10 BESLENME EFSANESİ | Bu bilgiler hayatı olumsuz etkiliyor, uzmanlar “Artık bunlar ortadan kalksın” diyor
Efsane 1: Taze meyve ve sebzeler her vakit konserve, dondurulmuş yahut kurutulmuş çeşitlerden daha sağlıklıdır.
‘Tazenin en iyisi’ olduğuna dair süregelen inanca karşın, araştırmalar dondurulmuş, konserve edilmiş ve kurutulmuş meyve ve sebzelerin de en az tazeleri kadar besleyici olabileceğini ortaya koyuyor.
Harvard T.H. Chan Halk Sıhhati Okulu’ndan Profesör Sara Bleich, “Bunlar birebir vakitte para tasarrufu sağlayabilir ve konutta her vakit meyve ve zerzevat bulunmasını sağlamanın kolay bir yolu olabilir. Birtakım konserve, dondurulmuş ve kurutulmuş çeşitler ek şeker, doymuş yağ ve sodyum üzere sinsi bileşenler içeriyor. Bu nedenle beslenme etiketlerini okuduğunuzdan ve bu bileşenleri minimumda tutan eserleri tercih ettiğinizden emin olun” dedi.
Efsane 2: Tüm yağlar berbattır.
1940’ların sonlarında yayınlanan çalışmalar yüksek yağlı diyetler ile yüksek kolesterol düzeyleri ortasında korelasyon bulduğunda, uzmanlar diyetinizdeki toplam yağ ölçüsünü azaltmanız halinde kalp hastalığı riskinizin azalacağını düşündüler. 1980’lere gelindiğinde tabipler, federal sıhhat uzmanları, besin sanayisi ve haber medyası düşük yağlı bir diyetin herkese yarar sağlayabileceğini bildiriyordu, fakat bunun kalp hastalığı yahut çok kilolu yahut obez olma üzere meseleleri önleyeceğine dair kesin bir delil yoktu.
U.C.L.A. İnsan Beslenmesi Merkezi’nde tıp doçenti olan Dr. Vijaya Surampudi, sonuç olarak yağların kötülenmesinin birçok insanı ve besin üreticilerini yağdan alınan kalorileri beyaz un ve ek şeker üzere rafine karbonhidratlardan alınan kalorilerle değiştirmeye yönelttiğini söyledi.
Gerçekte tüm yağların berbat olmadığını belirten Dr. Surampudi, “Doymuş ve trans yağlar da dahil olmak üzere kimi yağ cinsleri kalp hastalığı yahut felç üzere rahatsızlıklara yakalanma riskinizi artırabilirken, tekli doymamış yağlar (zeytin ve başka bitkisel yağlarda, avokado ve kimi kuruyemişlerde ve tohumlarda bulunur) ve çoklu doymamış yağlar (ayçiçeği ve öteki bitkisel yağlar, ceviz, balık ve keten tohumlarında bulunur) üzere sağlıklı yağlar aslında riskinizi azaltmaya yardımcı olur” dedi ve ekledi:
“İyi yağlar birebir vakitte güç sağlamak, değerli hormonları üretmek, hücre işlevlerini desteklemek ve birtakım besin unsurlarının emilimine yardımcı olmak için de değerlidir. ‘Yağsız’ etiketli bir eser görürseniz, otomatik olarak sağlıklı olduğunu varsaymayın. Bunun yerine, kolay içerikli ve ek şeker içermeyen eserlere öncelik verin.”
Efsane 3: ‘Alınan kalori ve harcanan kalori’ uzun vadeli kilo alımındaki en kıymetli faktördür.
Yaktığınızdan daha fazla kalori tüketirseniz muhtemelen kilo alacağınız doğrudur. Ve tükettiğinizden daha fazla kalori yakarsanız, muhtemelen kilo verirsiniz, en azından kısa vadede.
Ancak araştırmalar, daha fazla yemenin çok kilolu yahut obez olmakla sonuçlanan daima kilo alımına neden olacağını göstermiyor. Tufts Üniversitesi’nde kardiyolog ve tıp profesörü olan Dr. Dariush Mozaffarian, “Daha çok, yediğimiz yiyecek tipleri bu şartların uzun vadeli itici gücü olabilir. Rafine nişastalı atıştırmalıklar, tahıllar, krakerler, güç barları, unlu mamuller, gazlı içecekler ve tatlılar üzere ultra işlenmiş besinler, süratle sindirildikleri ve kan sirkülasyonunu karaciğer tarafından yağa dönüştürülen glikoz, fruktoz ve amino asitlerle doldurdukları için kilo alımı için bilhassa ziyanlı olabilir. Bunun yerine, sağlıklı bir kiloyu korumak için gereken şey, kalori saymaktan genel olarak sağlıklı beslenmeye öncelik vermeye geçmektir” tabirlerine yer verdi.
