Anoreksiya nedir, belirtileri nelerdir? Anoreksiya nervoza nedenleri nedir, tedavisi var mı? Nihan Candan ile gündeme geldi!

Yeme bozukluğu olarak bilen anoreksiya nervoza ruhsal tesirlere dayanan ve fizikî sonuçlara yol açabilen bir hastalıktır. Genetik yatkınlık bütün psikiyatrik rahatsızlıklarda olduğu üzere anoreksiya nervozada da etken olabilmektedir.Yeme bozukluğu hastalıklarının başında gelen anoreksiya hastalığı, kişinin süratli kilo kaybı yaşamasına ve ömrünü önemli manada tehdit etmesine neden olabiliyor. Bu durum çoklukla kişinin çok şişmanladığı kanısı ile mübalağalı bir formda rejim uygulaması ile başlar, evvelce denetim edilebilen iştah bir müddet sonra yok olur ve zayıflama olağan ölçüleri aşar. İşte uzmanlarımızın yorumlarıyla anoreksiya ve yeme bozuklukları belgesi…

Yeme bozukluğu olarak da bilinen anoreksiya nervoza nedir?

Psikiyatrist-Psikoterapist Doç. Dr. Adnan Çoban, yeme bozukluğu olarak da bilinen anoreksiya nervoza hakkında merak edilenleri tüm detaylarıyla sizler için cevapladı…

Anoreksiya nervoza bir bireyin kendi ülkü kilosunun çok altında olmasına karşın şişmanlamaktan ve kilo almaktan çok korkma ve bu hususta çok hassas olmayla karakterize bir yeme bozukluğudur. Bu şahıslar çok çarpık bir vücut algısına sahiptirler. Kilolu olmadıkları hatta olağandan çok daha zayıf oldukları halde kilolu olduklarını düşünürler. Yalnızca ruhsal değil tıbbi açıdan da son derece tehlikeli ve ömrü tehdit edici boyutlara ulaşabilen bir psikiyatrik bozukluktur.

Nasıl ve neden olur?

Bu mevzu çok net değildir. Fakat genetik yatkınlık bütün psikiyatrik rahatsızlıklarda olduğu üzere anoreksiya nervozada da etken olabilmektedir. İlla anoreksiya deşil şizofreni, depresyon, bipolar üzere önemli psikiyatrik bir rahatsızlığı bulunan insanların birinci derece akrabalarında, yakın akrabalarında anoreksiya nervoza görülebilir.

Anoreksiya nervozalı bireyler ekseriyetle mükemmeliyetçi, hayata “ya daima ya hiç” perspektifinden bakan, utangaç, çekingen, takıntılı, kendini pek göstermeyi sevmeyen, hislerini söz etmek yerine içe atmayı seçen bir karakter ve davranış profiline sahiptirler. Anoreksiyalılar ayrıyeten beslenme konusunda yanlış yönlendirilmiş, vücutları ve kiloları hakkında çok eleştirel ve hassas yaklaşılmış, ebeveynleriyle bilhassa anneleriyle sağlıklı bir bağlanma geliştirememiş, çocukluk çağı travmalarına bilhassa cinsel travmalara maruz kalmış bireyler olabiliyor. Genetik yatkınlık ve olumsuz çocukluk çağı yaşantılarına bir de modanın yanlış yönlendirmesi, kilo ve diyet konusunun, vücut görünümünün sinema, dizi ve birçok toplumsal mecrada gerçeğe uymayan ve çarpık bir formda gündeme getirilmesi bu rahatsızlığı tetikleyebilmektedir.

Bu yeme bozukluklarında genel olarak görülen bir dinamik de anoreksiya nervozalı bireylerin kilolu olmayı değersizlik, yetersizlik, güçsüzlük, dışlanma, sevilmeme etkeni olarak görmeleridir. Şahısta “benim hiç kilo almamam lazım, bir gram bile fazla kilom olmamalı, olursa kimse bana kıymet vermez, herkes beni dışlar, kimse beni sevmez” formunda fikirlere kapılır, yalnızlıktan korkar ve anoreksiya olacak noktaya gelene kadar kilo ve vücuduyla uğraşır duru.

Belirtileri nelerdir?

Anoreksiya nervozada, şahıslar hastalığın başlangıcında yemek yemeye çok direnirler, sıklıkla katı bir diyet uygularlar ya da çok fizikî idman yaparak zayıf kalmaya çalışırlar. Lakin ilerleyen süreçte vücut sıhhatleri da bozulur. Vakitle birtakım ritüeller geliştirirler. Örneğin bulabildikleri her yerden kilo aldırmayacak yemek tanımları toplarlar, karbonhidratlı besinleri büsbütün hayatlarından çıkarırlar, yemek saatlerinde ortadan kaybolurlar, diğerleriyle yemek yemekten kaçınırlar, yeseler de çok kısa bir müddet sonra kalkmak için mazeretler üretirler. Daima hangi yiyeceklerin daha az kilo aldırdığını düşünürler. Yemekli toplantıları reddedeler. Fizikî bir hastalıkları olmadığı halde çok az yemeye bağlı olarak önemli kilo kaybı yaşarlar, buna karşın daima tartılıp bir gramın bile hesabını yaparlar. Beşerler zayıf olduklarını anlamasın ve müdahale etmesin diye bol kıyafetler giyerler ve asla gereğince ince olduklarına, zayıf olduklarına inanmazlar.

