daha erken çıktılar üzere? Pek çok kişi de tıpkı durumdan şikayetçi. Sahiden vatandaşların şikâyet ettiği üzere karasinekler bu yıl evvelki yıllara göre daha mı erken çıktılar?
Dr. Öğr. Üyesi Yavuz Turan, havaların beklenenden sıcak seyretmesinin, karasineklerin erken ortaya çıkmasına neden olmuş olabileceğini, uzmanların, sıcaklık ve nem oranındaki değişikliklerin sinek popülasyonunu etkileyebileceğini belirttiğini söyledi. Ayrıyeten çevresel faktörler ve kentleşmenin de sineklerin üreme alanlarını genişletebilirken, bu yıl sineklerin daha erken görülmesinin dikkat cazibeli olduğunu tabir etti.
“Bu sene iklim değişikliğinin tesirini bu hususta da görüyoruz ve sinekler ortaya erken çıktılar” diyen Turan, bilhassa 2025 mart ayının son vakitlerinde sıcaklıkların mevsim normallerinin üzerinde seyretmesinin bu canlılar üzerinde tesirlerine değindi:
“Sıcaklıkların mevsim normallerinin üzerinde seyretmesi, sıcaklığı etrafa bağlı olarak değişen poikiloterm canlılar ortasında yer alan karasineklerin (Insecta: Diptera) daha erken ortaya çıkmasına neden oldu.”
İSTANBUL’DA EN ÇOK GÖRÜLEN CİNSLER MAVİ ŞİŞE SİNEKLERİ
Bahsi geçen sinekler epey iri yapıda. Bizim bildiğimiz karasineklerden biraz daha iriler. Bu değişik bir tıp mü?
Mart ayından itibaren gördüğümüz bu iri sineklerin kara sinek olarak nitelendiren lakin konut sineklerinden farklı olan sinekler mavi şişe sinekleri (Diptera: Calliphoridae; leş sinekleri) diye bilinen sinekler olduğunu söyleyen Turan, bilhassa Calliphora vicina ve Calliphora vomitoria cinslerinin İstanbul’da en çok görülen çeşitler olduğunu söyledi ve ekledi:
“Bu çeşitler çoklukla çürümüş, kokuşmuş şeylere gelir ve bunlar bilhassa ceset yahut leşlere çok çekilirler. İşte havaların erken ısınması ile bu sinekler ortaya çıkmaya başladı. Kaldı ki Calliphora vomitoria çeşidinin 8-9°C üzere çok düşük sıcaklıklarda da ortaya çıktığı bilinir. Bahsi geçen bu çeşitler mart ayında havaların sıcak olması sebebi ile erken görülmeye başladılar, sonrasında birden hava sıcaklıklarının düşmesinden ötürü da bu sinekler dışarıya nazaran daha sıcak olan konutlara çekilmeye başladı.”
Mavi şişe sinekleri, parlak metalik mavi renkte olan ve ekseriyetle çürüyen organik unsurlarla beslenen bir sinek çeşididir. Bu sinekler, bilhassa çöplerin bulunduğu alanlarda görülür ve besin zehirlenmesi, dizanteri ve konjonktivit üzere hastalıkların yayılmasına neden olabilir.
‘SADECE YAZ AYLARINDA GÖRÜLÜR DİYEMEYİZ’
Karasinekler (Musca domestica) olağanda yalnızca yazın mı ortaya çıkar? Kışın ya da bahar aylarında meskende karasinek neden olur?
Turan, “Musca domestica poikiloterm (soğukkanlı canlı) olduğu için evet sıcak vakitlerde ortaya çıkar fakat bu sinekleri yalnızca yaz aylarında görürüz diyemeyiz.” sözleri ile hava sıcaklıkları uygun olduğu vakitlerde bu sinekleri görmenin mümkün olabildiğine dikkat çekti.
Yaklaşık 20°C sıcaklıklardan sonra şayet ortam müsait ise bu sinekleri görebileceğimizi fakat bu çeşidin optimum gelişim sıcaklığının 25-30°C ortasında olduğunu belirten Turan, kışın bu sineklerin meskende görülme sebebini şöyle açıkladı:
“Yazdan sonra hava sıcaklıkları fikir bu sinekler kendilerine uygun yer ararlar. Konutlardaki sıcaklığın da dışarıya nazaran daha yüksek olması sebebi ile meskenlere girerler ve uygun ortam var ise yumurta bırakabilirler.”
Peki karasinekler konutta nereye yumurtlar?
YİYECEKLERİNİZİ AÇIKTA BIRAKMAYIN
Karasineklerin konutlarımızdaki yumurtalama ortamlarını şöyle açıkladı:
“Bu sinekler konutun sıcak olması ile meskene çekilirler ve meskende şayet besin artığı, açık çöp, evcil hayvan mamaları üzere kendilerine uygun besinler olursa buralara gelir beslenir ve buralara yakın yerlerde yumurtlayabilirler. Bu sebeple konutta yiyeceklerin açıkta bırakılmaması gerekir. Bu yalnızca sinekler için değil hamam böcekleri ve karıncalar için de alınması gereken bir tedbirdir. Çöpleri mümkün olduğunca günlük olarak meskenden çıkartmak gerekir. Bunun dışında pencerelere sineklikler takılabilir. Bu üzere kolay tedbirlerle sineklerin mesken içine girmesi önlenebilir.”
