Jeanna Giese için memleketi ABD, Wisconsin’de olağan bir pazar günüydü ve her zamanki üzere ailesiyle birlikte kiliseye gitmişti. Lakin Eylül 2004’te o gün beklenmedik bir halde gelişen olaylar, 15 yaşındaki kızın ölümcül bir hastalığa karşı hayat savaşı vermesine neden oldu.
Yabani bir yarasa kiliseye girmiş ve pencerelerden kaçmaya çalışırken tahribata yol açmıştı. Kilisedekiler başlarının üzerinden çılgınca uçan yarasaya şapkalarıyla vurmuş, yarasa yere düşmüştü.
Hayvanları çok seven Jeanna sersemlemiş yaratık için üzülmüş, annesinin müsaadesini aldıktan sonra onu dışarı taşımıştı.
Jeanna, o günü “Onu dinlendirmek için kusursuz olacağını düşündüğüm bir çam ağacı buldum, fakat daha yapamadan parmağıma sertçe yapıştı. Delinme izi bir iğne batmasından daha büyük değildi ancak kan sızıyordu ve çok acı vericiydi” kelamlarıyla anlattı.
Genç kız, yarasanın dişini sol işaret parmağından çıkardı ve konuta döndükten sonra annesi yarayı antiseptikle temizledi. Yaşananlar gerçeküstüydü lakin olayların denetimlerinden çıkacağından bir an bile şüphelenmediler.
Yaklaşık üç hafta sonra Jeanna kendini önemli halde makus hissetti. Bir sabah uyandım ve yataktan kalkamadı. Yüzü kızarmıştı, zorlukla hareket edebiliyordu.
Kontrolsüz bir halde kusmaya ve çift görmeye başlayınca, endişelenen ebeveynleri Jeanna’yı hastaneye götürdü ve burada tabipler Jeanna’nın meselesinin ne olduğu konusunda şaşkınlık yaşadı. Menenjit ve Lyme Hastalığı üzere hastalıklar için yapılan testler negatif sonuç verdi ve Jeanna konuta gönderildi.
Ancak semptomları daha da berbatlaştı ve iki gün sonra ailesiyle birlikte hastaneye geri döndü. Annesi doktora yarasa ısırığından bahsettiğinde, doktor çok endişelendi.
Jeanna hemen Wisconsin Çocuk Hastanesi’ne nakledildi ve burada bulaşıcı hastalıklar konusunda uzmanlaşmış bir pediatri tabibi olan Dr. Rodney Willoughby ile tanıştı, genç kıza kuduz testi yapıldı.
Ertesi gün ölümcül hastalığa yakalandığı doğrulandı; fakat belirtiler ortaya çıkmadan evvel uygulanması gereken ve hayat kurtaran kuduz aşısı için artık çok geçti. Hiç kimse bu aşı olmadan hayatta kalamamıştı.
Kuduz virüsü, en çok kedi ve köpeklerden bulaştığı bilinen bir hastalığa neden olur. Fakat yalnızca bunlardan değil, yırtıcı olan yarasalardan, tilki, çakal, fare, kokarca, rakun ve yabani tavşanlardan da bulaştığı görülmüştür.
Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Dr. Songül Özer
DOKTOR PES ETMEDİ
Hastası hakkında konuşan Dr. Willoughby, “Onun öleceğini düşündüm. Zira daima o denli olmuştu. O vakitler kuduz hakkında bildiklerim bu kadardı, yapacak fazla bir şey yoktu. Nitekim yüzde 100 ölümcül” dedi.
Jeanna’nın anne ve babasına kızlarını hastanede ya da konutta mevte terk etme seçeneği sunuldu. Lakin Dr. Rodney Willoughby pes etmeyi reddetti ve Jeanna’yı komaya sokarak beyin işlevlerini baskılamayı, böylelikle bağışıklık sistemine kuduz virüsüyle savaşma talihi vermeyi önerdi.
Virüs çoklukla sonlar ve omurilik yoluyla beyne ulaşarak bedenin kapanmasına neden olur, fakat Dr. Rodney’in radikal tedavi planının bu süreci yavaşlatabileceği umuluyordu.
Kuduz hastalığının başlangıç belirtileri; halsizlik, huzursuzluk, baş ağrısı, yüksek ateş formundadır. Bu belirtiler günlerce sürebilir. Isırık yerinde ağrı, batma yahut kaşıntı hissi, sonraki günlerde anksiyete, şuur bulanıklığı, sonluluk gelişebilir. Hastalık ilerledikçe merkezi hudut sisteminin etkilenmesine bağlı olarak, uykusuzluk, hayal görme, olağandışı davranışlar, şuur kaybı, hafif yahut kısmi felç, çok uyarılma, saldırganlık, tükürük salgısında artış, yutma zahmeti, sudan ve bazen havadan korkma üzere daha besbelli belirtiler ortaya çıkar. Belirtilerin ortaya çıkması, kuluçka periyodundan sonradır. Birinci belirtiler hayvanlarla temastan / ısırıktan 1 hafta sonra başlar. Fakat nadiren 3 ay sonra bile belirtilerin başladığı görülmüştür.
Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Dr. Songül Özer
İKİ HAFTA KOMADA KALDI, SONRA MUCİZE OLDU
Isırıktan neredeyse tam bir ay sonra, Jeanna 10 Ekim’de komaya girdi ve iki hafta sonra uyandırıldı.
“Çığlık atmaya çalıştım ancak hiç ses çıkmadı. Yürüyemiyor, konuşamıyor, oturamıyor ya da hiçbir şey yapamıyordum. 15 yaşında yeni doğmuş bir bebek gibiydim” diyen Jeanna, hastanede 11 hafta geçirdikten sonra temel maharetleri tekrar öğrenebilmek için iki yıl ayakta tedavi ünitesinde kaldı. Tekrar yürümesi iki ay, yardım almadan yürümesi ise iki yıl sürdü.
