Makarnada kurşun şoku! Ünlü markanın ürünlerinde yüksek oranda tespit edildi | Ülkemizdeki ürünlerde risk var mı?

Son devirlerde yapılan kimi tahlillerde, farklı besin eserlerinde sıhhati tehdit edebilecek seviyede kurşun bulunduğu araştırmalar tarafından ortaya konuldu.

Daha evvel tarçın, bitter çikolata ve bebekler için üretilen elma pürelerinde tespit edilen ağır metal, artık de makarnada karşımıza çıktı ve tasa yarattı. Uzmanlar, bu tıp hususların uzun vadede sıhhat üzerindeki mümkün zararlarına, en yaygın kurşun kaynaklarına ve dikkat edilmesi gereken noktala dikkat çekiyor.

Peki bu cins ağır metaller besinlere nasıl bulaşıyor?

Üretim basamağında tespit edilemiyor mu?

Farkında olmadan maruz kaldığımız kurşun sıhhatimizi nasıl etkiliyor?

Makarna satın alırken tüketiciler nelere dikkat etmeli? 

Tüketiciler, market eserlerini alırken kurşun üzere ağır metallerden korunmak için nelere dikkat etmeli?

Kurşun maruziyetinin en yaygın kaynakları nelerdir?

Ağır metaller, besin üretiminde besin zincirine karışabilir ve insan sıhhati için önemli riskler oluşturabilir. Ankara Üniversitesi Besin Mühendisliği Bölümü’nden Besin Güvenliği Uzmanı Prof. Dr. Nevzat Artık, kurşun gibi ağır metallerin besinlere bulaşma yollarını anlattı:

• Sanayi ve Madencilik Faaliyetleri: Metal üretimi, pil ve batarya üretimi üzere endüstriyel süreçler, ağır metallerin etrafa yayılmasına neden olabilir.

• Ziraî Uygulamalar: Kimyasal gübreler ve ziraî ilaçlar, toprakta ağır metal birikimine yol açabilir. Özellikle fosfat bazlı gübreler kadmiyum açısından risk taşır.

• Hava Kirliliği: Fosil yakıtların yanması ve sanayi bacalarından salınan emisyonlar, atmosferde ağır metal birikimine neden olabilir.

• Su Kirliliği: Endüstriyel atık sular ve kanalizasyon sistemlerinden kaynaklanan ağır metaller, su kaynaklarını kirletebilir ve sulama yoluyla ziraî eserlere geçebilir.

• Deniz Eserleri: Büyük ve uzun ömürlü balıklar, yüksek düzeylerde cıva biriktirebilir. Midyeler ve kabuklu  deniz eserleri ise kadmiyum ve arsenik içerebilir.

• Tahıllar ve Süt Eserleri: Ağır metaller, kirlenmiş sulama sularıyla tahıllara geçebilir. Hayvanlar da kirlenmiş otlarla beslendiğinde süt eserleri aracılığıyla insanlara ulaşabilir.

• Meyve ve Sebzeler: Yapraklı sebzeler, topraktan ve çevresel kirleticilerden ağır metalleri abstre edebilir. Gübrelerin çok kullanımı bu durumu kötüleştirebilir.

Gıda Mühendisi Ebru Akdağ, kurşunun, yanlışlı bir halde üretim süreçlerine girebileceğini, mesela kurşun içeren tesisattan geçen suyun kirlenebileceğini ve uygun olmadığı halde besin üretiminde kullanıldığında ürüne bulaşabileceğini söz etti. Ayrıyeten besin ile temas eden yüzeylerde bulunan kurşunun, besin hazırlandığında, servis edildiğinde yahut bu ambalajların içinde saklandığında besin yahut içeceklere de geçebileceğini vurguladı.

Gıdalara bulaşan kurşun üzere ağır metaller, üretim basamağında tespit edilemiyor mu? 

Prof. Dr. Nevzat Artık, gıdalardaki kurşun düzeyinin inançlı olup olmadığını belirleyen kriterleri ve makarnanın üretim basamaklarını anlattı:

“Gıda üretiminde besin güvenliği birincil üretimden başladığı için makarna üretilecek ‘Triticum durum’ buğdayı hammadde olarak satın alındığında tüm metalik kontaminasyondan (kurşun, cıva, kadmiyum vb) arınmış olduğu tahlil ile belirlenmelidir.” diyen Artık, ülkemizde bugüne kadar buğdayda bu tip bir metalik kontaminasyona rastlanmadığının altını çizdi.

Kurşun üzere unsurların etrafın hammadde üretimine uygun olmayan bir bölgeden üretildiğinin ispatı olduğunu, Almanya’daki makarna firmasının da bu türlü bir durumla karşılaştığının düşünüldüğünü tabir etti.

Prof. Dr. Nevzat Artık, makarnanın üretim sürecine dair şu bilgileri verdi:

“Gıda eserlerinde kurşun bulunmaması için üretim sürecinde ISO 22000 kurallarına uyulmalı ve hammaddeden başlayarak risk kıymetlendirme yapılarak güvenliği sağlanmalıdır. Bilhassa makarna üzere sık tüketilen gıdalarda kurşun kontaminasyonu olmaması, halk sıhhatini korumak açısından büyük değer taşır. ‘Türk Besin Kodeksi Bulaşanlar Yönetmeliği’ne nazaran sağlıklı ve inançlı beslenme için besin güvenliği standartlarına uygun eserler üretilmek zorundadır. TGK Bulaşanlar Yönetmeliğine nazaran makarnada tahıl kümesine dahil olduğu için 0,20 (mg/kg yaş ağırlık) kurşun limiti kelam bahsidir.”