Sineklerin hayat mühleti hangi kriterlere nazaran değişiyor? Neden sıcak havalarda daha çok sineğe maruz kalıyoruz?
“Bu canlılar poikiloterm canlılar olduğu için sıcaklık bu canlılar için çok kıymetlidir.” diyen Turan sıcaklık
dışındaki etkenleri de şöyle sıraladı:
“Bunun dışında nem, besin ve ömür alanı üzere faktörler de sinekler için değerlidir. Sıcaklık arttıkça çok daha kısa mühlet de hayat döngülerini tamamlayabilirler. Sıcaklık arttıkça, sineklerin optimum sıcaklığının oluşması sebebi ile sıcak havalarda çok daha fazla ergin birey ortaya çıkar, yumurta bırakır ve kısa müddette hayat döngüsünü (Yumurta-Larva-Pupa-Ergin) tamamlar.
SÜPÜRGELİK, PENCERE YAHUT KAPI PERVAZININ ALTINDAKİ BOŞLUKLARA DİKKAT!
Karasinekler konutumuza nasıl giriyor? Yalnızca pencerelerden mi konutumuza geliyorlar?
“Diyelim ki meskeninizde hiç sinek yok. Bu türlü bir durumda sineğin gireceği tek kaynak dış ortamdır.” diyen Turan, ergin bir sineğin konuta girdikten sonra, besin bulma açısından da zorlanmazsa çok kısa müddette beslenip dişilerin yumurta bırakabildiğini, bundan sonra tedbir alınmazsa, artık konutunuzdaki sineğin kaynağını dış ortamdan öbür konutunuzun içi de olacağını söz etti.
Karasineklerin süpürgelik, pencere yahut kapı pervazının altındaki boşluklar ve fanlar, aydınlatmalar üzere alanlarda yumurtlayıp geliştiklerini ve larvaya döndüklerini, sonra pupa ve ergine döndükten sonra tekrar konutlarımızda görülmeye başladığını söyledi.
Nasıl tedbirler alabiliriz?
Yavuz Turan, bu mevzuda alınabilecek tedbirlerin çok kolay olduğunu söyledi ve yapılması gerekenleri anlattı: Açıkta
çöp, besin bırakmamalı, çöplerin ağzı daima kapalı kalmalı ve en kısa müddette dışarıda çöpe atılmalı. Sineklik kıymetli bir engelleyicidir. Bunun dışında çok önemli bir sinek istilası var ise ilaçlama da yapılabilir fakat dikkat etmek lazım.
ÇÜRÜMÜŞ ETE BAYILIRLAR, NANE, SARIMSAK, LAVANTA KOKUSUNU SEVMEZLER
*Karasinekler en çok neyi sever ve hangi kokudan kaçar?
Karasinekler kokuları sahip oldukları bir çift anten ile alırlar. Turan, karasineklerin en çok sevdikleri kokular bilhassa çürümüş et, çürük meyve-sebze, çöp atıkları, tatlı yiyecekler olduğunu, nane, sarımsak, lavanta üzere kimi kokulara ise gelmediklerini söyledi.
PAZARDAN ALINAN ZERZEVAT VE MEYVE İLE MESKENE TAŞIYORUZ
Genelde mutfakta karşımıza çıkan meyve sineklerinin de tıpkı karasinekler üzere bilhassa çürümüş meyve zerzevat
kokusuna, açıkta kalmış besin kokularına, çöpte çürümüş besin kokularına çekildiklerini belirten Turan, konuttan çıkan bu kokuların meyve sineklerinin meskene çekilmesini sağladığını, bunun dışında pazardan, manavdan alınan meyve sebzelerden de bulaşma ihtimali olduğunu, alınan zerzevat meyvelerin şayet meyve sineklerinin yumurta yahut larvası ile kontamine olmuşsa bu sinekleri meskene konut sahibi aracılığı ile de taşınabileceğine dikkat çekti.
EV İÇİNDE KULLANILAN KİMYASAL İLAÇLAR KONUT HALKINA DA ZİYAN VERİR
Bu aylarda sinek problemine nasıl tahlil bulabiliriz? İlaçlama mı yaptırmak gerekir yoksa doğal tahlillerle mi?
“Açıkçası ben kimyasal ilaçlamaya karşıyım. Zira meskenin içinde kullanılan kimyasal ilaç mesken halkına da ziyan verebilir.” diyen Turan, bu nedenle üstte değindiği tedbirlerle sineklerin önüne geçilebileceğimizi söyledi.
Elma sirkesi, Lavanta ve nane, limon ve karanfil üzere doğal formüller işe fayda mı?
Bu bahsedilen doğal yolların tahminen işe yarayabileceğini ancak bunların kısmen işe yaradığını, zira açıkta bırakılan besinlerin ya da çöplerin açıkta kaldığı sürece lavanta, nane, limon vs. koysanız bile tesir etmeyeceğini, sinekler bu besinlere her türlü geleceğini söyledi.