‘YEMEK SAATLERİ DIŞINDA KENDİMİ ODAMA KAPATIYORDUM’
Burcu B. (42)
Oldukça geç bir yaşa kadar ailemle yaşadım ve sonrasında konuta çıktım. Her ne kadar aile ile yaşamak önemli bir konfor alanı yaratsa da bilhassa belirli bir yaştan sonra ruhsal olarak yıpratıcı bir hale de gelebiliyor. Maddi olarak farklı meskene çıkmam çok mantıklı olmasa da ortamızda yaşanan meselelerin artması farklı konuta çıkmamdaki en büyük etken oldu. Olağanda sorun olmayacak bahisler sorun olmaya başlamıştı. Minik ayrıntılarla ilgili ailemi kırıyordum. Konuttaki düzenle ilgili katılmadığım noktalar oluyordu ve benim istediğim yapılmayınca geriliyordum.
Diğer bir etken ise şahsî alana muhtaçlık duymamdı. Ortak yemek saatleri dışında kendimi odama kapatıyordum ve konuttaki bütün hayatım odamda geçiyordu. Bu durum, uyku ve beslenme sistemimi de bozmuştu. Yatak odası ile ömür alanları birbirine karışmıştı. Odamda ayrıyeten bir koltuk olmadığı için yatak üstünde bir şeyler yediğim oluyordu. Meskenden çalıştığım günler de birden fazla vakit yatağın içinde çalışıyordum ve verimsiz bir çalışma vakti yaşıyordum.
Çok değerli üzere gözükmese de bir başka etken de arkadaşlarımı ağırlama isteğimdi. Ailem bu bahiste hayli destekçiydi, istediğim vakit arkadaşlarımı çağırmamı söylüyorlardı lakin bir plan yapacaksam evvelce haber vermem gerekiyordu. Onların sistemini bozmamak için de birden fazla vakit arkadaşlarımı davet etmek istesem de etmiyordum.
Bu etkenler sebebiyle karşıma da ekonomik olarak uygun bir opsiyon çıkınca kendi meskenime çıktım. Şu anda ailemle de çok daha yeterli vakit geçiriyorum. Tıpkı kentte yaşıyoruz, sık sık onlara gidiyorum ve gittiğimde de birlikte keyifli vakit geçiriyoruz. Aile konutundaki odamı toplamaktan kaçarken şu anda kendi konutumun tertibiyle, temizliğiyle uğraşıyorum. Keşke daha evvel meskenime çıksaymışım diyorum.
Ebeveyn-çocuk bağında birebir meskende yaşamak hem yakınlık hem de çatışma ögelerini barındıran hassas bir istikrardır. Aileyle birlikte yaşamak, bireyin maddi ve duygusal açıdan desteklenmesini sağlarken, birebir vakitte bağımsızlık sürecini geciktirebilir. Çocuklukta inanç ve bakım temelinde gelişen bu bağ, bireyin yetişkinliğe geçişiyle birlikte farklı bir boyuta evrilmelidir. Lakin Türkiye üzere kolektivist kültürlerde ebeveynler, yetişkin çocuklarını hala denetim etme eğiliminde olabilir, bu da bireyin özerklik hissini zedeleyebilir. Birebir çatı altında yaşamak sürdükçe, tarafların rolleri bulanıklaşabilir ve yetişkin çocuk, kendi kararlarını almakta zorlanabilir. Hasebiyle sağlıklı bir ebeveyn-çocuk münasebeti için, birlikte yaşansa bile ferdi sonların korunması, karşılıklı hürmet ve anlayışın sürdürülmesi kritik ehemmiyete sahiptir.