Efsane 4: Tip 2 diyabetli şahıslar meyve yememelidir.
Bu efsane, yüksek şeker ve düşük lif içeriği nedeniyle kan şekeri düzeyini yükseltebilen meyve sularının bütün meyvelerle karıştırılmasından kaynaklanıyor.
Ancak araştırmalar durumun bu türlü olmadığını ortaya koyuyor. Örneğin kimi çalışmalar, günde bir porsiyon tam meyve, bilhassa yaban mersini, üzüm ve elma tüketenlerin Tip 2 diyabet geliştirme riskinin daha düşük olduğunu gösteriyor. Öteki araştırmalar ise, halihazırda Tip 2 diyabetiniz varsa, tam meyve yemenin kan şekerinizi denetim etmeye yardımcı olabileceğini ortaya koyuyor.
San Francisco’daki Kaiser Permanente’de dahiliye uzmanı olan Dr. Linda Shiue, bu efsaneyi yıkmanın vakti geldiğini söyledi ve Tip 2 diyabet hastaları da dahil olmak üzere herkesin meyvelerdeki lif, vitamin, mineral ve antioksidanlar üzere sıhhati geliştiren besinlerden faydalanabileceğini ekledi.
Efsane 5: Bitkisel süt, hayvansal sütten daha sağlıklıdır.
Yulaf, badem, pirinç ve soyadan yapılanlar üzere bitki bazlı sütlerin inek sütünden daha besleyici olduğuna dair bir algı var. Arizona Eyalet Üniversitesi’nde sürdürülebilir besin sistemleri profesörü olan Kathleen Merrigan, “Bu hakikat değil” dedi ve şu bilgileri verdi:
“Proteini düşünün; tipik olarak inek sütünde fincan başına yaklaşık sekiz gram protein bulunurken, badem sütünde ekseriyetle fincan başına yaklaşık bir yahut iki gram, yulaf sütünde ise çoklukla fincan başına yaklaşık iki yahut üç gram protein bulunur. Bitki bazlı içeceklerin besin bedelleri farklılık gösterebilir lakin birçoğunda inek sütünden daha fazla ek bileşen (sodyum ve ek şeker üzere sıhhate ziyanlı maddeler) bulunabiliyor.”
Efsane 6: Beyaz patatesler sıhhate ziyanlıdır.
Patates, yüksek glisemik indeksi yani kan şekerinizi yükseltebilecek süratli sindirilebilir karbonhidratlar içermesi nedeniyle beslenme topluluğunda sıklıkla kötüleniyor.
Ancak Johns Hopkins Center for a Livable Future’da besin toplulukları ve halk sıhhati program sorumlusu olan Daphene Altema-Johnson, patatesin aslında sıhhat için yararlı olabileceğini söyledi, “Özellikle kabuğuyla birlikte tüketildiğinde C vitamini, potasyum, lif ve öbür besinler açısından zengindir. Ayrıyeten ucuzdurlar ve yıl boyunca marketlerde bulunabilirler, bu da onları daha erişilebilir kılar. Daha sağlıklı hazırlama metotları ortasında kavurma, fırınlama ve haşlama yer alır” dedi.
Efsane 7: Çocuklarınıza hayatlarının birinci birkaç yılında asla yer fıstığı eserleri yedirmemelisiniz.
Yıllar boyunca uzmanlar yeni ebeveynlere çocuklarının besin alerjisi geliştirmesini önlemenin en âlâ yolunun, hayatlarının birinci birkaç yılında onlara yer fıstığı yahut yumurta üzere yaygın alerjen besinleri vermekten kaçınmak olduğunu söyledi. Lakin artık alerji uzmanları, yer fıstığı eserlerini çocuğunuza erken yaşta vermenin daha yeterli olacağını söylüyor.
