Uçuğa neden olan ve her beş yetişkinden dördünün taşıdığı herpes simpleks virüsü (HSV-1) de dahil olmak üzere uçuk virüsleri asıl tasa kaynağını oluşturuyor.
İngiltere ve ABD’den bilim insanları, beşerler üzerinde değil laboratuvar ortamında gerçekleştirilen bu umut verici bulguların, herpes için yaşlanma süreci ile ilgili hastalıkların (dejeneratif ) başlangıcını yavaşlatabilecek antiviral ilaç araştırmalarının hızlandırılmasına yardımcı olabileceğini umuyor.
Oxford Üniversitesi Nüfus Yaşlanması Enstitüsü’nde konuk araştırmacı olarak vazife yapan Profesör Ruth Itzhaki Daily Mail’e şunları söyledi:
‘Keşfettiğimiz şey, beyin modelinde bu yaralanmaların uykuda olan bir virüsü, HSV-1’i tekrar aktive edebildiğidir. Bu durum, beyinde Alzheimer hastalarında gördüğümüz değişikliklere yol açabilecek iltihaplanmayı tetikler.”
Araştırmalar uzun vakittir beyin sarsıntıları ve kafaya alınan darbelerin beyin hücrelerine bağlı hastalık riskini artırabileceği konusunda uyarıda bulunuyor.
Boston’daki Tufts Üniversitesi’nde biyomedikal mühendisliği araştırma vazifelisi olan Dr. Dana Cairns ‘Bu durum, antiviral ilaçların yahut anti-enflamatuar casusların baş travmasından sonra HSV-1 aktivasyonunu durdurmak ve Alzheimer hastalığı riskini azaltmak için erken evrede önleyici tedavilerin faydalı olup olamayacağı sorusunu gündeme getiriyor.” dedi.
Yapılan çalışma kapsamında araştırmacılar, kafatasını taklit etmek için laboratuvarda bir silindirin içine yerleştirerek bir beyin modeli oluşturdu. Beyin hücrelerinin bir kısmına uçuğa neden olan uyuyan herpes simpleks virüsü (HSV-1) bulaştırıldı. Daha sonra küçük beyinlere travmatik bir baş travmasını taklit etmek için bir pistonla tek bir sert darbe ya da periyodik daha hafif sarsıntının tesirlerini taklit etmek için bir dizi küçük sarsıntı verildi.
Beyin dokuları, tekrarlanan hafif darbelere maruz kaldığında, daha evvel uykuda olan HSV-1 virüsü etkin hale geldi. Bu yine aktivasyon, iltihaplanmayı, beta-amiloid plak birikimini ve Alzheimer hastalığının işaretleri olan ziyanlı tau proteinlerinin oluşumunu tetikledi. Ayrıyeten beyin hücrelerinin fonksiyonunun azaldığına dair deliller da vardı.
Science Signaling mecmuasında yazan bilim insanları bu araştırma hakkında şunları söyledi:
‘Yaşamda tekrarlanan mekanik darbelerden kaynaklanan beyin hasarından sonra, beyinde ortaya çıkan HSV-1 reaktivasyonunun Alzheimer hastalığı/bunama gelişimine yol açtığını düşünüyoruz. Bu da HSV-1’in Alzheimer’ın değerli bir nedeni olduğunu gösteriyor.”
Bununla birlikte, çalışmaya dahil olmayan öteki bilim insanları bulgular konusunda dikkatli olunması davetinde bulundu.
University College London’da yaşlılık psikiyatrisi profesörü olan Profesör Robert Howard şunları söyledi:
“Çalışma değişiktir ve uçuk virüsü enfeksiyonu, beyin hasarları ve Alzheimer hastalığı ortasında gözlemlenen bağlantı için potansiyel bir düzenek ortaya koydu. Yeniden de bu durumun demans gelişimi için makul bir sistem olarak kabul edilebilmesi için çok daha fazla araştırmaya gereksinim var.”
HATTA YA DA YILLAR SONRA BİLE ORTAYA ÇIKABİLİR
Araştırmalar, başa birden fazla darbe almanın aylar ya da yıllar sonra beyin hücrelerine bağlı bir rahatsızlığa yakalanma mümkünlüğünü iki katından fazla artırabileceğini ortaya koyuyor.
Fiziksel temas sporları, başa sık sık darbe almanın bir sonucu olduğu düşünülen demans ve oyunculardaki öteki beyin hastalıkları ile irtibatları nedeniyle tartışmalara neden olmuştur.
Eski İngiliz futbolcu Sir Bobby Charlton, demans teşhisi konulduktan yıllar sonra, 2023 yılında 86 yaşında öldü.
Eski İngiltere forveti Jeff Astle, tekrarlayan baş travmasına bağlı olduğu bildirilen erken başlangıçlı hastalıktan 59 yaşında öldü.
Eski rugby topluluğu oyuncusu Steve Thompson’a da 43 yaşında erken başlangıçlı demans teşhisi kondu.
Futbol Federasyonu ve Profesyonel Futbolcular Birliği tarafından 2023 yılında yaptırılan bir araştırma,
profesyonel futbolculara demans teşhisi konma mümkünlüğünün genel nüfusa nazaran üç kat daha fazla olduğunu ortaya koydu.
Ancak Avustralya’daki New South Wales Üniversitesi’nden bilim insanları tarafından geçen yıl yayınlanan bir araştırma, ömürleri boyunca spor yaparken beyin sarsıntısı geçirenlerin bilişsel performanslarının, beyin sarsıntısı geçirmediğini bildirenlere kıyasla marjinal seviyede daha güzel olduğunu ortaya koymuştur.
