İstanbul ve etraf vilayetlerde tesirli olan kar yağışıyla bir arada şimşek çakması olayı görüldü. Şiddetli formda duyulan gök gürültüleri de gece saatlerinde kimi vatandaşları huzursuz ederken, kimileri da kar yağarken şimşek çakar mı, neden olur? sorularına karşılık aramaya başladı. Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün ikazlarının akabinde İstanbul’da gece saatlerinde şimşek çakması ve gök gürültüsü ile birlikte kar yağışı tesirini artırdı. Atmosferdeki belli şartların bir ortaya gelmesiyle oluşan bu durum ekseriyetle dağlık bölgelerde, deniz tesiri altında olan yerlerde yahut kutup bölgelerine yakın alanlarda daha sık görülür. İşte, Kar yağarken şimşek çakar mı, neden gök gürler? sorularının cevabı hakkında bilgiler.

KIŞIN GÖK GÜRLEMESİ OLUR MU?

İTÜ Meteoroloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Deniz Demirhan, pek çok bireyde tedirginlik yaratan bu durumun çok sık yaşanmasa da doğal olduğunu söyledi. Kar yağışı esnasında şimşek çakması ve gök gürlemesinin panik yaratması için bir sebep olmadığının altını çizen Demirhan, gök gürültülü kar yağışının ardında yatan nedenleri hurriyet.com.tr’ye açıkladı.

Öncelikle şimşek ve gök gürültüsünün nasıl oluştuğu konusunda bilgiler veren Demirhan, “Atmosferde yer düzeyinde sıcak hava üst düzeyde de soğuk hava olduğu vakit, yerdeki hava üst yanlışsız hareket ederken, soğuk havayla karşılaşır ve üste hakikat hareket eden kalın katmana sahip ‘kümülonimbüs bulutlarını’ oluşturur.

Bu bulutların yere yakın düzeyi ile zirve düzeyi ortasındaki sıcaklık farkı fazladır. Buradaki sıcaklık farkından ötürü bulutların içerisinde su damlacıkları oluşur. Lakin üst düzeyde ise buz kristalleri mevcuttur. Buz kristalleri ve su damlacıklarının elektrik yükü farklıdır, bundan ötürü ortada elektrik akımı başlar ve şimşek oluşur. Şimşek oluştuğu sırada sıcaklık milisaniyeler içinde 30 bin derece kadar artar. Bu sıcaklık artışı ise gök gürültüsüne neden olur. Zira burada havanın genleşmesi kelam hususudur. Havanın genleşmesi ile birlikte de yıldırım sesi duyarız” dedi.

KAR YAĞARKEN ŞİMŞEK ÇAKMASI VE GÖK GÜRÜLTÜSÜ OLAĞAN Mİ?

Kar yağdığında gök gürültüsü olması ve şimşek çakması pek çok kişi tarafından tuhaf karşılanmasına rağmen büsbütün bilimsel bir açıklaması mevcut. Dr. Öğretim Üyesi Deniz Demirhan, mevzuya şöyle açıklık getirdi:

“Eğer kar yağdığında da yer düzeyiyle bulut zirvesi ortasında bir elektrik akımı başlarsa şimşek oluşabilir. Buz kristalleri ve su damlacıkları tıpkı ortamda bulunursa burada yeniden elektrik akımı kelam konusu olabilir. Daha seyrek yaşanmasına karşın bu olağan bir durumdur.

Az olmasının sebebi bulutun içinde iki farklı fazın gerekliliğidir, yani bir buz kristali bir de su damlacığı. Kış aylarında kar yağdığında genelde o bulutun içinde farklı iki faz oluşmuyor, bütün hepsi buz olabiliyor. Bu nedenle kışın yıldırım ender görülüyor. Deniz suyu sıcaklıkları kış aylarında daha yüksektir ve nemli bir ortam oluşturur. Bu türlü bir hareketin başlayabilmesi için nemli bir yer olması gerekir ki nem üste yanlışsız yükselsin ve üstteki soğuk havayla buluşsun.

Deniz üzerinde havanın üste hakikat hareketi deniz sıcaklığı kelam konusu olduğundan daha kolaydır. Bu nedenle bulutların deniz üzerinde oluşması daha kolay olur ve yıldırım nispeten denize yakın yerlerde daha sık görülür.”

Kar yağarken gök gürültüsünün çok sık olmasa da görülebileceğinin altını çizen Dr. Öğretim Üyesi Deniz Demirhan, “Olma ihtimali biraz daha zayıf. Zira bulutun içindeki yük istikrarının negatif ve olumlu yüklerden oluşması gerek. Fakat kış aylarında bulutun içi bazen sadece buz kristallerinden oluşuyor ve bu durumun oluşma ihtimali biraz daha düşüyor. O nedenle bu durumu kış aylarında daha az görüyoruz. Lakin olması da pek olağandır, kışın Şimşek çakmasında ve gök gürlemesinde panik yaratacak bir durum yoktur” biçiminde konuştu.

