Yaklaşık 400 bin Yunanistan vatandaşının hayatını kaybettiği İkinci Dünya Savaşı sonrasında, Yunanistan-Almanya ilişkileri Avrupa Birliği (AB) içinde şekillenirken, ödenmemiş savaş tazminatı üzere sıkıntılar da bağlantılardaki varlığını sürdürdü.
Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier’ın bu hafta başında Yunanistan’a yaptığı ziyaretin Selanik ayağında Steinmeier’in inşa süreci devam eden Holokost Müzesi’ni ziyareti, Atina ayağında ise Yunanistan Cumhurbaşkanı Katerina Sakelaropulu’nun Steinmeier’e ödenmemiş savaş tazminatını hatırlatması yer aldı.
Selanik Üniversitesi’nde vazifeli tarih profesörü Stratos Dordanas, Almanya ve Yunanistan’ın 2. Dünya Savaşı’ndan bugüne bağını ve Yunanistan’ın Almanya’dan savaş tazminatı beklentisini AA muhabirine kıymetlendirdi.
İtalyan güçlerinin “Arnavutluk hududunu bize açın” talebine, 28 Ekim 1940’da devrin Yunanistan Başbakanı Yannis Metaksas’ın “Hayır” diyerek karşılık vermesi Yunanistan’ın 2. Dünya Savaşı’nda işgal kuvvetlerinin saldırısına uğramasına yol açtı.
Dordanas, 28 Ekim 1940’ın bu nedenle çağdaş Yunan tarihi açısından değerli bir gün olduğunu belirterek, Yunanistan’ın bu günden sonra İtalya, Almanya ve Bulgaristan hücumlarıyla karşı karşıya kaldığını kaydetti.
Bu atakların Yunanistan üzere küçük bir ülke için epey yıpratıcı olduğunu tabir eden Dordanas, Yunanistan’ın elindeki kısıtlı imkanlarla çabayı yürüttüğünü belirtti.
YUNANİSTAN’DA ALMAN İŞGALİ
Dordanas, Almanya’nın Yunanistan’ı işgale 6 Nisan 1941’de başladığını hatırlatarak, “Ülkenin Alman kuvvetlerince işgali, çağdaş Yunan tarihinde yeni bir devri açmıştır.” dedi.
Almanya, İtalya ve Bulgaristan’ın 2. Dünya Savaşı’nda Yunanistan’ı işgalinin, sonrasında ülkede iç savaşa giden yolda da tesirli olduğunu aktaran Dordanas, işgal periyodunun açlık, yokluk üzere önemli meselelere neden olduğuna işaret etti.
Dordanas, savaşın birinci yılında açlıktan başta büyük kentler ve kimi adalarda olmak üzere ülke genelinde 150 binden fazla kişinin hayatını kaybettiğini belirterek, Alman kuvvetlerinin birçok köy ve yerleşim ünitesinde büyük yıkımlara ve toplu sivil kayıplara neden olduğunu kaydetti.
İşgal mühletince kıtlık nedeniyle temel muhtaçlık unsurlarında karaborsanın da piyasaya hakim olduğunu belirten Dordanas, işgal kuvvetleriyle işbirliği yapanlar nedeniyle toplum içinde de kopuşların yaşandığını söyledi.
Dordanas, başta Selanik olmak üzere ülkede yaşayan Yahudi toplumunun da savaştan etkilendiğini ve yaklaşık 60 bin Musevinin hayatını kaybettiğini lisana getirdi.
Savaşın Yunanistan’da can kayıpları kadar büyük maddi hasara da neden olduğuna işaret eden Dordanas, savaşın Yunanistan’ı hem ekonomik hem de toplumsal olarak harap bir ülkeye dönüştürdüğünü belirtti.
Dordonas, ülkelerin o dönemki nüfuslarına oranla savaşta verdikleri can kayıpları değerlendirildiğinde, savaştan evvel yaklaşık 7 milyon nüfusu olan Yunanistan’ın, Avrupa’da Polonya’dan sonra en çok can kaybı veren ikinci ülke olduğunu kaydetti.
Savaşta aykırı olmaları nedeniyle, Yunanistan ve Almanya ortasında 20. yüzyılın birinci yarısında düşmanlığın baskın olduğu bir bağlantı geliştiğini belirten Dordanas, 2. Dünya Savaşı’nın ise bu münasebette kıymetli bir travma olduğunu tabir etti.
