Riskli şehirlerdeki son durum ne, olası bir afete ne kadar hazırız?

Türkiye bir sarsıntı ülkesi. 6 Şubat 2023’te 11 vilayetimizi etkileyen Kahramanmaraş sarsıntılarından sonra bu gerçeği çok acı bir biçimde bir kere daha hatırladık. Uzmanlar bir sonraki sarsıntıya karşı daima olarak uyarıyor, tedbirler alınması gerektiğinin altını çiziyor. Geçen hafta Prof. Dr. Naci Görür, Hürriyet Pazar’a verdiği röportajda şunları söylemişti: “Her sarsıntıda on binlerce insanımızı kaybedemeyeceğimize nazaran strateji değişikliğiyle ülkemizi zelzeleye karşı dirençli yapacağız. Bir bölgeyi dirençli hale getirmek için her şeyden evvel üzerinde bulunduğu fayın özellikleri araştırılmalı. Bir zelzele durumunda kent bileşenlerine nasıl ziyan vereceği ortaya koyulmalı. Zelzele gelmeden evvel de bu bileşenleri sarsıntıya nasıl hazırlarız evresine geçilmeli.”

17 Ağustos 1999 sarsıntısının etkisiyle Marmara Denizi kıyılarında iskeleler çökünce vapurlar karaya oturmuştu.

Peki, belediyeler mümkün bir sarsıntıya karşı ne üzere hazırlıklar yaptılar, hangilerine hâlâ devam ediyorlar?

İSTANBUL

‘Marmara Denizi kıyısındaki 17 ilçede tsunami hareket planları tamamlandı’

Murat Yün, İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Sarsıntı Risk İdaresi
ve Kentsel Düzgünleştirme Dairesi Başkanı

Hızlı tarama sistemi yaygınlaştırıldı. En riskli bölgelerden başlanarak binaların sarsıntı dayanımı tespit ediliyor. 10 ilçe belediyesiyle protokoller imzalandı, 10 riskli bölge belirlendi. Avcılar ve Pendik ilçeleri öncelikli dönüşüm alanı olarak planlandı.

 Kentsel dönüşüm için mali takviye sağlanıyor. 1999 öncesi binaların dönüşümüne yönelik yüzde 65’e varan üretim maliyeti dayanağı başlatıldı. Birinci etapta 50 bin riskli binanın yenilenmesi hedefleniyor.

 Kira yardımı arttırıldı. Mesken sahiplerine 18 ay boyunca 7.000 lira (emeklilere 9.000), meskende oturmayan mülk sahiplerine 4.500 lira, kiracılaraysa 12 ay boyunca 7.000 lira (emeklilere 9.000) ödeme yapılacak.

 Kentsel dönüşüm kapsamında konut teslimleri yapıldı. Bayrampaşa Günışığı Konutları’nda 317 hak sahibine anahtar, 446’sına tapu teslim edildi. Sultangazi’de 101 dairenin tapu zamanı gerçekleştirildi.

 300 bin iştirakçiye afet farkındalık eğitimi verildi, bunların 200 bini öğrenciydi.

Mikrobölgeleme çalışmaları genişletildi. 257 kilometrekare yeni alan ekledik. Yeni çalışmalar için hazırlıklar tamamlandı.

 Tsunami risk tahlili yapıldı. Marmara Denizi kıyısındaki 17 ilçede tsunami hareket planları hazırlandı. 418 tahliye yolu tabelası ve 221 inançlı bölge tabelası yerleştirildi.

 Jeoloji ve jeofizik haritaları güncellendi. Heyelan hassaslık yazılımıyla risk tahlili tamamlandı. Zelzele risk tahlili çalışmaları yapıldı. Avcılar ilçesinde yüksek çözünürlüklü zelzele risk tahlili gerçekleştirildi. Sanayi tesisleri ve kültür varlıklarının sarsıntı risk tahlilleri tamamlandı. İstanbul’daki tarihi ve sanayi yapılarının risk envanteri çıkarıldı.

 Kamu binalarının zelzele performansı inceleniyor. İBB’ye ilişkin 50 bina değerlendirildi, yapı sıhhati izleme sistemleri kuruldu.

 En riskli kümede olduğunu tespit ettiğimiz 712 bina yıkıldı ya da yıkım sürecine girdi, bu binalarda yaşayan 25 binden fazla insan önemli risk altında yaşamaktan kurtulmuş oldu.

BURSA

‘İlk müdahale ekipmanları stratejik noktalara yerleştirilecek’

Bursa Büyükşehir Belediyesi

Hasar tespit, haberleşme ve enkaz kaldırma gruplarının operasyon planları güncellendi. Bağımsız haberleşme ağı oluşturuldu.

