Liderler iklim için Bakü’de: Zirvede Trump gölgesi
29’uncu BM İklim Değişikliği Çerçeve Mukavelesi Taraflar Konferansı ya da kısaca COP29 olarak isimlendirilen aktiflik ABD’de iklim siyasetlerine kuşkuyla bakan Donald Trump’ın seçim zaferinin çabucak sonrasına rastlıyor. Bu yılki COP tepesinde öncelikli olarak, iklim değişikliğinin tesirlerine karşı en savunmasız ülkeleri desteklemek için daha fazla taahhüt aranacak. İki yıl evvel Mısır’da yapılan COP27’den beri fakir ülkelere çok seller, fırtına ve kurallık ziyanlarının telafisi için 600 milyon dolar sağlandı. En az gelişmiş 45 ülkenin diplomatları, gelişmiş ülkelerden bundan daha fazlasını bekliyor. Fakir ülkeler sorumlusu olmadıkları lakin ziyanını gördükleri iklim felaketleri nedeniyle hasar tazminatı ve hibe dayanakları istiyor.
TRUMP PARİS’TEN ÇIKMIŞTI
COP29 ülkesini Paris İklim Mutabakatından bir kere daha çekme kelamı veren Trump’ın seçim zaferini izliyor. Şimdi Beyaz Saray’daki vazifesine başlamamış olsa da Trump periyodunda ABD’nin iklim maksatlarından uzaklaşma ihtimalinin öteki ülkelerin bu alanda iştahını da azalttığı bedellendiriliyor. Uzmanlara nazaran ikinci Trump devri yeşil güce geçiş eforlarını sekteye uğratarak iklim maksatlarının kaçırılmasına yol açabilir. ABD halihazırda Çin’in akabinde dünyanın en büyük emisyon üreticisi ve tarihî olarak en büyük kirletici pozisyonunda. Emisyon gayelerini “dolandırıcılık” olarak niteleyen ve petrole daha fazla yatırım yapmayı vaat eden Trump 2015 yılında Paris Mutabakatından çekilmiş, karar sonraki yıl yürürlüğe girmişti. Halefi Joe Biden ise muahedeyi tekrar imzalamıştı.
ABD MAKSATTAN SAPABİLİR
Paris Muahedesi global ölçekte en kıymetli iklim mutabakatı olarak görülüyor. Kontrat ülkelere yıllık ortalama yüzey sıcaklığı artışını 1,5 derecede sonlandırmaya çalışma ödevi veriyor. Trump’ın Ocak ayında tekrar muahededen çekilmesi halinde ABD’nin izleyen yılın başında bir defa daha iklim siyasetlerini rafa kaldırmış olması bekleniyor.
TALİBAN VAR BATI YOK
Konferans 11-22 Kasım tarihleri boyunca sürecek olsa da 12-13 Kasım’daki iki günlük başkanlar doruğunun evvelki yıllara kıyasla daha sönük geçmesi bekleniyor. Son olarak geçen hafta ülkesinde yaşanan koalisyon krizi nedeniyle Almanya Başbakanı Olaf Scholz ve Amsterdam’da İsrailli futbol taraftarlarının karıştığı şiddet olayları nedeniyle Hollanda Başbakanı Dick Schoof Bakü’ye yapacakları ziyaretleri iptal ettiklerini açıkladı. Ocak ayında misyonunu devretmeye hazırlanan ABD Başkanı Joe Biden, Avrupa Komitesi Lideri Ursula von der Leyen, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Rusya lideri Vladimir Putin, ayrıca Çin, Japonya, Avustralya ve Meksika’nın önderleri COP doruğunda bulunmayacak başka isimler. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise tepeye katılacak başkanlar ortasında. Öte yandan Taliban Afganistan’da rejimi ele geçirdiği 2021 yılından beri birinci sefer bir COP tepesine katılıyor. Bu, rejimin temsil edildiği en üst seviye milletlerarası toplantı olacak. Afganistan, iklim değişikliğinin tesirlerine karşı en savunmasız altıncı ülke.
BARIŞ MUAHEDESİ COP’A YETİŞMEDİ
İklim siyasetlerinin tartışılacağı COP29 doruğunun Azerbaycan-Ermenistan ortasında bir barış mutabakatı için de değerli bir platform sağlaması bekleniyor. Daha evvel hem Erivan hem Bakü idareleri üzerinde müzakere ettikleri muahedeyi tepeye yetiştirebilmeyi umduklarını ilan etmişti. Fakat gelinen noktada imzaların atılmasının COP sonrasına kaldığı belirtiliyor. Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev Cumartesi günü Almanya Başbakanı Olaf Scholz ile gerçekleştirdiği telefon görüşmesinde, “Ermenistan anayasasında hâlâ Azerbaycan topraklarına karşı hak tez eden hususlar bulunduğunu” kaydetti. Ermenistan’ın mutabakat taslağına cevap vermekte yavaş kalmasının süreci geciktirdiğini söyleyen Aliyev tekrar de tarafların metne son noktayı koymaya yakın olduğunu ve müzakerecilerin COP sonrasında çalışmaya devam edeceklerini belirtti.
BİLGİ NOTU
2024’te ortalama yüzey sıcaklığının sanayi öncesi periyoda nazaran 1,55 derece daha fazla olacağı öngörüldü. Geçen yıl ortalama 1,48 derece daha sıcaktı. Paris Muahedesi uzun vadeli ortalamada 1,5 derecenin aşılmamasını hedefliyor.