Bazen yemek yedikten sonra kusma, diyet hapları, diüretikler ya da müshil ilaçları alarak kilo almamaya çalışma da görülür. Kendilerini cezalandırırcasına ağır idmanlar yaparlar. Çok az yemek yeseler bile suçluluk hissedip ağır idman yaparlar. Kili yediği yemeği bedenine girmiş bir zehirli unsur üzere algılayıp onu tuvalette çok kalarak, ağır idman yaparak bazen de kusarak bedenden atmaya çalışır.

Anoreksiya nervoza özet olarak kendini çok kilolu görme ya da kilo almaktan çok korkma ve bunun sonucunda gelişen kimi davranışlar ve ritüellerle karakterize bir rahatsızlıktır.

Anoreksiya ölümcül müdür, tedavisi nasıl olur?

Anoreksiya nervoza çok tehlikeli, hayati değere sahip bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Başlangıçta psikiyatrik bir rahatsızlık olarak başlar fakat vakitle çok şiddetli bir tıbbi duruma dönüşür. Bu nedenle şayet kişi beden yükünün yüzde otuzdan fazlasını kaybetmişse, yemeyi reddeder bir hale gelmişse ve hayati bir tehlike kelam mevzusuysa kesinlikle hastaneye yatırılarak tedavi edilmelidir. Zira anoreksiya nervozalı bireylerin yaşamış oldukları durumun bir psikiyatrik bozukluk olduğunu kabul etmezler, içgörüleri yoktur. Dışarıdan takviye vermek ve kişiyi ikna ederek bir noktaya getirmek mümkündür lakin bu çok uzun sürebilir. O yüzden tıbbi bir tehlike kelam hususuysa bu ikna ve içgörü gelişim sürecinin hastane ortamında gerçekleştirilmesi gerekir. Bu nedenle kişi hastaneye yatırılmalı ve psikiyatr, psikolog, diyetisyen ve dahiliye, endokrinoloji ve gastroenteroloji hekimlerinin da içinde bulunduğu bir takımla önemli bir biçimde tedavi edilmelidir. Kişi çarpık kanıyı düzeltmeye yönelik antipsikotikler, depresyon ve anksiyete için antidepresanlar, anksiyolitikler, dürtü denetimi için hissinin düzenleyici ilaçlarla stabilize edilmelidir.

Çok şiddetli ve hayati risk olan hadiselerde tıbbi onay alındıktan sonra Elektro konvülsif terapi (EKT) de tedaviye eklenebilir. EKT süratli tesir gücüyle kimi durumlarda bu bireyler için hayat kurtarıcı olabilmektedir. Hastane ortamında sıkı bir takip ve müşahede altında farkındalığı artırmak, içgörü geliştirmek ve art planda var olan travmaları tespit edip üzerine çalışmak için ağır psikoterapi programı da uygulanmalıdır. Bu bütüncül yaklaşımla anoreksiyalı şahıslar muhakkak bir müddet sonra toparlayabilmekte ve terapiye dışarıdan devam edecek hale gelebilmektedirler. Anoreksiya tedavisi süreklilik ve sabır isteyen bir süreçtir.

Psikolog Dilek Şad, anoreksiya beslenme bozukluğu ile ilgili kıymetli bilgiler verdi…

Anoreksiya bireyin beden yükünde olağandışı derecede düşüklük, ağır kilo alma korkusu ayrıyeten çarpık kilo algısı ile meydana gelen bir beslenme bozukluğudur. Bireyler kilolarını ve beden formlarını denetim etmek emeliyle kendi hayatlarında kıymetli derecede değişiklik yapma eğilimi şovlar.

Anoreksiya mağduru bireyler kilo almayı önleyebilmek maksadıyla yedikleri yiyecek ölçüsüne dikkat eder ve kendilerini önemli derecede kısıtlarlar. Bu bireylerde çok idman yapma, kilo almaktan korkma ve zayıflığı öz bedel ile muadil tutma üzere eğilimler görülür. Ayrıyeten çağdaş dünyanın zayıflığın hoşluğu temsil ettiğine dair olan vurgusu şahısların öz pahası zayıflık ile eşit görmesine neden olmaktadır.

Diyetisyen Gülçin Işık, anoreksiya nedenleri ve belirtilerini şöyle anlatıyor:

Beslenme bozukluğu olarak bilinen bu hastalığı, kilo almaktan korkmak, zayıf kalmaya çalışmak, vücut algısının bozulması üzere açıklayabiliriz. Bu belirtiler bilhassa ergenlik periyodunda daha sık görülse de vakit zaman yetişkinlerde de rastlayabiliyoruz. Çok kilo verme, ağır idman yapma, yorgunluk, hatta uyuyamama, deride renk değişimleri, adet görememe, kabızlık ya da ishal, ağız ve diş sıhhati meseleleri, cinsel istekte azalma üzere şikayetleri de beraberinde getirebilir.

Anoreksiya ya sahip bireyler daima kalori hesabı yaparlar, besinlerin kalorilerini hesaplarlar, hatta çok yedikten sonra kendilerini kusturabilirler, ya da laksatif ilaçlar kullanabilirler. Öbürleri için yemek hazırlasalar bile kendileri yemek yemeyi reddeder, öğün atlarlar, bilhassa kalabalık yerlerde yemek yemezler. Bu durumda kesinlikle ancak kesinlikle psikolog/psikiyatrist takibi gereklidir. Hatta kişinin terapi almasının yanında aile ile bir arada hareket edilmeli, yeme bozukluğunu kök nedeni belirlenip, tedavi planı oluşturulmalıdır. Sağlıklı olmak demek sırf sayı olarak kilo bazında değil, tıpkı vakitte vücudun mikro- makro öğeleri, biyokimyası, ruh ve vücut sıhhati ile bir arada olmak zorundadır.