‘Yarından Sonra’ filmi gerçek mi oluyor? Körfez Akıntısı yavaşlamaya başladı! ‘Tüm yerkürede değişimlere sebep olabilir’ | Türkiye’yi nasıl etkileyecek?

Okyanus akıntıları, iklimin düzenlenmesinde kritik bir rol oynuyor ve bu sistemlerin zayıflaması, dünya genelinde felaketlere yol açabilecek potansiyel bir tehdit oluşturuyor.

Özellikle Körfez Akıntısı (Gulf Stream olarak da biliniyor) iklim bilimcilerinin dikkatini çeken kıymetli bir mevzu haline geldi. Geçmişte yaşanan olaylar ve öngörüler, bu akıntının çökmeye yüz tutması durumunda neler olabileceğini düşündürüyor.

Körfez Akıntısı, Atlantik Meridyen Devinim Sirkülasyonu (Atlantic Meridional Overturning Circulation / AMOC) olarak bilinen daha geniş bir okyanus akıntı sisteminin yalnızca küçük bir kesimi. Bu sistem, tropik bölgelerden sıcak suyu kuzey yarımküreye taşıyarak, Avrupa, İngiltere ve ABD’nin doğu kıyılarının ılıman kalmasını sağlıyor.

ARAŞTIRMALAR BU SİSTEMİN ÇÖKECEĞİNİ ÖNE SÜRÜYOR!

Araştırmalar, Atlantik Meridyen Devinim Sirkülasyonu sisteminin 21. yüzyılda zayıflayacağını yahut çökeceğini öne sürüyor. Lakin Met Office araştırmacılarına nazaran, zayıflamanın boyutu iklim modelleri ortasında kıymetli farklılıklar gösteriyor.

İklim değişikliği, okyanus akıntıları ve bunların iklim üzerindeki tesirleri üzerine çalışmalar yapan Dr. Jonathan Baker liderliğindeki grup, bu sistemin sera gazı konsantrasyonlarındaki çok değişikliklere ve yükselen deniz düzeylerine verdiği cevabı kıymetlendirmek hedefiyle 34 bilgisayar modeli kullandı.

Nature mecmuasında yayımlanan bulgular, Atlantik Meridyen Devinim Sirkülasyonu sisteminin zayıflayacağını lakin gelecekteki global ısınmaya sağlam olabileceğini ve bu yüzyılda çökmeyeceğini ortaya koyuyor. Fakat Exeter Üniversitesi’nden iklim bilimci Geoff Vallis, “Bu, global ısınmanın önemli bir sorun olmadığı manasına gelmiyor. Ayrıyeten sistemin bu yüzyıl çökmeyeceğini kesin bir biçimde söylemek çok da gerçek değil. Sistem yavaş yavaş zayıflıyor” diyerek iklim değişikliğinin toplum ve gezegenimiz üzerindeki tesirlerine dikkat çekti.

2004 imali ‘Yarından Sonra’ sineması de iklim değişikliğinin dramatik sonuçlarını gözler önüne seren ilgi cazibeli bir sinema. Jake Gyllenhaal’ın başrolünde yer aldığı bu sinema, Körfez Akıntısı’nın çökmesiyle tetiklenen bir dizi doğal felaketi anlatıyor. Filmdeki harika fırtınalar, tsunamiler ve çok hava şartları, izleyicilere iklim krizi hakkında düşündürücü bir perspektif sunuyor. Artık ise gerçek hayatta emsal senaryoların yaşanma mümkünlüğü, bilim insanlarının yaptığı araştırmalar ve ihtarlarla daha da somut hale gelmiş durumda.

‘TÜM YERKÜRENİN HAVA İSTİKRARINDA DEĞİŞİMLERE SEBEP OLABİLİR’

İklim ve okyanus bilimi uzmanı Profesör David Thornalley, Daily Mail’e yaptığı açıklamada, bu sistemin zayıflamaya başladığını belirterek, bunun global yağış modellerinin değişmesine, deniz ekosistemlerinin bozulmasına ve okyanusun karbon depolama kapasitesinin azalmasına yol açacağını söz etti.

