1 Mayıs Emekçi Bayramı, dünya çapında emekçilerin ve işçilerin birlik, dayanışma ve haksızlıklara karşı gayret günü olarak kutlanan özel bir tarih. 19. yüzyılda başlayan bu hareket, vakitle global bir bayrama dönüşerek milyonlarca çalışanın sesi oldu. Türkiye’de ise 1 Mayıs’ın öyküsü, Osmanlı Devleti’nden Cumhuriyet devrine uzanan esaslı bir geçmişe sahip. 1 Mayıs Türkiye’de ne vakit resmi tatil oldu? sorusu da bu sebeple araştırılıyor. Pekala, 1 Mayıs Türkiye’de birinci ne vakit kutlandı? İşte 1 Mayıs’ın Türkiye’deki tarihçesi, resmi tatil olma süreci ve bu günün işçiler için taşıdığı önemi!
1 MAYIS TÜRKİYE’DE BİRİNCİ NE VAKİT KUTLANDI?
1 Mayıs, Türkiye topraklarında birinci kere Osmanlı Devleti periyodunda, 1911 yılında Selanik’te kutlandı. Tütün, pamuk ve liman emekçileri, bu manalı günü bir şovla anarak emekçi haklarına dikkat çekti. Bir yıl sonra, 1912’de İstanbul’da da 1 Mayıs kutlaması gerçekleştirildi. Lakin bu kutlamalar, devrin siyasi şartları nedeniyle sonlu kaldı. Cumhuriyetin ilanıyla birlikte 1 Mayıs, 1923 yılında resmi olarak “İşçi Bayramı” ismiyle kutlanmaya başlandı. Sovyetler Birliği ile dostluk bağlantıları çerçevesinde 1922’de Ankara’da yapılan kutlamalar, resmiyet kazanmadan evvelki kıymetli bir adımdı. Fakat 1924 yılında kitlesel kutlamalar hükümet tarafından yasaklandı ve 1925’te çıkarılan Takrir-i Sükun kanunuyla 1935’e kadar bu yasak devam etti.
1 MAYIS NE VAKİT RESMİ TATİL OLDU?
1 Mayıs, Türkiye’de uzun yıllar boyunca kesintilere uğrayan bir bayram oldu. 1935 yılında “Bahar ve Çiçek Bayramı” ismiyle fiyatsız tatil günü ilan edilse de, emekçi haklarıyla ilişkisi koparıldı. 1976’da Devrimci Personel Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) öncülüğünde Taksim Meydanı’nda geniş iştirakli bir kutlama yapıldı, fakat 1977’deki “Kanlı 1 Mayıs” olayları, 34 kişinin hayatını kaybetmesiyle tarihe kara bir leke olarak geçti. 1980 darbesi sonrası 1 Mayıs kutlamaları büsbütün yasaklandı ve resmi tatil statüsü kaldırıldı. Yıllar süren uğraşların akabinde, 22 Nisan 2009 tarihinde TBMM’de kabul edilen 5892 sayılı maddeyle 1 Mayıs, “Emek ve Dayanışma Günü” olarak resmi tatil ilan edildi. 27 Nisan 2009’da Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren bu karar, 1 Mayıs’ın Türkiye’de tekrar resmi bir bayram olarak kutlanmasını sağladı.
1 MAYIS PERSONEL BAYRAMI TARİHÇESİ
1 Mayıs’ın kökeni, 1856 yılında Avustralya’nın Melbourne kentinde taş ve inşaat çalışanlarının 8 saatlik iş günü talebiyle başlattığı yürüyüşe dayanır. 1886’da ABD’de, Chicago’da başlayan kitlesel grevler ve Haymarket Olayı, 1 Mayıs’ın memleketler arası bir bayram haline gelmesinde dönüm noktası oldu. 1889’da İkinci Enternasyonal’in Paris Kongresi’nde, 1 Mayıs “Birlik, Uğraş ve Dayanışma Günü” olarak kabul edildi ve 1890’dan itibaren dünya genelinde kutlanmaya başlandı. Türkiye’de ise 1 Mayıs, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan süreçte hem gayret hem de baskı dolu bir tarih yaşadı. 1977’deki Taksim olayları ve 1980 darbesinin yasakları, bu günün Türkiye’deki manasını daha da derinleştirdi. 2009’da resmi tatil olarak yine tanınması, işçilerin uzun süren gayretinin bir kazanımı olarak görülüyor.
1 MAYIS’IN ÖNEMİ
1 Mayıs, çalışanların ve işçilerin haklarını savunma, dayanışma ve birlik ruhunu pekiştirme günüdür. Türkiye’de bu gün, sırf bir bayram değil, birebir vakitte geçmişte yaşanan çabaların ve haksızlıkların anıldığı bir sembol haline gelmiştir. 1 Mayıs, çalışanların daha yeterli çalışma şartları, adil fiyat ve insanca bir hayat taleplerini lisana getirdiği bir platformdur. Bilhassa Taksim Meydanı, 1977 olaylarından beri bu uğraşın simgesi olarak kabul edilir. Bugün, sendikalar ve emek örgütleri, 1 Mayıs’ı hem kutlama hem de mevcut problemlere dikkat çekme günü olarak kıymetlendiriyor.