 Mahalle afet konteynerleri projesi başlatıldı. Afet sonrası birinci müdahale ekipmanları, stratejik noktalara yerleştirilecek.

 Afet parkları ve tahliye toplanma alanları planlandı. Halkın inançlı bir biçimde toplanabileceği, barınma ve yeme-içme gereksinimlerini karşılayabileceği alanlar oluşturuluyor.

 Afet sonrası müdahaleleri aktifleştirmek için lojistik depolar kuruldu. Temel hayat materyalleri stoklanarak afet sonrası süratle dağıtımı sağlanacak.

 Kapsamlı bir Afet planı hazırlanıyor. Birinci 72 saatte müdahale ve kesintisiz hizmet sunma maksadıyla çalışmalar yürütülüyor.

 Afet farkındalığı için eğitim programları düzenleniyor. Uzak ilçelerdeki okullarda afet şuurunu arttırmaya yönelik eğitimler veriliyor.

 Bursa Acil Müdahale Grubu (BAM) kuruldu. Yeni teknolojiyle donatılan takım, muhtemel afetlerde süratli ve tesirli müdahale sağlayacak.

 Osmangazi, Yıldırım ve Nilüfer ilçelerinde kapsamlı kentsel dönüşüm projeleriyle zelzeleye güçlü yapılar inşa ediliyor.

 Deprem ve yer inceleme çalışmaları kapsamında Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) ile yürütülen projeyle riskli bölgeler tespit ediliyor.

 Mikrobölgeleme etüt çalışmaları 44 bin hektarlık alanda devam ediyor.

 Bursa Teknik Üniversitesi’yle yapılan işbirliğiyle bor kökenli taban enjeksiyon materyali geliştirilerek yer sıvılaşması riski azaltılmaya çalışılıyor.

MUĞLA

Belediye 6 Şubat sarsıntılarının ikinci yılında vatandaşlara sarsıntı çantası dağıttı.

‘İhtiyaç gereçleri toplama ve dağıtım merkezleri oluşturuldu’

Ahmet Aras, Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı

Geçici barınma alanları belirlendi. Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığ (AFAD) tarafından onaylanan süreksiz barınma lokasyonları Coğrafik Bilgi Sistemi’ne (CBS) işlendi.

Heyelan ve kaya düşmesi risk tahlili çalışmaları başlatıldı. Menteşe ve Ula ilçelerinde saha çalışmaları tamamlandı.

Risk tahlili çalışmaları yürütülüyor. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi işbirliğiyle geliştirilen programla yapıların performans puanları hesaplanıyor. Altı ilçede çalışmalar tamamlandı, yedisinde devam ediyor.
Acil toplanma alanları güncellendi.

13 ilçede 617 toplanma alanı fiziki uygunluk açısından incelendi, eksik tabelalar tamamlandı. Nüfusa oranla kişi başına düşen alan 3,98 metrekare olarak belirlendi.

İl Afet Risk Azaltma Planı (İRAP) çalışmaları devam ediyor. Belediyeye tanımlanan 24 aksiyonun uyumu sağlanıyor, tamamlanma oranı yüzde 93’e ulaştı.

İletişim altyapısı güçlendiriliyor.

14 uydu telefonu alımıyla kesintisiz haberleşme mümkün olacak, arama kurtarma takımlarıyla uyum sağlanacak.

İhtiyaç materyalleri toplama ve dağıtım merkezleri oluşturuldu. 6 noktada yardım merkezleri kuruldu; çadır, uyku tulumu, konteyner mutfak, yatak ve ısıtıcı üzere gereçler envantere eklendi.

İZMİR

‘En geniş kapsamlı araştırma projesi kentimizde yürütülüyor’

Cemil Tugay, İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı

Deprem Master Planı çalışmaları hızlandırıldı. Yapı stokunun dayanıklılığı, yerleşime uygunluk haritası ve afet idaresi üzerine çalışmalar yürütülüyor.

Kentsel Dönüşüm Dairesi Başkanlığı kuruldu. 6 bölgede toplam 248 hektarlık alanda kentsel dönüşüm çalışmaları sürdürülüyor. Hak sahiplerine ödenen kira yardımı aylık 12 bin liraya çıkarıldı.

 apı envanteri çıkarılıyor. Bornova ve Bayraklı’da 100 bin binanın envanteri oluşturuldu, Karşıyaka’da çalışmalar devam ediyor.

Türkiye’nin en geniş kapsamlı zelzele araştırma projesi İzmir’de yürütülüyor. 100 kilometre yarıçapındaki alanda depremsellik, tsunami araştırmaları ve mikrobölgeleme etüt çalışmaları yapılıyor. Bornova baseni başta olmak üzere, 7 bin 12 hektarlık alanda sondaj kuyuları açılarak taban yapısı tahlil ediliyor. 11 merkez ilçede de çalışmalar etaplar halinde tamamlanacak.