Konuyu İstanbul Aydın Üniversitesi Öğretim Üyesi Meteoroloji Uzmanı Dr. Güven Özdemir’e danıştığımda ise “Enerji gereksinimi için kullanılan fosil yakıtların tüm dünyada artması, atmosfer sıcaklığının çok bir halde yükselmesine neden oluyor. Bu durum, doğal afetlerin giderek çoğalması ve şiddetinin artmasıyla birlikte hava şartlarında geniş alanlarda aksilikler yaşanmasına yol açıyor. Esasen İklim krizinin en büyük sebeplerinden biri budur” dedi ve ekledi:

“Bu duruma bağlı olarak, buzulların erimesi, Arktik deniz buzunun azalması ve tatlı su kaynaklarının okyanus suyuna karışması üzere tesirler görülüyor. Okyanus suyundaki tuzluluğun azalması ve yoğunluğunun düşmesi, Körfez akıntısının suratında ve tarafında değişimlere neden olmaya başladı. Tüm bu değişiklikler, daha ağır iklim değişimlerine ve felaketlere yol açma potansiyeline sahip. Ayrıca, global ölçekte tüm yerkürenin hava istikrarında değişimlere sebep olabilir.”

AVRUPA’DA KAOTİK HAVA ŞARTLARININ ORTAYA ÇIKMASI BEKLENİYOR

Profesör David Thornalley, Atlantik Meridyen Devinim Dolaşımı’nın büsbütün çökmesi durumunda sıcaklıkların önemli formda düşeceğinin de altını çizdi.

Thornalley, “Atlantik Meridyen Devinim Dolaşımı’nın çökmesi, daha fazla çok hava olayına yol açabilir. Örneğin ABD’nin doğu kıyısında deniz düzeyinin yükselmesi hızlanabilir. Avrupa’da kıymetli bir soğuma yaşanmasına ve dünya genelinde kaotik hava şartlarının ortaya çıkmasına yol açabilir” dedi.

Thornalley ayrıyeten soğuk şartların yanı sıra daha güçlü batı rüzgarlarının neden olduğu kış fırtınalarının artabileceğini söyledi.

David Thornalley’in söylediği tüm bu senaryoya katılan Dr. Güven Özdemir, “Tüm bunlar yanlışsız. Atlantik Meridyen Devinim Dolaşımı’nın daha da zayıflaması yahut çökmesi, deniz düzeylerinde kıymetli artışlara yol açacak. Bu durum, hava sıcaklıklarında dramatik düşüşlere neden olacak ve iklim istikrarlarını sarsacak. Bir bölgede sel, fırtına ve şiddetli yağışlar yaşanırken, öbür yerlerde çok kuraklık tehlikesi belirecek” sözlerini kullandı.

Bristol Üniversitesi’nden Jonathan Bamber, AMOC’nin çökmesi halinde Kuzeybatı Avrupa’nın ikliminin “tanınmaz hale geleceğini” belirtti. “Kışlar Arktik Kanada’ya has olacak ve yağış ölçüsü azalacak” diyen Bamber, “Bu çeşit bir iklim değişikliği, yalnızca hava şartlarını değil, tıpkı vakitte bölgedeki ömür biçimlerini de esaslı bir formda değiştirebilir” sözlerini kullandı.

TÜRKİYE’Yİ BEKLEYEN TEHLİKELER NELER?

Tüm süreçten ülkemizin de dolaylı olarak etkileneceğini söyleyen Dr. Güven Özdemir, “Öncelikle biyolojik çeşitliliğimiz azalacak ya da büsbütün kaybolacak. Sera gazları, bilhassa karbondioksit emisyonları artış gösterecek. Denizlerimizde de bariz bir artış yaşanacak. Tüm bu değişimler, deniz ekosistemimizin bozulmasına neden olacak” dedi.

Tüm bunların dışında tarım alanlarının yeterlice daralma göstereceğine dikkat çeken Dr. Özdemir, “Tüm bu sürecin tarım ve hayvancılık dalının her türlü üretiminde inanılmaz olumsuz tesiri kelam konusu olabilir. Ziraî üretimdeki aksamalar, besin fiyatlarının artmasına ve besin güvenliğinin tehlikeye girmesine yol açabilir” sözlerini kullandı.

ÇÖKÜŞÜ ENGELEMEK İÇİN NELER YAPILMALI?

Atlantik Meridyen Devinim Dolaşımı’nın çöküşünü engellemek için fosil yakıtlardan derhal vazgeçmesi gerektiğini söyleyen Dr. Güven Özdemir, “Yenilenebilir güç kaynaklarına geçişi hızlandırmak büyük kıymet taşıyor. Rüzgâr, su ve güneş gücünden azamî seviyede faydalanmak, ormanlık alanlarımızı artırmak ve mevcut ormanları yenilemek, deniz çayırlarını güzelleştirip denizlerimizi korumak da hayati adımlar. Bu hususta eğitim vermek ve iklim projeleri geliştirmek son derece değerli. Risk idaresini her vakit öncelikli bir mevzu olarak tutmalıyız” biçiminde konuştu.

Fotoğraflar: iStock