ABD’nin İran’a gizli teklifi ortaya çıktı: 30 milyar dolarlık destek, yaptırımların hafifletilmesi… İşte değişmeyen tek şart
CNN International’a konuşan üstü seviye yetkililer son iki haftada İran ve İsrail ortasında yaşanan askeri gerginliklere karşın, İranlı yetkililerle perde gerisinde temaslarını sürdürdüğünü, bu temasların, hafta başında sağlanan ateşkesin akabinde bu hafta da devam ettiğini öne sürdü.
SAATLER SÜREN SAKLI TOPLANTI: DEĞİŞMEYEN TEK ŞART
Trump idaresinde yetkililer, farklı senaryoların masada olduğunu belirtirken, değişmeyen tek koşulun İran’ın uranyum zenginleştirmemesine yönelik talep olduğunu vurguladı. İran ise bu kaidesi uzun müddettir reddediyor.
CNN’e konuşan iki kaynağın aktardığına nazaran, Beyaz Saray’da geçen cuma günü, yani ABD’nin İran’a hava saldırısı düzenlemesinden bir gün evvel, ABD’nin İran Özel Temsilcisi Steve Witkoff ile Körfez ülkelerinden yetkililer ortasında saatler süren bâtın bir toplantı yapıldı.
İRAN’IN SİVİL NÜKLEER PROGRAMI İÇİN 20-30 MİLYAR DOLAR ORTASINDA YATIRIM
Toplantıda, İran için uranyum zenginleştirme içermeyen, ‘tamamen sivil amaçlı’ yeni bir nükleer program inşası gündeme geldi. 20 ila 30 milyar dolar ortasında bir yatırım öngörülen programın finansmanının ABD yerine Körfez ülkeleri tarafından karşılanması planlanıyor.
Taslak teklif, İran’a uygulanan kimi yaptırımların kaldırılmasını ve yabancı bankalarda dondurulmuş 6 milyar dolarlık fonlara erişim sağlanmasını da içeriyor. Ayrıyeten, ABD’nin hafta sonu “sığınak delici bombalarla” vurduğu Fordo nükleer tesisinin yerine yeni bir sivil tesis kurulması teklifler ortasında. Lakin İran’ın bu tesisi kullanıp kullanamayacağı ya da teklifin ciddiyetle ele alınıp alınmadığı şimdi net değil.
“Şu anda çok sayıda teklif masada ve taraflar yaratıcı tahlil arayışında,” diyen bir kaynak, sürecin hâlâ meçhul olduğunu kaydetti.
TÜM TEKLİFLER İRAN’IN NÜKLEER SİLAH EDİNMESİNİ ENGELLEMEYE YÖNELİK
Witkoff, Çarşamba günü CNBC’ye yaptığı açıklamada, ABD’nin İran ile “kapsamlı bir barış anlaşması” hedeflediğini belirtmişti. İdare, tüm tekliflerin İran’ın nükleer silah edinmesini engellemeye yönelik olduğunun altını çiziyor.
ABD, İran’ın sırf sivil nükleer program kurmasına müsaade verileceğini, lakin bu program için gerekli uranyumu zenginleştiremeyeceğini savunuyor. Bunun yerine zenginleştirilmiş uranyumun ithalat yoluyla temin edilmesi öneriliyor. Witkoff, bu yaklaşımı Birleşik Arap Emirlikleri’nin nükleer modeliyle kıyasladı.
Trump da çarşamba günü yaptığı bir açıklamada İran’la gelecek hafta görüşmeler yapılabileceğini duyurdu. Ancak İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü böyle bir görüşmeden haberdar olmadığını açıkladı. CNN’e konuşan kaynaklar da şu ana kadar net bir tarih belirlenmediğini söz etti.
BÖLGESEL AKTÖRLER ARACILIĞI İLE İRAN’A İLETİLDİ
Witkoff’un Körfez temsilcileriyle yaptığı bilinmeyen toplantıda şekillenen tekliflerin, Katar üzere bölgesel aktörler aracılığıyla İran’a iletildiği öğrenildi. Katar, bu hafta başında İsrail ile İran ortasında varılan ateşkesin sağlanmasında da kritik rol oynamıştı.
ABD, baskının sonuç getirmesini umuyor. Trump idaresi, son iki haftada yaşanan gelişmelerin akabinde İran’ın ABD’nin şartlarına daha açık hale gelebileceğini ve nükleer silah edinme istikametindeki adımlarını durdurabileceğini umuyor. Lakin birtakım uzmanlara nazaran, Tahran bu baskıyı aksine çevirerek nükleer silah edinme kararı alabilir.
Geçtiğimiz günlerde İran Parlamentosu, BM Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) ile iş birliğini sonlandıracak bir maddeyi onayladı. Bu adım, İran’ın nükleer faaliyetlerini daha da gizlemeye hazırlandığı tarafında yorumlandı.
ABD ile İran, İsrail’in askeri operasyonu öncesinde beş çeşit müzakere gerçekleştirmişti. Altıncı çeşidin Umman’da yapılması planlanıyordu. Fakat İsrail’in akınları nedeniyle bu görüşme iptal edildi.?