Egeşehir Laboratuvarı’nda kapsamlı taban testleri yapılıyor. Bornova’dan alınan taban numuneleri inceleniyor, yaklaşık 30 bin deney gerçekleştirildi.

Kentsel dönüşüm sürecini hızlandırdık. Uzundere, Ege Mahallesi, Örnekköy, Ballıkuyu, Gaziemir Aktepe-Emrez, Çiğli Güzeltepe bölgelerinde yüzde 100 uzlaşma ve yerinde dönüşüm prensibiyle çalışmalar devam ediyor.

Örnekköy ve başka projelerde türel mahzurlar aşıldı. Müteahhitlik evrakı nedeniyle açılan dava reddedildi, böylelikle Örnekköy şantiyelerinde inşaatların başlamasının önünde bir mahzur kalmadı. Uzundere ve Aktepe-Emrez etapları için de ihale süreci başlatıldı.

TEKİRDAĞ

‘İletişim altyapısı güçlendirildi’

Dr. Candan Yüceer, Tekirdağ Büyükşehir Belediye Başkanı 

Mikrobölgeleme çalışmaları yürütüldü. 30 bin hektarlık alanda sıvılaşma, heyelan ve oturma üzere riskler tespit edildi. 6 Şubat sonrası 3 bin 100 hektarlık alanda çalışmalar kısmen tamamlandı.

Geçici barınma alanları oluşturuldu. 14 noktada 893 hektarlık alan belirlendi. 9 alanın altyapısı tamamlandı, 2025’te 4 alana daha hizmet götürülecek.

Acil Durum Planları gözden geçiriliyor. AFAD ile birlikte İRAP revize edilerek risk azaltma çalışmaları yapılıyor.

İlçe bazlı kentsel dönüşüm stratejik planları hazırlanıyor. İlçelerdeki planlar tamamlandıkça büyükşehir genel planı oluşturulacak.

Deprem kayıp iddia projesi hazırlandı. İlçelerin riskleri belirlendi. Afet toplanma alanları belirlendi. QR kodlarla vatandaş bilgilendirildi. Arama kurtarma ekipmanları arttırıldı. Tüm ilçelere kırıcı, kesici, ayırıcı gereç sağlandı. 2 seyyar aşevi ve 2 seyyar duş-tuvalet alındı.

Gönüllü arama kurtarma takımları oluşturuldu. 135 kişilik 5 grup akredite edildi, ekipmanları tamamlandı.

İletişim altyapısı güçlendirildi. Tüm ilçelere uydu telefonu ve telsiz sistemi dağıtıldı, sistemli testler yapılıyor.

Afet müdahale araçları envantere eklendi. 30 metrelik merdivenli araçlar, dar alan müdahale araçları alındı.

Köprü ve viyadüklerin dayanıklılığı gözden geçiriliyor. Fen İşleri Dairesi tarafından incelemeler sürdürülüyor.

Kentsel dönüşüm için TEKDAŞ İnşaat Şirketi kuruldu. Finansal dayanak sağlamak için belediye bünyesinde faaliyet gösterecek.

ÇANAKKALE

‘Deprem erken ikaz sistemi kuruldu, sismik risk haritası hazırlanıyor’

Kadri Faik Tetik, Çanakkale Belediyesi Afet İşleri Müdürü 

Yapı ve taban laboratuvarı kuruldu. Bina performans tahlili, riskli yapı tespiti ve yapı inceleme hizmetleri veriliyor.

Riskli yapı tahlilleri başlatıldı. Ulaşımı olumsuz etkileyebilecek kritik noktadaki binalar incelenmeye başladı. Özel kurumlar, yurtlar, pansiyonlar, oteller, ticari binalar, kolluk kuvveti lojmanları, baz istasyonu bulunan yapılar üzere çeşitli yapı kümeleri için zelzele risk tahlil raporları hazırlanıyor.

Sismik risk haritası oluşturuluyor, Kentin ana akslarından ve kavşaklarından başlayarak mevcut yapı stoku bedellendiriliyor.

Yeni açılacak yahut el değiştiren işyerlerine statik denetim kuralı getirildi, kontrolü yapılıyor. Kolon ve kiriş üzere taşıyıcı ögelerin bütünlüğü denetim ediliyor.

Deprem erken ikaz sistemi kuruldu. Kandilli Rasathanesi’yle yapılan protokol kapsamında kent merkezine ivmeölçer istasyonları yerleştirildi. Belediye binasında erken ihtar otomasyon sistemine entegrasyonu sağlandı.

Çanakkale Belediyesi Arama Kurtarma Grubu (ÇASAR) kuruldu, belediye çalışanlarından istekli bir grup oluşturuldu. Akreditasyon süreci işliyor.