Bebeğinizde şiddetli egzama yahut bilinen bir besin alerjisi yoksa, yer fıstığı eserlerini (sulandırılmış yer fıstığı ezmesi, yer fıstığı pufları yahut yer fıstığı tozları üzere, fakat bütün yer fıstığı değil) bebeğiniz katı besine hazır olduğunda, yaklaşık 4 ila 6 ayda vermeye başlayabilirsiniz.
Northwestern Feinberg Tıp Fakültesi’nde pediatri profesörü ve Besin Alerjisi ve Astım Araştırma Merkezi yöneticisi olan Dr. Ruchi Gupta, “Haftada iki ila üç sefer su, anne sütü yahut mama ile karıştırılmış iki çay kaşığı pürüzsüz fıstık ezmesi ile başlayın” dedi ve ekledi:
“Bebeğinizde şiddetli egzama varsa, yer fıstığı eserlerine 4 ay civarında başlama konusunda evvel çocuk hekiminize yahut bir alerji uzmanına danışın. Besin alerjilerini önlemek için bebeğinizi ömrünün birinci yılında çok çeşitli bir diyetle beslemeniz de değerlidir.”
Efsane 8: Bitkilerdeki protein eksiktir.
Stanford Üniversitesi’nde beslenme bilimcisi ve tıp profesörü olan Christopher Gardner, vejetaryenlere sorulan bir numaralı sorunun “’Proteini nereden alıyorsun?” sorusu olduğundan bahsetti.
“Efsane, bitkilerde proteinlerin yapı taşları olarak da bilinen birtakım amino asitlerin büsbütün eksik olduğudur” diyen Gardner, gerçekte tüm bitkisel besinlerin dokuz temel amino asit de dahil olmak üzere 20 amino asidin tamamını içerdiğini; ortadaki farkın, bu amino asitlerin oranının hayvansal besinlerdeki amino asitlerin oranı kadar ülkü olmaması olduğunu söyledi. Bu nedenle, kâfi bir karışım elde etmek için gün boyunca fasulye, tahıl ve fındık üzere çeşitli bitki bazlı yiyecekler yemeniz ve kâfi ölçüde toplam protein tüketmeniz gerekir.
Efsane No. 9: Soya bazlı besinler tüketmek göğüs kanseri riskini artırabilir.
Soyada bulunan ve izoflavon ismi verilen yüksek dozdaki bitki östrojenlerinin hayvan çalışmalarında göğüs tümör hücresi büyümesini uyardığı bulundu.
Harvard TH Chan Halk Sıhhati Okulu’nda beslenme ve epidemiyoloji profesörü olan Dr. Frank B. Hu, “Ancak bu bağ insan çalışmalarında kanıtlanmamıştır. Şimdiye kadar bilim, soya tüketimi ile insanlarda göğüs kanseri riski ortasında bir temas olduğunu göstermiyor. Bunun yerine, tofu, tempeh, edamame, miso ve soya sütü üzere soya bazlı yiyecek ve içecekleri tüketmek, göğüs kanseri riski ve hayatta kalmaya karşı gözetici bir tesire bile sahip olabilir” dedi ve şunları söyledi:
“Soya besinleri birebir vakitte yüksek kaliteli protein, lif, vitamin ve mineraller üzere kalp hastalığı riskinin azaltılmasıyla ilgili yararlı besinlerin bir güç merkezidir. Araştırma net: Soya besinlerini diyetinize dahil ederken kendinize inancın.”
Efsane 10: Temel beslenme tavsiyeleri daima değişiyor; hem de çok fazla.
New York Üniversitesi’nden Profesör Dr. Marion Nestle, durumun bu türlü olmadığını söyledi. “1950’lerde obezite, Tip 2 diyabet, kalp hastalıkları ve benzerlerinin önlenmesine yönelik birinci beslenme teklifleri, kalorilerin dengelenmesini ve doymuş yağ, tuz ve şeker oranı yüksek besinlerin en aza indirilmesini tavsiye ediyordu” diyen Dr. Marion Nestle ekledi:
“Evet, bilim gelişiyor, lakin temel beslenme kılavuzu dengeli kalmaya devam ediyor. Muharrir Michael Pollan’ın yedi kolay söze indirgediği üzere: ‘Yemek yiyin. Çok fazla değil. Çoğunlukla bitki.’ Bu tavsiye 70 yıl evvel de işe yarıyordu ve bugün de işe yarıyor.”
New York Times’ın ’10 Nutrition Myths Experts Wish Would Die’ başlıklı haberinden derlenmiştir.