Jeanna, “O sırada kuduzdan aşı olmadan kurtulan tek kişi olduğum için global bir haber sansasyonu haline geldim ve her dakikamı belgeleyen sinema gruplarıyla birlikte düzgünleşme sürecim üzerinde çalışmak zorunda kaldım. Çok bunaltıcıydı. Bana yardımcı olan şey ailemin ve doktorlarımın takviyesinin yanı sıra dünyanın dört bir yanından gelen mektuplardı” dedi ve şunları söyledi:
“Her hadise tıpkı olumlu sonucu vermemiş olsa da bir vakitler aşı olmadan ölümcül olduğu düşünülen bir hastalıktan kurtulma talihinin olması inanılmaz. Bu değişimin önünü açmaya yardımcı olduğumu bilmekten büyük memnunluk duyuyorum.”
Kuduz olduğu bilinen bir hayvan yahut kuşkulu bir hayvan ısırığından sonra yapılacak birinci iş, ısırılma yerini yani yara yerini bol su ve sabunla uygunca yıkamaktır. Daha sonra en kısa vakitte, en fazla 14 günlük vakit içinde kuduz aşısı ve immunglobulini yapılmalıdır. Isırılma olayından çabucak sonra insan immunglobulini ve aşının birinci dozu yapılmalı, daha sonra birinci dozdan sonraki 3’üncü, 7’nci ve 14.’üncü günlerde de aşılama yapılarak 4 doza tamamlanmalıdır.
Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Dr. Songül Özer
GENÇ KIZ KURTULDU FAKAT FORMÜL ÇOK SORGULANDI
Milwaukee Protokolü olarak isimlendirilen yol, gencin hayatını kurtardığı için kutlanırken, tedavinin potansiyel risklerini ve yan tesirlerini tam olarak bilmeden bir çocuk üzerinde kanıtlanmamış bir tedavi kullanmanın etik olup olmadığını sorgulayan kimi bireyler tarafından da tartışmalı bulundu.
Dr. Suzanne Wylie, “Bu sonucu tekrar üretmeye yönelik çok sayıda teşebbüs başarısız oldu. Belgelenmiş en az üç olayda, birebir tedaviyi alan hastalar öldü. Virüs, bağışıklık sisteminin tespitinden kaçınmak için sofistike taktikler kullanıyor. Farklı bir biçimde, yırtıcı kuduz çeşitleri laboratuvarda değiştirilmiş olanlardan daha yavaş çoğalır, bu da sessizce yayılmalarına ve tam bir bağışıklık yansısını tetiklemekten kaçınmalarına yardımcı olabilir” dedi ve ekledi:
“Bu karmaşıklıklar göz önüne alındığında, birçok uzman artık Milwaukee Protokolünü sert ve güvenilmez bir tedbir olarak görüyor. Orjinal hastanın hayatta kalması, tedavinin kendisinden çok virüsün daha zayıf bir formuyla ya da olağandışı genetik dirençle ilgili olabilir.”
Milwaukee protokolü; birinci kere Jeanna Giese’de uygulanmış bir metottur. Bu formülde, kuduz ile enfekte şahsa çeşitli kimyasal casuslar verilerek yapay bir koma tablosu oluşturulur. Hasta komadayken iki farklı kuduz ilacı (antiviral ilaç) ile hasta tedaviye alınır. Koma oluşturulmasının ana nedeni, bedene, kuduz virüsüne karşı antikor dediğimiz kollayıcı hücreleri oluşturması için müddet vermektir. Virüsü yenmek için bariz seviyede antikor oluşana kadar hasta komada tutulur. Metot, bugüne kadar altı bireyde denenmiş lakin yalnızca Jeanne’de işe yaramıştır. Nedeni hala bilinmemekle birlikte Jeanne isimli kişi, Milwaukee prosedürü ile hayatta kalmayı başarmıştır.
Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Dr. Songül Özer
HASTALIĞI ATLATTI LAKİN HUDUT HASARI KALDI
Dr. Wylie, kuduzun önlenebilir bir hastalık olduğunu, fakat maruz kalındıktan sonra derhal aşı yapılması gerektiğini de belirtti, “Halk eğitimi, hayvanların aşılanması ve vaktinde tıbbi bakım, bu ölümcül virüsü tesirini göstermeden evvel durdurmanın en sağlam yollarıdır” sözlerine yer verdi.
Şu anda 36 yaşında ve üç çocuk annesi olan Jeanna, yaşadığı zahmetin akabinde hala hudut hasarından mustarip. Lakin, Fond du Lac Çocuk Müzesi’nde çalışarak ve hadise sayısını azaltma umuduyla kuduz hakkında farkındalık yaratarak memnun bir hayat sürmeyi başarıyor.
Ayrıca yarasaları muhafaza dernekleri için istekli olarak çalışan Jeanna, “Bir tanesi neredeyse canımı alıyordu lakin tekrar de onları muhafazanın benim misyonum olduğunu hissediyorum. Birçok insan yarasaları nitekim sevmeme şaşırıyor” dedi.
Kuduz olduğu bilinen yahut kuşkulu hayvan tarafından yaralanan kişinin aşı olmadan hayatta kalması, imkansız denebilecek durumdadır. Şimdiye kadar aşı olmadan hayatta kaldığı bilinen tek kişi Jeanna’dır. Bu son derece farklı bir olaydır. Türkiye’de kuduz olduğu kesin olan bir hayvan tarafından ısırılan, ısırıktan evvel yahut sonra aşı olmayan ve hayatta kalan kimse yoktur.
Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Dr. Songül Özer