Psikolog Elif Doğru
‘ARTIK RUH SAĞLIĞIMIN BOZULDUĞUNU HİSSEDİYORUM’
Özlem Ç. (32)
Ben de 30 yaşını aşmasına karşın ailesiyle birlikte yaşayanlardan biriyim. Annem, babam ve kız kardeşimle yaşıyorum. Konutumuzda fazladan bir oda olmadığı için 17 yaşındaki kız kardeşimle birebir odayı paylaşıyoruz. Bu zati başlı başına önemli bir sorun. Kardeşimin kendi yaşı gereği, benim de kendi yaşım gereği ilgi alanlarımız, vakit geçirme halimiz ve elbette nizam anlayışımız çok farklı. Mesela ben yatağımı toplamadan konuttan çıkmam ancak o yatağını asla toplamaz. Kıyafetlerini etrafta bırakır ben ise sistem severim. Kız kardeşime bunu bir türlü anlatamıyorum zira “Orası benim de odam. İstediğim üzere kullanma hakkım var” diyerek işin içinden sıyrılıyor. Bir öteki sorun ise meskene giriş çıkış saatlerimin hala küçük bir çocukmuşçasına denetleniyor olması. Akşam 11 oldu mu annem aramaya başlar, “Nerede kaldın” diye sorar. Birkaç gün üst üste plan yapsam hızı asılır, “Yine mi konutta olmayacaksın?” diye sitem eder. Mesken işlerinde kardeşim elini hiçbir şeye sürmez, yediği tabağı bile kaldırmaz ve bu da ‘ergen’ olduğu için çok fazla sorun haline gelmez. Lakin benim bütün işlere yardım etmem, birtakım günler yemekleri yapmam, kahvaltıyı hazırlamam, çamaşırları yıkamam beklenir. Bunları yapmazsam da meskende kesinlikle bir gerginlik çıkar, bilhassa annem hal yapar ve terslenir. Kendimi sıkışmış hissediyorum. Tıpkı vakitte çok mesaili bir işim var. Haftanın en az iki günü akşam 10’lara kadar çalışıyorum. Bazen annem mesaide bile arayıp “Hala çıkmadın mı?” diye soruyor. Anlayacağınız işte de rahat vermiyor. Bu vakte kadar maddi olarak gereksiz gördüğüm için başka mesken fikrine uzaktım ancak artık ruh sağlığımın bozulduğunu hissediyorum. Kendi meskenime istediğim saatte girip çıkabilmek, istediğim vakit temizlemek canım istemediğim vakit pis bırakmak, odamda tek uyumak istiyorum. Artık ise kendime mesken arayışı içindeyim. Alışılmış şimdi aileme söylemedim. Evvel konutu bulup kendimi de maddi olarak ayarlayacağım, sonra konuşacağım. Biliyorum kıyamet kopacak ancak çok kararlıyım.
Ebeveynlerle birebir konutta yaşama konusunda kesin bir yaş hududu vermek sıkıntı, zira her bireyin hayat şartları ve bağımsızlaşma süreci farklı ilerler. Lakin ruhsal gelişim açısından 20’li yaşların ortalarından itibaren bireyin kendi hayat alanını oluşturması, öz inanç ve öz yeterlilik kazanması açısından kıymetli bir dönüm noktasıdır. Bu yaşlarda hala aile konutunda yaşamak, şayet birey kendi finansal ve ferdî sorumluluklarını alabiliyor ve bağımsız kararlar verebiliyorsa büyük bir sorun yaratmayabilir. Lakin, ebeveynlerin hala bireyin hayatına ziyadesiyle müdahil olması yahut bireyin daima onların onayına gereksinim duyması üzere durumlar, ruhsal olarak kişiselleşme sürecini geciktirebilir. Uzun müddet aile meskeninde yaşamak, karar verme marifetlerini geliştirme, özel alan oluşturma ve kendine inanç kazanma üzere hususlarda bireyi sınırlayabilir.
Psikolog Elif Doğru
‘ÜNİVERSİTE İLE BAŞLADIM, 10 YILDIR YALNIZ YAŞIYORUM’
Arzu Y. (29)
Kontrolcü, otoriter bir anne babaya sahibim. Ergenlik dönemim bu denetim baskısı yüzünden çok sıkıntı geçti. Arkadaşlarımla buluşmak için günlerce yalvarmam gerekiyordu. Plan yaptıysam yalnızca annem memnun olsun diye tüm meskeni temizlemem gerekiyordu. Şayet meskeni temizlersem planıma hız asmadan tamam deniyordu. Fakat aksi durumda “Gidemezsin” deniyordu ve ben ne kadar bağırıp çağırsam da ağlasam da gidemiyordum. Babam gittiğim her yerin adresini alıyor, iki saat hudut koyuyordu. Bazen yol bir saate yakın sürüyordu ve ben arkadaşlarımla hakikat düzgün oturamadan kalkmak zorunda kalıyordum. Yalnızca meskene geç kalmamak için… Lise yıllarım bu türlü geçtikten sonra karar verdim; üniversiteyi kent dışında okuyacaktım. Ailem buna çok karşı çıktı. Ben de âlâ bir üniversitede düzgün bir kısım kazanma kuralıyla kent dışı hayalimi onlara kabul ettirdim. Bence “nasılsa kazanamaz” diye düşündükleri için tamam dediler. Ancak hiç de o denli olmadı. Çok çalıştım ve fakülte kazandım. Üstelik sahiden de güzel bir kısımdı. Natürel başta zorluk çıkardılar ancak kararlıydım. Elbette çabucak konut tutmama müsaade vermediler. Ben de yurda yazıldım.
