‘Gülizar’ın sessizliği de bir direniş biçimi’

Yönetmen Belkıs Bayrak’ın birinci uzun metraj sineması ‘Gülizar’ geçen hafta gösterime girdi. Bir taciz olayının şekillendirdiği sinemada Gülizar’a hayat veren Ecem Uzun, travma sonrası sessizliğe gömülen karakterini sözlerden çok bakışları ve vücut lisanıyla etkileyici bir biçimde canlandırıyor. Üretim 61. Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’nde üç kısımda ödül aldı. Barselona’daki IMPACTE! Katalonya İnsan Hakları Sinema Festivali’ndeyse İnsani Bedel Ödülü’nü kazandı. Toplam yedi mükafatın sahibi olan filmin yönetmeni Belkıs Bayrak’la sineması ve bayanların görünmeyen çabasını konuştuk.

‘Gülizar’ı çekme fikri nasıl ortaya çıktı?

İstanbul Bilgi Üniversitesi Sinema ve Televizyon Yüksek Lisans Programı’ndayken iki kısa sinema çekmiştim. Senaryo hocam Öktem Başol benimle bir öykü paylaştı. Lakin o öyküyü benim yazmam ve yönetmem kuralıyla… Sonra belli bir mühlet Öktem Hoca’yla buluştuk, öyküsünü dinledim. Hakikaten çok hoştu lakin bizim şu an izlediğimiz halinden çok farklıydı. Hem perspektif olarak hem geçtiği ülke olarak farklılıkları vardı.

Film gerçek bir olaya mı dayanıyor, yoksa kurmaca mı?

Filmde bir dehşet ve tekinsizlik duygusu hâkim. Ben bir bayan olarak bu tekinsizlik hissine esasen hiç yabancı değilim. Evet, sinemanın öykü kısmında bir hadiseye şahit olduğundan bahsetmişti Öktem Hoca lakin ayrıntılarını hiç konuşmadık. Aslında çok bildiğimiz kıssanın etrafına bu dünyayı kurduğunuzda muhtemelen daha gerçek bir his tecrübesi ortaya çıkıyor. Psikolog Hümeyra Ergül’le cinsel taciz ve sonrasında yaşanabilecek davranış biçimi üzerine çalıştık.

Yönetmen Belkıs Bayrak “Bu sinema içimdeki kimi hisleri paylaşma gereksiniminden doğdu” diyor.

Cinsel taciz üzere sert bir mevzuyu işlemek mert bir tercih…?

Bu sinema içimdeki birtakım hisleri ve imgeleri paylaşma gereksiniminden doğdu. Daha evvel çektiğim kısa sinemam (Cemile) de başörtülü ve kickboks yapan bir genç bayanı anlatıyordu. Daima perdede görmediğimiz, gündelik hayattaysa çok tanıdık karakterleri anlatmak istedim. Zira Türkiye’de izlediğimizle yaşadığımız dünya ortasında bir makas var. Dizilerde diğer yüzler, hayatımızda öbür beşerler var. ‘Gülizar’ özelindeyse sessiz karakterlerin güya daha az zekalıymış üzere algılanması beni rahatsız ediyor. Halbuki birden fazla vakit bu karakterler daha dikkatli, gözlemci ve ne vakit ne yapacağını bilen beşerler. Tıpkı formda, köyünden yola çıkan bir bayanın kentli, eğitimli olması gerekmeden zeki ve güçlü biri olabileceğine inanıyorum.

Filmde kederini anlatmaya çalışan lakin yeniden kendi sorununu kendi çözen bir bayanın kıssasını izliyoruz. Bu yalnızlık hali ve direniş sizin için ne mana söz ediyor?

Bireysel direniş çok değerli. Hayat her vakit birlikte gayret etme imkânı sunmuyor lakin bayanlar birçok vakit yalnız da tahlil üretebiliyor. Gülizar’ın sessizliği de bu türlü bir direniş. İzleyici bir noktada reaksiyon bekliyor fakat taciz sonrası devirde beşerler genelde reaksiyon veremiyor, suskunlaşıyor. Tacize uğrayanlar, üzerine konuşmak istemez, hayatlarına kaldıkları yerden devam etmeye çalışırlar. Bu sessizlik hali ve onun neye dönüştüğü benim için çok manalı. Zira her direniş yüksek sesle olmaz; bazen yalnızca yolda kalmak, devam etmek en güçlü reaksiyondur. Aslında inandığın şeyde devam etme hali bence en hoş direniş.

Filmi izleyen bayanlardan nasıl dönüşler aldınız?

Fransa’daki bir gösterimde, soru-cevap sırasında bir bayan konuşmaya çalışırken ağlamaya başladı. Sonra yanıma gelip sarıldı ve “Ben tecavüze uğradım. Yıllarca kimseye anlatamadım. Anlatmak istediğimdeyse o kişi artık ‘iyi biri’ olmuştu, bu yüzden yeniden sustum. Bu sineması izlerken o sessizliği yine yaşadım. Sen bizim sesimiz oldun, teşekkür ederim” dedi. Hayatım boyunca unutamayacağım bir andı.

Ecem Uzun

Filmin başrol oyuncusu
Ecem Uzun sorularımızı yanıtladı:
‘Hepimiz inançta hissetmeyi hak ediyoruz’

Gülizar’ın yaşadıkları sizi nasıl etkiledi?

Karakterin klostrofobik halini, sözlerden uzaklaşmasını takip etmek oyuncu olarak ilgimi çekti. Gömüldüğü sessizlik, yalnızlık da getiriyor ya aslında, o kısımlar çok sıkışıktı.

Film boyunca karakterin dönüşümünü vücut lisanıyla ve suskunluklarıyla aktarıyorsunuz. Oyunculuk açısından sizi en çok zorlayan sahne hangisiydi?

Kardeşine dahi konuşamadığı bir an var. O sahne biraz zordu. Zira kardeşi, kök ailesinde nefes aldığı yerlerden biriydi. Ona bile konuşamamak garipti.

Belkıs Bayrak’la çalışmak nasıl bir tecrübe oldu sizin için?

Belkıs’la başlamadan çok kısa bir konuşma yaptık. Ondan sonra sinemanın bütününde bana güvendi. Alanımı genişletti. Bahsettiğim kardeşiyle olan sahnede ikimiz de tanımlayamadığım bir an yaşadık. Değerliydi benim için.

Gülizar’ın öyküsünün izleyiciye nasıl bir farkındalık kazandırmasını umuyorsunuz?

Bir bayan bir şey söylediğinde duyulmasını umuyorum.

Türkiye’de bayanların karşılaştığı zorluklara ait bir oyuncu olarak değişmesini en çok istediğiniz şey nedir?

Hepimiz inançta hissetmeyi hak ediyoruz. Zihniyet dönüşümü koşul. Yan yana durmak zorundayız.