Prof. Dr. Nevzat Artık, üretimde hammaddeden başlanarak son esere kadar besin denetimlerinin yapılmak zorunda olduğunu, uygun olmayan hammaddenin üretimde kullanılamayacağını söyledi ve ekledi: “İyi Tarım Uygulamaları (GAP) ve ISO 22000 Besin Güvenliği İdare Sistemi bu tip üretim için besin zincirinde uygulanması gerekli kurallardır.”

AMBALAJLI ESERLERİ SATIN ALIN

Tüketiciler, makarna alırken kurşun üzere ağır metallerden korunmak için nelere dikkat etmeli?

Prof. Dr. Nevzat Artık, tüketicilerin makarna satın alırken kurşun üzere metalik kontaminasyon olup olmadığını anlamasının bir yolu olmadığını ve bitkisel kökenli bir besin olan makarnanın üretiminde her makarna üreticisinin Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan almış olduğu kayıt ile inançlı besin üretimi kurallarına nazaran besin üreteceğini belgelemiş olması ve buna nazaran üretim yapmaları gerektiğini vurguladı ve ekledi:

“İşte bu nedenle tüketiciler devletin nezareti altında üretilen ambalajlı makarna aldığında devletin garantisi altında besin tüketmiş olacaktır.”

MAKARNA EN RİSKSİZ BESİNLERDEN BİRİ

Makarnanın ambalajlı besinler içinde en az riskli besinlerden biri olduğunu belirten Artık, yalnızca açıkta satılan bir makarna varsa hijyen sorunu olabileceğini, ülkemizdeki tüm makarna fabrikalarının dünyada tanınan ve tercih edilen eserler ürettiğinin altını çizdi.

UZUN VADELİ MARUZİYETİ ÖNEMLİ SIKINTILARA YOL AÇIYOR

Kurşun maruziyetinin insan sıhhati üzerindeki tesirleri nelerdir?

Kurşun, bedende birikme özelliğine sahip toksik bir ağır metaldir. Düşük dozda alındığında çoklukla belirgin semptomlara yol açmazken, uzun müddetli yahut yüksek ölçüde maruziyet önemli sıhhat problemlerine neden olabilir. Ağızda metalik tat, mide ağrısı, kusma ve ishalle başlayan belirtiler, hudut sistemi hasarı sonucu ortaya çıkan zehirlenme, koma, teneffüs yetmezliği ve hatta mevt üzere daha ağır tablolara dönüşebilir.

Michigan Üniversitesi’nde acil tıp alanında klinik doçent ve tıbbi toksikolog olan Hernan Gomez, Washington Post’a verdiği demeçte, kurşuna maruz kalmanın çoklukla ani belirtilere yol açmadığını belirtti.

Etkilerinin daha uzun vadeli olduğu için sadece müşahede yoluyla tespit edilmesinin güç olduğunu söz eden Gomez, yüksek seviyelerde kurşun zehirlenmesinin karın ağrısı, baş ağrısı, yorgunluk ve kusma üzere sıhhat sorunlarına neden olabileceğini vurguladı.

Kurşun ve kadmiyuma uzun müddetli maruziyet, böbrek işlevlerinde bozulma ve çeşitli sıhhat sorunlarıyla ilişkilendirilmektedir. Bilhassa bebekler, küçük çocuklar ve gebeler için risk daha yüksektir, zira erken gelişim devrinde bu ağır metallere maruz kalmak, öğrenme zahmetleri ve düşük IQ düzeyleri üzere bilişsel sorunlarla irtibatlı olabilir.

Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Uzmanı Cevriye Kübra Cenkçi, kurşun zehirlenmesinin en önemli tesirlerinden birinin hemoglobin sentezini azaltarak kansızlığa yol açması ve merkezi hudut sistemi üzerindeki zararları olduğunu belirtti. Bilhassa akut yüksek doz maruziyette, çocuklarda şuur bulanıklığı ve şuur kaybıyla seyreden ağır ensefalopati hadiselerinin görülebileceğini vurguladı.

FDA’ya nazaran, ABD’deki küçük çocuklar geçmişe kıyasla çok daha az kurşuna maruz kalıyor. 1980 yılında günlük ortalama 43 mikrogram olan kurşun tüketimi, 2016’ya gelindiğinde yaklaşık 1 mikrograma kadar düştü.

Birinin çok kurşuna maruz kaldığı nasıl anlaşılır?

Toksikolog Hernan Gomez, kurşuna maruz kalmayı tespit etmenin en muteber yolunun, kandaki kurşun düzeylerini ölçen testler olduğunu belirtti.

Görünüşe yahut tadına bakarak bir besinin kurşun içerip içermediğinin anlaşılamayacağını vurgulayan Ebru Akdağ ise, düşük ölçülerde kurşun tüketiminin bile önemli sıhhat problemlerine yol açabileceğini tabir etti ve ekledi: “Kurşun zehirlenmesi hastalık ya da mevtle sonuçlanabilir ve besinlerdeki kurşun varlığını tespit etmenin tek kesin yolunun laboratuvar testleridir.”

Kurşun emilimini engelleyen besinler var mı?

Toksikolog Hernan Gomez; kalsiyum, demir, D vitamini ve C vitamini açısından güçlü gıdaların bedenin kurşunu emmesini engellemeye yardımcı olabileceğini söyledi.

Dr. Cevriye Kübra Cenkçi de kalsiyum, çinko, bedende kâfi demir seviyesi ve protein alımının kurşun emiliminin azaltılmasına katkı sağladığını, bilhassa çocuklarda demir eksikliği anemisi varsa kurşunun bedende emilimi artacağından bunun düzeltilmesi gerektiğini belirtti.