İlk sene yurtta kaldım lakin katiyen kendi konutumda tek başıma yaşamak istiyordum. Okuldan kalan vakitlerde çalışabileceğim bir iş buldum. Para biriktirmeye başladım. Yıl sonunda da yurtta rahat edemediğimi söyledim ve maddi dayanak beklemeden meskene çıkacağımı haber verdim. Müsaade almadan haber vermem işe yaramıştı, hayır demediler. Bu türlü tek başıma küçücük kutu üzere fakat benim için saray olan konutuma taşındım. Okulum bitene kadar hem çalıştım hem okudum. Konutumun masraflarını kendim karşıladım. Okul bitince konuta döndüm ve yeniden birebir problemler başladı. Bahtım yaver gitti ve kısa müddette iş buldum. İş yerine yakın da bir konut buldum ve aileme tek yaşamak istediğimi söyledim. Sen bizi sevmiyorsunlar, yıllardır uzaktasın neden başka meskene çıkıyorsunlar havada uçuştu. Çok üzüldüm ancak yeniden de o meskene çıktım. Artık diyorum ki verdiğim en gerçek karar kent dışında okuyarak tek başıma yaşayabileceğimi kendime kanıtlamak oldu. Kendi konutumda o kadar memnundum ki ailemle bağlantım düzeldi. 10 yıl oldu tek başıma yaşıyorum. Ailemle yaşasaydım aramızın güzelce bozulacağından, ebeveyn çocuk münasebetimizin beğenilen olmayan bir yere evrileceğinden eminim.
Yetişkin bir birey belli bir yaştan sonra kendi meskeninde yaşamaya başladığında, bunun hem kendisi hem bağları üzerinde kıymetli tesirleri oluyor. Ruhsal açıdan, başka meskene çıkmak bireye özgürlük alanı sunar. Kendi kararlarını alıp uygulayabilme, konut yönetimini tek başına yürütebilme üzere tecrübeler, bireyin özgüvenini ve marifetlerini geliştirmesine yardımcı olur. Kendi meskeninde tek başına yaşayan biri, günlük sorumluluklarını üstlenerek ‘kendi kendinin ebeveyni’ olmayı öğrenir. Başka hayatın ilişkisel tesirlerine baktığımızda, öncelikle ebeveynlerle ilgide bir olumlu dönüşüm görülebilir. Yapılan araştırmalara bakıldığında bireyler ebeveyn konutundan ayrıldığında günlük hayat üslubu tercihleri yüzünden yapılan tartışmaların sona ermesinden kaynaklı ebeveyn-çocuk bağlarının güzelleşmeye başladığı görülmüştür.
Psikolog Elif Doğru
‘YA OKULDA OLMAMI YA DA ÇALIŞMAMI İSTİYOR, SOSYALLEŞMEMİ İSTEMİYOR’
Mert H. (21)
Evde baskının genelde kız çocuklarına yapıldığı düşünülür lakin ben bir erkek olarak bu durumu yaşayanlardan biriyim. Babam beni kendi gençliğine benzetmek için elinden geleni yapıyor. Daha 21 yaşındayım, üniversitede sıkıntı bir kısımdayım, günün en az 6 saati okuldayım. Öte yandan toplumsallaşmayı de seven biriyim lakin bu nedense babamı rahatsız ediyor. Ya okulda olayım ya çalışayım istiyor. Şayet okulda değilsem ya da çalışmıyorsam konutta olmam gerekiyor. Elbette buna karşı çıkıyorum ve arkadaşlarımla, kuzenlerimle, kız arkadaşımla görüşüyorum. Okul dışında kalan vakitlerde günlük işler buluyorum. Lakin babam neden daha fazla çalışmadığım konusunda daima benimle tartışıyor. Okulun ağır olduğunu söylediğimde ise “Gezmeye çokça vakit buluyorsun ama” diyor. Maddi olarak aileme bağlı olduğum için şu an tek yapabildiğim iş buldukça gidip çalışmak, okula gitmek ve daima azar işitmeyi göze alarak toplumsal hayatıma devam etmeye çalışmak. Lakin okulum biter bitmez ve iş bulur bulmaz birinci yapacağım şey farklı meskene çıkmak olacak. Yoksa babamla münasebetim tamir edilemez noktaya gelecek.