Cephesel orajın 1990’lı ve 2000’li yılların başında da görüldüğünü anlatan Okan Bozyurt, “Kar yağışı esnasında gök gürültüsü ve şimşek çakması az bir olaydır. Afyonkarahisar’da en son 2009 yılında gerçekleşti. Bundan evvel Türkiye’de 1990’lı ve 2000’li yılların başında gerçekleşti. Lakin her vakit görülen bir olay değildir. Biz buna kısaca ‘cephesel oraj’ ismini veriyoruz. Fakat bunun oluşum şartlarını kısaca özetleyecek olursak, sıcak havanın gerisinden çabucak gelen çok soğuk hava, sıcak havayı üst yanlışsız süratli biçimde yükseltip, alta giriyor. Böylelikle alt ve üst atmosfer ortasında sıcaklık dengesizliğin oluşmasına yol açıyor. Ancak alt atmosfer çok soğuyor. Üst atmosfer de hayli ılık oluyor. Hasebiyle alt ve üst atmosferdeki ani sıcaklık farkından ötürü zıt istikametli elektrik akımları meydana geliyor. Böylelikle kar yağarken şimşek çakıyor. Fakat aslında karın yağdığı katmanda şimşek çakmıyor.

Daha üst katmanda ve o katman aslında yağmur katmanı ve orada şimşek çakıyor. Lakin biz bunu göremiyoruz. Alt katmanda büsbütün kar bulutları olduğu için kar yağarken şimşek çakıyor görünümünü algılıyoruz. Olağanda kar yağarken şimşek çakmıyor. Şimşeğin çaktığı yer yağmurun olduğu yer. Ama alt katman çok soğuk olduğu için yani sıfırın altında bedellerde olduğu için üstten aşağıya yağış taneleri düşerken birden donuyor ve kar kristalleri haline dönüşüyor” dedi.

‘KAR YAĞARKEN ŞİMŞEK ÇAKMASININ OLUMSUZ TESİRİ OLMAZ’

Kar yağarken şimşek çakmasının olumsuz bir tesirinin olmayacağının altını çizen Bozyurt, “Bu cins yağışların olumsuz bir tesiri olmaz. Yalnızca enteresan bir tabiat olayı olarak hafızamızda kalır. Lakin bu vakit zaman oluyor. Olağan kaidelerde nasıldır? Atmosferden çıktıkça sıcaklığın azalması lazım. Ama birtakım durumlarda dediğim üzere ani soğuk hava baskınlarında yani Balkanlar’dan gelen ani soğuk hava baskınlarında bilhassa soğuk hava daha ağır olduğu için fizik olarak sıcak havanın altına giriyor. Sıcak havayı ansızın üst gerçek çıkarıyor. Sıcak hava genleşiyor ve hafifleyip üst çıkıyor. Hasebiyle üst çıkma esnasında zıt istikametli elektrik akımı meydana geliyor” diye konuştu.

KAR YAĞARKEN GÖK GÜRLEMESİ NEDENLERİ

Bu durum, atmosferdeki makul şartların bir ortaya gelmesiyle meydana gelir. İşte nedenleri:

1. Ağır Hava Karışımı

Thundersnow, çoklukla soğuk hava kütlesinin üzerine sıcak ve nemli bir hava kütlesinin süratle yükselmesiyle oluşur. Bu durum, konveksiyon ismi verilen bir süreci tetikler ve fırtına bulutlarının (kümülonimbüs) oluşmasına yol açar.

Kar yağışı sırasında, yükselen hava soğuduğunda ağırlaşıp buz kristalleri oluşturur. Bu kristaller, elektrik yükleri biriktirerek yıldırım ve gök gürültüsüne sebep olabilir.

2. Kuvvetli Soğuk Cepheler

Soğuk cephelerin geçişi sırasında atmosferde süratli değişimler yaşanır. Hava dikey olarak karışır ve elektriksel yük ayrışması artar. Bu durum, bilhassa ağır kar yağışı esnasında gök gürültüsüne yol açabilir.

3. Lokal Isı Farklılıkları

Bazı bölgelerde, bilhassa büyük su kütlelerinin yakınında, hava kütleleri ortasında güçlü sıcaklık farkları oluşabilir. Bu, kar yağışına eşlik eden gök gürültüsünü tetikleyen bir öteki düzenektir.

4. Fırtına Bulutlarının Özellikleri

Gök gürültülü kar sırasında, bulutlarda yıldırım oluşumunu destekleyen elektrik yükü taşınımı mevcuttur. Lakin bu tıp bulutlar, sıcak hava fırtınalarına nazaran daha alçakta bulunur. Bu nedenle gök gürültüsü ekseriyetle daha boğuk ve daha az yaygın duyulur.

Nerelerde Daha Yaygındır?

Gök gürültülü kar olayları çoklukla dağlık bölgelerde, deniz tesiri altında olan yerlerde yahut kutup bölgelerine yakın alanlarda daha sık görülür.

Bu olay tabiatın az hoşluklarından biridir ve sıradışı bir atmosferik dinamizmi gözler önüne serer.