Birleşik Krallık’ta yaklaşık 944.000 kişi demansla yaşıyor. Bu sayının ABD’de yaklaşık 7 milyon olduğu varsayım ediliyor. Alzheimer’s Research UK’nin tahliline nazaran, demans hastalığından bir evvelki yıl 69.178 kişi olmuştu. Bu sayı 2022 yılında 74.261 kişi oldu.
Nöroloji uzmanı Profesör Dr. Neşe Tuncer’e ‘beynimizde uyuyan virüsler nedir?” sorumuza şöyle karşılık verdi.
SİNİR KÖKLERİNE GİRİP UYKUYA YATIYORLAR
“Uçuklara neden olan ve beş yetişkinden dördü tarafından taşınan herpes simpleks virüsü (HSV-1) de dahil olmak üzere bedenimizde taşıdığımız pek çok virüs var. Su çiçeği ve zona hastalığına neden olan öbür bir herpes virüsü çeşidi varicella-zoster virüsünü de taşıdığımız kestirim ediliyor. Kimi virüsler birinci enfeksiyondan sonra hudut köklerine girerler ve bedenin farklı bölgelerinden gelen sonların bir ortaya geldiği kavşaklar olan duysal hudut ganglionlarında hastalık oluşturmadan yaşarlar. Bir çeşit uykuya yatarlar. Bunlara latent virüsler denir. Bu virüsler içinde en yeterli bilinenleri Herpes yani uçuk virüsü ailesidir.”
Beyinde yerleşebilen bu bilinmeyen virüsler içinde Epstein-Barr virüsü (EBV), Varicella-Zoster virüsü (VZV), HIV, Herpesvirüsleri ve Sitomegalovirüs (CMV) bulunur. Zımnî virüsler saklandıkları yerden çıktıklarında yahut “yeniden etkinleştiklerinde” süreksiz semptomlara yahut kalıcı hastalığa, beyin iltihabına neden olabilirler. Sıklıkla beden direncinin zayıfladığı durumlarda, çocuklarda ve yaşlılarda, bağışıklık yetmezliği hastalarında, öbür hastalıkların nekahat devirlerinde bu uyuyan virüslerin alevlenip öteki bir deyişle atak yaparak hastalığa neden olduğu görülür.
Kaynak: Nöroloji uzmanı Profesör Dr. Neşe Tuncer
Travmaya bağlı bu virüsler nasıl etkin oluyor?
Son yıllarda yapılan bilimsel çalışmaların travmatik beyin hasarının birbiri ile alakalı birkaç tesirinin olduğunu göstermiştir. İnsan beyin dokusunda uykuda HSV-1 başka nedenlere bağlı bir iltihabi karşılık varsa tekrar aktive olabileceğini söyleyen Dr. Neşe Tuncer, bu yapıyı şöyle anlattı:
“Travmatik beyin hasarı, tıpkı vakitte iltihabi karşılık da neden olduğundan, benzeri formda uykudaki virüsleri tekrar aktive edebileceği düşünülüyor. Hem travmaya ve hem de virüslerin aktive olmasına bağlı beyinde ortaya çıkan iltihabi cevap artışı ise Alzheimer hastalığı riskini arttırır. Bu durumun bilhassa Alzheimer hastalığı genetik yatkınlık oluşturan APOE4 genini taşıyanlarda ortaya çıktığı görülmüştür. Sonuç olarak başa tekrarlayan direkt darbeler yahut başın sarsıcı hareketleri üzere beyinde tekrarlanan mekanik yaralanmalardan sonra, beyinde HSV-1 virüsünün tekrar aktivasyonunun, birtakım bireylerde Alzheimer ve ilgili hastalıkların gelişimine neden olan iltihabı arttıracağı onun da beyinde olağandışı proteinlerin birikimine katkıda bulunabileceği bilimsel çalışmalarla gösterilmiştir.”
Yapılan bilimsel çalışmaların boksörler, Amerikan futbolu, futbol, buz hokeyi ve ragbi oyuncuları dahil olmak üzere tekrarlayan baş darbelerine maruz kalan bireylerin beyin dokularında birtakım kalıcı değişikler geliştiğini ve bu değişikliklerin beyin hücrelerinde geri dönüşümsüz bir bozulma ve kayıplara neden olduğunu gösterdiğini belirten Tuncer’e kelamlarına şöyle devam etti:
“2005 yılında bir nöropatolojik bulgu raporunun akabinde bu şahıslarda Alzheimer hastalığında beyinde olağandışı formda biriktiği gösterilmiş olan hiperfosforile tau proteinin aynısının artışı kanıtlanmıştır. Baş darbesine sık maruz kalan eski futbol ligi oyuncuları ve çok sayıda benzeri sporları yaparken darbe alan sportmenlerin beyinlerinde gerçekleşen bu değişiklik, Alzheimer Hastalığı ile örtüşmektedir. Bu neden günümüzde başa tek büyük bir darbe almak kadar tekrarlayıcı daha küçük travmaların varlığı Alzheimer Hastalığı, bilişsel gerileme için risk faktörü olarak düşünülmektedir. Ortaya çıkma sıklığını şimdi bilinmiyor, kimlerin daha yatkın olduğuna, erken teşhis ve alınması gereken tedbirlerle ilgili çalışmalar sürmektedir.”