* * * * *
Yukarıdaki örneklerden de anlaşılacağı üzere kişi 30’lu yaşlara dahi gelmiş olsa, aile ile yaşanıyorsa bir ‘hesap verme’ durumu doğabiliyor. Üst üste plan yapıldığında “hiç meskende değilsin” denebiliyor. Bu ve buna emsal hususlarda istikrar nasıl sağlanmalı?
Elif Hakikat, “30’lu yaşlara gelmiş bir bireyin hala aile konutunda yaşaması hem kendisi hem de ebeveynleri için önemli bir denge sınavı haline gelebilir. Bu yaş kümesindeki bireyler kendilerini yetişkin olarak görse de ebeveynler birden fazla vakit farkında olmadan onları hala çocuk üzere kıymetlendirebilir. Bu durum, ‘hesap verme’ dinamiğini doğurur; yani birey, meskene giriş-çıkış saatlerinden toplumsal hayatına, hatta maddi harcamalarına kadar daima ailesine açıklama yapma gereksinimi hissedebilir. Uzun mühlet aileyle yaşamanın bir sonucu olarak özel alan ihlali ve karar alma sürecinde bağımsızlık eksikliği yaşanabilir” dedi ve istikrarın nasıl sağlanacağını anlattı:
— Sınırlar açıkça belirlenmeli. Mahremiyet ve özel hayata hürmet duyulmalı. Her bireyin kendi ferdî alanının olduğu konusu netleştirilmeli.
— İletişim kuralları belirlenmeli. “Neredesin? Ne vakit geleceksin?” üslubu sorular tasadan doğuyor olabilir. Bunun önüne geçmek için çerçevesi belirlenmiş bir bağlantı hali geliştirilmeli. Her gün kaçta geleceğini bildirmek yerine yalnızca olağan nizamdan çok geç kalınacak durumlarda haber verilecek üzere bir mutabakat yapılabilir.
— Yetişkin bir bireyin konutta konuk üzere yaşaması istikrarları bozar. Eşit olması için konutun ortak sarfiyatlarına katkı sağlanmalıdır, faturalar, paklık vb. sorumlulukları paylaşmak ilgiyi eşit bir hale getirebilir.
— Konut içerisinde bireylerin kendilerine ilişkin özel bir alan oluşturması münasebetlerdeki tansiyonu azaltabilir.
— Ebeveynlerin otorite figürü olarak kalmasına pürüz olmak ismine ebeveynlerle arkadaş üzere değil, yetişkin-yetişkin bağı kurmak kıymetlidir. Aksi halde meskenin çocuğu olan bireyler bağımsız karar almakta zorlanabilirler. Ebeveynlerin fikirleri alınsa da kararların bireyin kendisi vermelidir.
— Geleceğe dair bir yol haritası oluşturulmalı ve bu aile ile paylaşılmalıdır. Süresiz aile meskeninde yaşayacak olmak belirsizlik yaratabilir. Ebeveynlerinde süreci daha sağlıklı bir biçimde yönetebilmesi için bireyin gelecek planlarını bilmesi durumu kolaylaştırır.
BOŞ YUVA SENDROMU
“Bazı anne babalar için çocuklarının meskenden ayrılmak istemesi olumsuz duyguları tetikleyebilir. Bilhassa yıllardır birebir meskende yaşayan ailelerde, gençlerin farklı konuta çıkma fikri annede yahut babada kırgınlık, reddedilme ya da endişe hislerine yol açabilir. Literatürde ‘boş yuva sendromu’ olarak bilinen bu durumda, ebeveynler çocukları meskenden gidince yalnızlık, keder, hatta depresyon ve telaş yaşayabilir. Bu hisler son derece doğaldır; sonuçta hayatlarını çocuklarının üzerine kurmuş ebeveynler için büyük bir değişim kelam konusudur” diyen Elif hakikat ekledi:
“Genç bir yetişkinin meskenden ayrılması, ebeveyne karşı bir terk ediş yahut vefasızlık değildir; bilakis kendi hayat sorumluluğunu alma isteğidir. Uzmanlar olarak ebeveynlere bu süreçte destekleyici bir tutum sergilemelerini öneriyoruz. Çocuğunuzu kararından ötürü hatalı hissettirmek yahut onu kalmaya zorlamak yerine, duygularınızı paylaşarak ama onu anladığınızı göstererek yaklaşın. Kendi kederinizi yönetmek sizin misyonunuzdur; yetişkin çocuğunuzun vazifesi ise kendi hayatını kurmak ve sorumluluk almaktır. Bunu kabul etmek, her iki taraf için de süreci sağlıklı kılar.”