SAVAŞ TAZMİNATI
Stratos Dordanas, Yunanistan ve Almanya bugün her ne kadar Batı dünyasında birebir safta yer alan müttefikler olsa da 2. Dünya Savaşı travmasının, savaş tazminatları ödenmediği için kapatılmış bir sayfa olmadığını savundu.
Dordanas, “Özellikle işgal kredisini ve savaş tazminatını kastediyorum. Yunanistan’ın işgal kuvvetlerine işgal masrafları olarak ödemek zorunda kaldığı paralar… Şayet 2. Dünya Savaşı’na ilişkin bu sayfanın büsbütün kapanmasını istiyorsak Almanya’nın etik bir borcu vardır.” diye konuştu.
Yunanistan’ın 2009’da başlayan ekonomik kriz devrinde Avrupalı müttefiklerinden borç aldığını ve bugün hala bu borcu kademeli olarak ödemeye devam ettiğini hatırlatan Dordanas, “Ülkemizin Avrupalı müttefikleri, başta Almanya olmak üzere Yunanistan’dan borcunu ödemesini talep ediyorsa Almanya’nın kendisi de bunu yapmalıdır. Yunanistan’a karşı 2. Dünya Savaşı’ndan kaynaklı borçlarını ödemelidir.” dedi.
Uluslararası toplumda bu çeşit bir ikili standarda yer olmadığına dikkati çeken Dordanas, Almanya’nın bu mevzuyu tartışmaya yanaşmadığını kaydetti.
Dordanas, “Bu sorun yalnızca Yunanistan’la ilgili değil. Mevzu gündemdeki sıcaklığını koruyor. Polonya üzere 2. Dünya Savaşı’nda misal yıkım ve acıları yaşayan başka ülkelerle de ilgili. Bu mevzuyu gündeminde tutan ülkeler var.” diye konuştu.
Almanya’nın, Yunanistan’la bu mevzuyu konuşması halinde, öteki ülkelerin de tazminatları gündeme getirmesinden kaygı duyduğunu belirten Dordanas, Almanya’nın bu nedenle tüm talepleri görmezden geldiğini söz etti.
Dordanas, ödenmesi beklenen savaş tazminatına ait farklı hesaplamaların mevcut olduğunu belirterek, “Ekonomik kriz devrinde bahsedilen ölçü aşağı üst Yunanistan’ın kreditörlerine olan borcu kadardı. 350 milyar avrodan bahsediliyordu. Yalnızca işgal kredisi bile 10 milyar avronun üzerinde hesaplanıyor. Ülkedeki can kayıpları ve uğranan maddi hasar açısından bile düşünülürse milyarlarca avro kelam konusu olacaktır.” dedi.
Can kayıplarının maddi olarak telafi edilmesinin mümkün olmadığını vurgulayan Dordanas, aslında bu borcun etik bir borç olduğunu savundu.
Dordanas, öte yandan, Steinmeier’in bu haftaki Yunanistan ziyaretinin ikili bağlardaki düzgün seviyeyi teyit ettiğini söyledi.
TAZMİNAT TARTIŞMALARI
Yunanistan Meclisinin, Nazi işgali periyodunda hayatını kaybedenler ve ziyanların tespitine yönelik oluşturduğu komitenin 2016’da tamamladığı rapor, Ekim 2018’de yayımlanmıştı.
Buna nazaran Yunanistan, hayatını kaybedenlerin yakınlarına tazminat ile verilen maddi ziyan ve Merkez Bankasından Nazi idaresinin zorla aldığı faizsiz işgal kredisi karşılığında tazminat talep ediyor. Ayrıyeten, işgal periyodunda ülkeden götürülen tarihi eserler de geri isteniyor.
Almanya ise 1960’da 115 milyon Alman markı ödeme yapıldığını belirterek, üzerinden 70 yıldan fazla mühlet geçen savaş için yeni bir tazminat ödemeyi reddediyor.
Yunan Meclisi, Almanya’dan savaş tazminatı talep edilmesine yönelik önergeyi Nisan 2019’da onaylamıştı.
Dönemin Alman Hükümet Sözcüsü Steffen Seibert ise Yunan Meclisi’ndeki oylama öncesi yaptığı açıklamada, ülkesinin mevzuya ait duruşunun değişmediğini, sorunun türel ve siyasi açıdan kapandığını lisana getirmişti.